Zona và kiến ba khoang: Những thông tin quan trọng cần biết

Cùng gây tổn thương ngoài da và khiến người bệnh lo lắng, zona và kiến ba khoang thường bị nhầm lẫn với nhau vì triệu chứng ban đầu khá giống. Tuy nhiên, nếu không phân biệt đúng, việc điều trị sai cách có thể để lại hậu quả nghiêm trọng. Hãy cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu rõ hơn về hai tình trạng này qua bài viết sau đây.

Zona và viêm da do kiến ba khoang

Zona thần kinh là một bệnh lý da liễu do virus zona - Varicella Zoster gây nên. Đây chính là loại virus từng khiến cơ thể mắc thủy đậu từ trước. Tuy nhiên, sau khi thủy đậu đã khỏi, virus này không biến mất hoàn toàn mà “ẩn mình” trong các hạch thần kinh cảm giác. Ở trạng thái ngủ yên, chúng không gây hại, nhưng một khi hệ miễn dịch bị suy yếu (do stress, mệt mỏi, bệnh lý mãn tính hoặc tuổi tác) virus có thể tái hoạt động, tấn công các dây thần kinh và gây tổn thương da.

Biểu hiện đặc trưng của zona là các cụm mụn nước nhỏ, mọc theo dải hoặc thành mảng dọc theo đường đi của dây thần kinh, kèm cảm giác đau rát, bỏng buốt như bị phỏng. Bệnh thường xuất hiện ở một bên cơ thể, phổ biến nhất là ở vùng ngực, lưng, trán hoặc quanh mắt.

Khác với zona (vốn do virus gây ra từ bên trong cơ thể) viêm da do kiến ba khoang là hậu quả của độc tố pederin có trong dịch tiết của loài côn trùng này. Khi da tiếp xúc với kiến ba khoang (thường là do vô tình chà xát chúng), độc tố sẽ thẩm thấu qua da, gây kích ứng mạnh.

Trong vài giờ đầu, vùng da bị tổn thương sẽ trở nên đỏ tấy, rát bỏng, kèm cảm giác ngứa dữ dội. Sau đó, mụn nước hoặc bóng nước sẽ hình thành, có thể chứa dịch trong hoặc mủ. Tổn thương do kiến ba khoang thường có hình vệt dài, đường nét rõ, và đặc biệt dễ lan rộng nếu tay tiếp tục chạm vào vùng da lành.

Cách phân biệt zona và kiến ba khoang

Dù đều gây tổn thương ngoài da và có thể khiến nhiều người nhầm lẫn, zona và kiến ba khoang thực chất là hai bệnh lý khác nhau về nguyên nhân, cơ chế và mức độ ảnh hưởng. Cả hai đều có biểu hiện là những vùng da tấy đỏ, nổi mụn nước, kèm cảm giác đau rát khó chịu. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ và dựa vào các dấu hiệu lâm sàng đặc trưng, bạn hoàn toàn có thể nhận diện và phân biệt chính xác hai tình trạng giời leo và kiến ba khoang. Dưới đây là các tiêu chí giúp làm rõ sự khác biệt giữa zona thần kinh và tổn thương da do kiến ba khoang để bạn chủ động hơn trong việc theo dõi và xử trí.

Cách phòng ngừa lây nhiễm zona và kiến ba khoang

Zona thần kinh và viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang là hai tình trạng bệnh lý phổ biến, có khả năng gây tổn thương da nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Mặc dù nguyên nhân gây bệnh hoàn toàn khác nhau - zona là do virus tái hoạt động, còn kiến ba khoang là do độc tố côn trùng - nhưng cả hai đều có đặc điểm chung là dễ tái phát, dễ gây biến chứng nếu không được chăm sóc đúng cách. Do đó, việc chủ động phòng ngừa zona và kiến ba khoang là điều vô cùng cần thiết.

