Xét nghiệm protein niệu là gì? Khi nào cần thực hiện?

Nước tiểu là “tấm gương phản chiếu” nhiều vấn đề sức khỏe trong cơ thể, đặc biệt là tình trạng chức năng thận. Khi phát hiện có protein trong nước tiểu, còn gọi là protein niệu, nhiều người lo lắng liệu đây có phải dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng hay không. Vậy xét nghiệm protein niệu có ý nghĩa gì?

Xét nghiệm protein niệu là gì?

Xét nghiệm protein niệu là một phương pháp kiểm tra nhằm đo lường và phát hiện sự hiện diện của protein trong nước tiểu - một dấu hiệu quan trọng phản ánh tình trạng hoạt động của thận. Dưới điều kiện bình thường, thận có chức năng lọc máu, giữ lại các chất cần thiết (bao gồm protein) và loại bỏ các chất thải thông qua nước tiểu. Tuy nhiên, khi chức năng lọc của thận bị tổn thương, protein - đặc biệt là albumin - có thể rò rỉ qua cầu thận và xuất hiện trong nước tiểu, gây ra hiện tượng protein niệu.

Việc phát hiện protein trong nước tiểu không chỉ đơn thuần là phát hiện một chỉ số sinh hóa bất thường, mà còn đóng vai trò như một dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh lý thận. Có nhiều phương pháp thực hiện xét nghiệm protein niệu, từ que thử nước tiểu nhanh đến định lượng protein trong nước tiểu 24 giờ, hoặc tính tỷ lệ protein/creatinin (PCR) trong mẫu nước tiểu bất kỳ. Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm riêng, được bác sĩ lựa chọn tùy theo mục đích lâm sàng và điều kiện cụ thể của người bệnh.

Khi nào cần thực hiện xét nghiệm protein niệu?

Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm protein trong nước tiểu khi bạn có các dấu hiệu hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao mắc bệnh thận:

Những dấu hiệu cảnh báo:

• Phù mặt, tay chân hoặc bụng.
• Nước tiểu có bọt, đục bất thường.
• Tăng huyết áp kéo dài không rõ nguyên nhân.
• Tiểu ra máu, đau hai bên hông bụng.

Nhóm nguy cơ cao:

• Người mắc tiểu đường hoặc tăng huyết áp mạn tính.
• Người bị lupus ban đỏ hệ thống, viêm cầu thận.
• Người có tiền sử bệnh thận mạn hoặc ghép thận.
• Phụ nữ mang thai (đặc biệt nếu nghi ngờ tiền sản giật).

Đặc biệt, xét nghiệm protein niệu còn được sử dụng như một công cụ tầm soát định kỳ, giúp phát hiện sớm tổn thương thận ngay cả khi chưa có triệu chứng lâm sàng.

Quy trình xét nghiệm protein niệu

Quy trình xét nghiệm protein niệu khá linh hoạt và có thể được thực hiện theo nhiều cách khác nhau tùy thuộc vào mục tiêu chẩn đoán, mức độ nghi ngờ tổn thương thận và điều kiện của người bệnh. Dưới đây là các phương pháp xét nghiệm phổ biến kèm chi tiết thực hiện:

Xét nghiệm que nhúng (dipstick test): Phương pháp sàng lọc nhanh

Đây là phương pháp đơn giản và thường được sử dụng đầu tiên để phát hiện protein trong nước tiểu. Que thử có phủ hóa chất sẽ đổi màu khi phản ứng với protein:

• Người bệnh lấy mẫu nước tiểu giữa dòng vào buổi sáng sớm (nước tiểu đầu ngày có độ cô đặc cao, cho kết quả rõ hơn).
• Nhúng que thử vào mẫu nước tiểu trong vài giây, sau đó để khô trong thời gian quy định.
• So sánh màu trên que thử với bảng màu chuẩn đi kèm que để định lượng protein (theo mức: âm tính, vết, 1+, 2+, 3+…).

Kết quả dương tính (1+ trở lên) có thể là dấu hiệu cần làm thêm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định nguyên nhân và mức độ tổn thương.

Xét nghiệm protein niệu 24 giờ: Đo lường chính xác tổng lượng protein bài tiết

Với xét nghiệm protein niệu 24 giờ:

• Người bệnh sẽ được hướng dẫn bỏ mẫu nước tiểu đầu tiên vào đầu ngày.
• Từ thời điểm đó, thu thập tất cả các mẫu nước tiểu trong vòng 24 giờ tiếp theo (kể cả ban đêm) vào một chai chứa chuyên dụng.
• Sau 24 giờ, mẫu sẽ được phân tích trong phòng xét nghiệm để đo tổng lượng protein bài tiết ra nước tiểu mỗi ngày (mg/24h).

Phương pháp này có độ chính xác cao, đặc biệt hữu ích khi đánh giá mức độ protein niệu trong các trường hợp nghi ngờ hội chứng thận hư, bệnh thận mạn, bệnh thận đái tháo đường,...

