Amidan phì đại là gì? Những điều ba mẹ cần biết để xử lý kịp thời

Trẻ hay bị viêm họng, ngủ ngáy, thở bằng miệng hoặc chậm phát triển, nguyên nhân có thể do phì đại amidan. Đây là phản ứng miễn dịch tự nhiên, nhưng nếu không được theo dõi và can thiệp đúng lúc có thể gây nhiều hệ lụy lâu dài cho sức khỏe và hành vi của trẻ.

Amidan phì đại là gì? Vì sao bệnh phổ biến ở trẻ nhỏ?

Amidan phì đại là hiện tượng amidan khẩu cái (tổ chức lympho nằm ở ngã ba hầu họng) sưng to bất thường do phản ứng viêm lặp đi lặp lại hoặc cơ địa quá mẫn. Ở trẻ nhỏ từ 2 đến 6 tuổi, khi hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, amidan hoạt động mạnh mẽ để chống lại vi khuẩn và virus nhưng lại dễ phì đại quá mức.

Tình trạng này gây cản trở đường thở, làm trẻ ngủ ngáy, ảnh hưởng đến ăn uống và sự phát triển tổng thể. Một số trẻ còn bị ngưng thở khi ngủ, đây là biến chứng nguy hiểm cần được phát hiện sớm.

Nguyên nhân khiến amidan phì đại ở trẻ nhỏ

Amidan phì đại ở trẻ nhỏ có thể do nhiều yếu tố kết hợp như:

Nhiễm trùng tái đi tái lại

Trẻ em có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ bị viêm họng, viêm amidan hoặc cảm cúm. Mỗi lần nhiễm trùng, amidan phải hoạt động mạnh để chống lại vi khuẩn, virus, dẫn đến sưng to và có nguy cơ phì đại lâu dài.

Cơ địa dị ứng

Trẻ có cơ địa dễ dị ứng (đặc biệt bị hen suyễn, viêm mũi dị ứng) thường bị viêm mạn tính vùng hầu họng. Niêm mạc bị kích thích liên tục khiến amidan sưng to kéo dài, khó hồi phục về kích thước ban đầu.

Môi trường ô nhiễm

Khói thuốc lá, bụi mịn, hóa chất độc hại hoặc khí hậu lạnh kéo dài đều làm niêm mạc hô hấp bị kích ứng, dẫn đến tình trạng viêm và phì đại amidan ở trẻ.

Yếu tố di truyền

Trẻ có người thân trong gia đình từng bị phì đại amidan hoặc mắc các bệnh tai mũi họng mạn tính có nguy cơ cao gặp tình trạng tương tự, do di truyền khuynh hướng miễn dịch hoạt động quá mức.

Cấu trúc hầu họng nhỏ

Ở trẻ, khoang hầu họng thường hẹp hơn người lớn, trong khi tổ chức lympho như amidan phát triển mạnh mẽ ở giai đoạn từ 2 - 6 tuổi. Nếu mô amidan phát triển nhanh khi hầu họng chưa đủ rộng, nguy cơ tắc nghẽn đường thở sẽ tăng cao.

Dấu hiệu nhận biết amidan phì đại và biến chứng cần cảnh giác

Amidan phì đại ở trẻ không khó phát hiện nếu cha mẹ chú ý đến thói quen ăn uống, ngủ nghỉ và hơi thở hằng ngày. Dù ban ngày ít biểu hiện, trẻ có thể gặp rối loạn khi ngủ hoặc vận động. Nhận biết sớm giúp phòng ngừa biến chứng và can thiệp kịp thời.

Triệu chứng thường gặp

Trong giai đoạn đầu, triệu chứng có thể nhẹ hoặc không rõ ràng. Nếu trẻ hay gặp các dấu hiệu sau, ba mẹ cần đưa đi khám chuyên khoa để được đánh giá và xử trí sớm:

• Ngủ ngáy, thở khò khè hoặc thở bằng miệng khi ngủ;
• Khó nuốt, biếng ăn, chậm tăng cân;
• Giọng thay đổi, nói giọng mũi, khó phát âm rõ;
• Mệt mỏi, giảm tập trung ban ngày do ngủ không ngon giấc ban đêm;
• Viêm họng, viêm amidan tái phát kèm viêm tai giữa hoặc viêm xoang mạn tính do nhiễm trùng lan rộng.

