Xuất huyết não ở người già – Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa hiệu quả

Ở người cao tuổi, mạch máu đã trải qua quá trình lão hóa kéo dài, mất dần độ đàn hồi và trở nên dễ tổn thương. Khi kết hợp với các bệnh lý mạn tính phổ biến như cao huyết áp, tiểu đường hay rối loạn đông máu, nguy cơ xuất huyết não ở người già càng tăng cao. Đây không chỉ là một vấn đề y tế cá nhân mà còn là gánh nặng lớn đối với gia đình và xã hội do tỷ lệ tử vong cao cũng như di chứng để lại nặng nề. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về nguyên nhân xuất huyết não ở người già, dấu hiệu cảnh báo, yếu tố nguy cơ và cách phòng ngừa dựa trên các khuyến nghị từ những nguồn y tế uy tín.

Xuất huyết não ở người già là gì và vì sao nguy hiểm?

Xuất huyết não là một dạng đột quỵ, xảy ra khi mạch máu trong não bị vỡ, làm máu thoát ra và tích tụ trong mô não. Sự xuất hiện của máu trong vùng não – vốn không được thiết kế để chứa dịch này sẽ làm tăng áp lực nội sọ, chèn ép các tế bào thần kinh, gây tổn thương và làm gián đoạn các chức năng quan trọng của não bộ. Ở người già, xuất huyết não đặc biệt nguy hiểm vì:

• Mạch máu yếu và dễ vỡ hơn: Quá trình lão hóa khiến thành mạch mất tính đàn hồi, trở nên mỏng và giòn.
• Khả năng hồi phục kém: Hệ thống miễn dịch và khả năng tái tạo mô ở người cao tuổi giảm, dẫn đến quá trình hồi phục sau tổn thương não chậm hơn.
• Nhiều bệnh lý nền phức tạp: Các bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường, thận mạn tính,… khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn.

Theo các báo cáo y tế, xuất huyết não có tỷ lệ tử vong và tàn phế cao hơn so với đột quỵ thiếu máu não, đặc biệt ở nhóm người trên 65 tuổi. Điều này lý giải tại sao phòng ngừa và nhận biết sớm là cực kỳ quan trọng.

Nguyên nhân xuất huyết não ở người già thường gặp

Dưới đây là một số nguyên nhân gây xuất huyết não ở người già thường gặp:

Cao huyết áp và ảnh hưởng đến mạch máu não ở người già

Cao huyết áp lâu năm là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi huyết áp tăng cao và không được kiểm soát, áp lực liên tục tác động lên thành mạch khiến chúng bị tổn thương vi thể (vi xuất huyết). Theo thời gian, các tổn thương này tích tụ, làm mạch máu yếu đi và dễ vỡ khi có tác động đột ngột như gắng sức, xúc động mạnh hoặc tăng huyết áp cấp tính.

Dị dạng hoặc phình động mạch não

Một số người cao tuổi có các bất thường mạch máu từ trước, chẳng hạn như dị dạng động – tĩnh mạch hoặc phình động mạch. Khi đến tuổi già, thành mạch vốn đã bất thường này càng yếu hơn, nguy cơ vỡ tăng cao. Một túi phình có thể vỡ bất kỳ lúc nào, gây xuất huyết nghiêm trọng và nguy hiểm đến tính mạng.

Chấn thương và té ngã

Người già thường có xương khớp yếu, phản xạ chậm, dễ mất thăng bằng dẫn đến té ngã. Chấn thương đầu, ngay cả khi nhẹ, cũng có thể gây vỡ mạch máu não, đặc biệt nếu người đó đang dùng thuốc chống đông hoặc có rối loạn đông máu.

Rối loạn đông máu hoặc đang dùng thuốc chống đông

Rối loạn đông máu bẩm sinh, bệnh gan mạn tính hoặc sử dụng thuốc chống đông kéo dài làm máu khó đông, tăng nguy cơ chảy máu trong não. Với người cao tuổi có bệnh tim mạch, việc dùng thuốc chống đông thường xuyên là rất phổ biến, vì vậy cần theo dõi sát liều lượng và tác dụng phụ.