Biện pháp phòng ngừa zona thần kinh

Đối với những người chưa từng mắc thủy đậu, cách tốt nhất để phòng bệnh zona là không tiếp xúc với người đang mắc thủy đậu hay zona thần kinh, bởi virus Varicella Zoster có khả năng lây lan qua không khí và dịch tiết tổn thương da. Chủ động tiêm vắc xin là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Vắc xin phòng zona (Shingrix) hiện đã được khuyến cáo sử dụng rộng rãi, đặc biệt ở người trên 50 tuổi hoặc người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc bệnh.

Với những người đã từng nhiễm virus thủy đậu, virus vẫn có thể tồn tại trong cơ thể ở trạng thái “ngủ yên” và tái kích hoạt khi hệ miễn dịch suy yếu. Do đó, việc duy trì một lối sống lành mạnh là rất quan trọng: Ăn uống khoa học, nghỉ ngơi đầy đủ, hạn chế căng thẳng, giữ tinh thần thoải mái, đồng thời tăng cường vận động, bổ sung vitamin C và các vi chất hỗ trợ miễn dịch. Tránh lạm dụng rượu bia, thuốc lá và các chất gây ức chế hệ miễn dịch.

Ngoài ra, nên đi khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ zona như đau rát vùng da trước khi nổi mụn nước. Phát hiện sớm giúp điều trị hiệu quả, giảm thời gian bệnh và ngăn ngừa biến chứng.

Biện pháp phòng ngừa kiến ba khoang

Tác nhân gây viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang là độc tố Pederin có trong dịch cơ thể loài kiến này. Khác với zona thần kinh, bệnh không lây qua tiếp xúc người - người mà chủ yếu do tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết kiến khi chúng bị chà xát trên da. Chính vì vậy, cách phòng tránh kiến ba khoang chủ yếu tập trung vào việc hạn chế nguy cơ tiếp xúc với côn trùng.

Theo khuyến cáo từ Cục Y tế Dự phòng - Bộ Y tế, người dân nên chủ động thực hiện các biện pháp ngăn ngừa kiến ba khoang như: Đóng kín cửa sổ vào ban đêm, sử dụng lưới chắn côn trùng, tắt các thiết bị chiếu sáng gần khu vực sinh hoạt (do kiến bị thu hút bởi ánh sáng). Khi ngủ, nên mắc màn và tránh để ánh đèn chiếu trực tiếp. Trong môi trường làm việc có ánh sáng mạnh (như công trình xây dựng, nông trại, nhà xưởng…), nên trang bị đồ bảo hộ kỹ càng để tránh bị kiến bò vào người.

Khi phát hiện kiến ba khoang trong nhà, không nên đập chết kiến bằng tay trần. Việc chà xát kiến có thể khiến độc tố lan rộng và gây tổn thương da. Thay vào đó, nên dùng giấy hoặc công cụ hỗ trợ để di chuyển kiến ra khỏi cơ thể, sau đó rửa sạch vùng da tiếp xúc bằng xà phòng và nước sạch.

Nếu môi trường sống thường xuyên xuất hiện kiến ba khoang, có thể sử dụng các loại thuốc diệt côn trùng chuyên dụng như deltamethrin, alpha cyhalothrin hoặc permethrin để kiểm soát mật độ côn trùng.

Hiểu đúng và đầy đủ về zona và kiến ba khoang không chỉ giúp chúng ta phòng tránh hiệu quả mà còn biết cách xử trí kịp thời khi không may mắc phải. Dù nguyên nhân gây bệnh khác nhau nhưng cả hai đều có khả năng gây tổn thương da nghiêm trọng, thậm chí để lại di chứng nếu điều trị không đúng cách. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức cộng đồng, chủ động phòng bệnh và chăm sóc sức khỏe là điều cần thiết.

Tiêm vắc xin zona là cách hiệu quả giúp bạn giảm nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh và những biến chứng đau dây thần kinh sau zona. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện đang cung cấp vắc xin phòng zona chính hãng, được bảo quản nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn GSP, đảm bảo chất lượng và an toàn tối đa. Với đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn cùng quy trình tiêm chủng khép kín, an toàn, bạn hoàn toàn yên tâm khi đến tiêm phòng. Liên hệ tổng đài miễn phí 1800 6928 để được tư vấn và đặt lịch tiêm nhanh chóng.