Biến chứng nghiêm trọng

Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể gây nhiều biến chứng ảnh hưởng sức khỏe và sự phát triển của trẻ như:

• Ngưng thở khi ngủ: Gây thiếu oxy kéo dài, ảnh hưởng đến não, tim, phổi.
• Khó ăn, biếng ăn: Amidan to khiến trẻ nuốt khó, ăn ít, chậm tăng cân, suy dinh dưỡng.
• Biến dạng khuôn mặt: Thở miệng lâu ngày có thể khiến mặt trẻ dài, răng hô, lệch khớp cắn.
• Rối loạn hành vi: Thiếu ngủ, thiếu oxy khiến trẻ dễ cáu gắt, tăng động, giảm tập trung.
• Ảnh hưởng tim phổi: Gánh nặng kéo dài có thể làm thay đổi cấu trúc và chức năng tim, phổi.

Các phương pháp điều trị amidan phì đại và phòng ngừa hiện nay

Amidan phì đại có thể lành tính hoặc kèm theo viêm mạn tính tái phát. Tùy mức độ phì đại và triệu chứng, trẻ có thể được chăm sóc bảo tồn hoặc cần can thiệp sớm để tránh biến chứng.

Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)

Trường hợp amidan phì đại mức độ nhẹ, không gây ngưng thở khi ngủ hay biến chứng nghiêm trọng.

• Trẻ được vệ sinh mũi họng hằng ngày, điều trị viêm nhiễm (nếu có).
• Bác sĩ có thể kê thuốc giảm viêm, chống phù nề hoặc kháng sinh.
• Duy trì độ ẩm trong phòng, cho trẻ uống đủ nước và ăn uống cân bằng giúp tăng sức đề kháng.

Phẫu thuật cắt amidan

Được thực hiện khi trẻ từ 4 - 5 tuổi trở lên, không mắc bệnh nền nặng và được đánh giá kỹ lưỡng bởi bác sĩ chuyên khoa. Chỉ định khi amidan quá to gây:

• Ngưng thở khi ngủ;
• Khó nuốt kéo dài;
• Viêm amidan tái phát thường xuyên (trên 5 lần/năm).

Phòng ngừa phì đại amidan cho trẻ

Dù không thể phòng ngừa tuyệt đối nhưng ba mẹ có thể hạn chế nguy cơ bằng cách:

• Vệ sinh răng miệng, rửa tay đúng cách và thường xuyên cho trẻ.
• Giữ ấm cho trẻ, đặc biệt vùng cổ họng khi thời tiết thay đổi.
• Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm.
• Tiêm ngừa đầy đủ các bệnh về đường hô hấp như vắc xin cúm, vắc xin phế cầu.

Amidan phì đại là tình trạng thường gặp ở trẻ nhỏ, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hô hấp, giấc ngủ và phát triển thể chất nếu không được theo dõi và xử trí kịp thời. Việc nhận biết sớm triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân và lựa chọn hướng điều trị phù hợp sẽ giúp trẻ tránh được các biến chứng lâu dài. Với sự đồng hành của bác sĩ chuyên khoa và kiến thức đúng đắn từ cha mẹ, trẻ bị amidan phì đại hoàn toàn có thể phục hồi và phát triển khỏe mạnh.

Nếu con trẻ có dấu hiệu ngủ ngáy, nuốt vướng hoặc viêm họng tái đi tái lại, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị. Bên cạnh đó, chủ động tiêm ngừa các vắc xin phòng bệnh đường hô hấp tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để bảo vệ sức khỏe cho trẻ và cả gia đình nhé!