Dấu hiệu nhận biết sớm xuất huyết não ở người già

Nhận biết sớm các dấu hiệu sẽ giúp tăng cơ hội cứu sống người bệnh và giảm di chứng. Các triệu chứng thường gặp gồm:

• Đau đầu đột ngột, dữ dội: Cơn đau xuất hiện nhanh chóng và đạt cường độ tối đa chỉ trong vài phút.
• Yếu hoặc liệt nửa người: Một bên mặt xệ xuống, tay hoặc chân yếu hay không cử động được.
• Nói ngọng hoặc khó nói, mất khả năng hiểu lời nói: Người bệnh nói lắp, không diễn đạt trôi chảy hoặc không hiểu người khác đang nói gì.
• Mất thăng bằng, chóng mặt, đi loạng choạng: Dễ bị nhầm với triệu chứng tuổi già nhưng thực chất có thể là dấu hiệu đột quỵ xuất huyết.
• Rối loạn ý thức: Lú lẫn, ngủ gà hoặc hôn mê.

Lưu ý: Ở người già, các triệu chứng có thể bị nhầm lẫn với bệnh lý mạn tính khác. Do đó, khi thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào xuất hiện đột ngột, cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

Yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng xuất huyết não ở người già

Có rất nhiều yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng xuất huyết não ở người già cần đặc biệt lưu tâm như:

• Tuổi cao: Quá trình lão hóa tự nhiên khiến mạch máu yếu dần.
• Tiền sử đột quỵ hoặc bệnh tim mạch: Mạch máu đã từng bị tổn thương rất dễ bị tái phát.
• Bệnh mạn tính: Tiểu đường, mỡ máu cao, tăng huyết áp làm hư hại lớp nội mạc mạch máu.
• Thói quen sinh hoạt xấu: Hút thuốc, uống rượu, ăn nhiều muối và chất béo bão hòa, ít vận động.
• Tác dụng phụ của thuốc: Thuốc chống đông, kháng tiểu cầu nếu không được theo dõi chặt chẽ sẽ làm tăng nguy cơ chảy máu não.
• Căng thẳng kéo dài: Stress mãn tính gây tăng huyết áp và rối loạn mạch máu.

Cách phòng ngừa xuất huyết não ở người già

Để giảm thiểu tối đa nguy cơ xuất huyết não ở người già, cần thực hiện các biện pháp sau đây:

Kiểm soát huyết áp và đường huyết định kỳ

Đây là yếu tố then chốt. Người cao tuổi nên đo huyết áp hàng ngày, tái khám định kỳ, dùng thuốc theo đúng chỉ định và tuyệt đối không tự ý ngưng thuốc.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Giảm muối, tăng cường bổ sung các loại rau củ quả, bổ sung thực phẩm giàu omega-3, hạn chế chất béo bão hòa. Uống đủ nước và tránh lạm dụng đồ uống có cồn.

Tập luyện phù hợp với sức khỏe

Đi bộ, yoga, tập dưỡng sinh,… giúp cải thiện tuần hoàn máu, giữ thăng bằng tốt, giảm nguy cơ té ngã.

Tầm soát và điều trị dị dạng mạch máu não

Nếu có tiền sử gia đình hoặc nghi ngờ bất thường mạch máu, cần chụp MRI hoặc CT não theo chỉ định của bác sĩ.

Theo dõi việc sử dụng thuốc chống đông

Theo dõi chỉ số đông máu (INR) định kỳ, điều chỉnh liều thuốc khi cần để đảm bảo vừa phòng ngừa huyết khối vừa hạn chế nguy cơ xuất huyết.

Xuất huyết não ở người già là một tình trạng cấp cứu nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc phải nếu được phòng ngừa từ sớm. Kiểm soát huyết áp, điều chỉnh lối sống, khám sức khỏe định kỳ và tuân thủ điều trị là những yếu tố then chốt giúp bảo vệ não bộ. Mỗi hành động nhỏ hôm nay sẽ góp phần duy trì trí tuệ, sức khỏe và chất lượng sống cho người cao tuổi trong nhiều năm tới.