Tỷ lệ protein/creatinin 

Đây là cách hiện đại hơn để thay thế xét nghiệm nước tiểu 24 giờ, chỉ cần 1 mẫu nước tiểu bất kỳ:

• Đo đồng thời lượng protein và creatinin trong mẫu.
• Tính tỷ lệ protein/creatinin giúp ước lượng lượng protein bài tiết hàng ngày mà không cần phải lấy nước tiểu suốt 24 giờ.

Phương pháp này tiện lợi, chính xác và ngày càng được sử dụng phổ biến trong thực hành lâm sàng.

Ý nghĩa kết quả xét nghiệm định lượng protein niệu

Kết quả âm tính

Nếu kết quả xét nghiệm protein niệu cho thấy âm tính, điều này đồng nghĩa với việc nồng độ protein trong nước tiểu nằm trong giới hạn bình thường hoặc không có sự hiện diện đáng kể. Đây là dấu hiệu cho thấy chức năng lọc của thận đang hoạt động tốt, không xảy ra hiện tượng rò rỉ protein qua cầu thận - một điều rất đáng mừng và thường là mục tiêu kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Kết quả dương tính

Trong trường hợp xét nghiệm trả về kết quả dương tính, điều đó cho thấy trong nước tiểu có lượng protein cao hơn mức bình thường. Tuy nhiên, điều này chưa hẳn khẳng định ngay là có bệnh lý về thận, bởi nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng tạm thời đến kết quả như:

• Cơ thể đang bị nhiễm trùng cấp tính.
• Đang sử dụng một số loại thuốc có ảnh hưởng đến thận.
• Vận động thể lực quá sức trong thời gian gần.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc đang trong chu kỳ kinh nguyệt.
• Chế độ ăn giàu đạm hoặc không cân đối có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm protein niệu.

Trong những tình huống như vậy, bác sĩ thường khuyến cáo thực hiện lại xét nghiệm vào thời điểm khác - khi cơ thể ổn định hơn để có được kết quả chính xác. Nếu protein niệu vẫn tiếp tục xuất hiện trong ít nhất 2 - 3 lần xét nghiệm liên tiếp (mẫu nước tiểu ngẫu nhiên), ngay cả khi không có triệu chứng rõ ràng đi kèm, bác sĩ sẽ chỉ định các kiểm tra chuyên sâu hơn, chẳng hạn như xét nghiệm protein niệu 24 giờ hoặc các xét nghiệm đánh giá chức năng thận, nhằm xác định nguyên nhân cụ thể và hướng điều trị phù hợp.

Protein niệu có nguy hiểm không?

Protein niệu không phải lúc nào cũng là dấu hiệu nguy hiểm, nhưng nếu tình trạng này kéo dài hoặc xuất hiện với nồng độ cao, đây có thể là chỉ dấu cảnh báo về tổn thương thận hoặc các bệnh lý toàn thân nghiêm trọng hơn.

Ở người bình thường, protein hầu như không xuất hiện trong nước tiểu hoặc chỉ có với một lượng rất nhỏ. Khi chức năng lọc của cầu thận bị tổn thương - do bệnh lý thận hoặc các nguyên nhân khác - protein sẽ bị “rò rỉ” từ máu vào nước tiểu. Nếu tình trạng này không được phát hiện và kiểm soát sớm, người bệnh có thể đối mặt với nhiều nguy cơ:

• Bệnh thận mạn tính (CKD): Protein niệu là một trong những dấu hiệu sớm của bệnh thận mạn, đặc biệt ở người mắc tiểu đường, tăng huyết áp hoặc lupus ban đỏ.
• Suy thận: Khi lượng protein trong nước tiểu tăng cao kéo dài, các tổn thương ở thận sẽ ngày càng nghiêm trọng, dẫn đến suy giảm chức năng lọc máu và có thể tiến triển thành suy thận giai đoạn cuối nếu không can thiệp kịp thời.
• Biến chứng tim mạch: Protein niệu không chỉ là dấu hiệu bệnh lý thận mà còn liên quan mật thiết đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch hoặc suy tim.
• Ảnh hưởng đến toàn thân: Tình trạng mất protein liên tục qua nước tiểu sẽ làm giảm lượng albumin trong máu, gây phù nề toàn thân, mệt mỏi, chán ăn và làm suy giảm khả năng miễn dịch của cơ thể.

Tóm lại, protein niệu không nên xem nhẹ. Dù có thể chỉ là biểu hiện tạm thời trong một số trường hợp lành tính, nhưng nếu kéo dài hoặc tái phát, nó có thể cảnh báo một tình trạng bệnh lý cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Hy vọng qua bài viết này bạn đã hiểu rõ về xét nghiệm protein niệu. Đây là một phương pháp đơn giản nhưng có giá trị quan trọng trong việc phát hiện sớm tổn thương thận và các bệnh lý liên quan. Việc xét nghiệm định kỳ và theo dõi sát nồng độ protein niệu sẽ giúp người bệnh có cơ hội điều trị sớm, ngăn ngừa biến chứng và bảo vệ sức khỏe lâu dài. Nếu bạn vẫn còn băn khoăn nào hoặc quan tâm đến các chương trình tiêm chủng bảo vệ sức khỏe, hãy liên hệ Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được hỗ trợ nhé!