U xơ tử cung: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và phương pháp điều trị

U xơ tử cung là những khối u phát triển từ cơ và mô, hình thành trong hoặc trên thành tử cung của bạn. Những khối u này thường không phải ung thư và là loại u lành tính phổ biến nhất ở nữ giới.

Có nhiều loại u xơ tử cung khác nhau tùy theo vị trí và cách chúng bám vào tử cung, bao gồm:

• U xơ trong cơ tử cung: Nằm sâu trong thành cơ tử cung. Đây là loại phổ biến nhất.
• U xơ dưới niêm mạc: Phát triển ngay dưới lớp niêm mạc bên trong tử cung.
• U xơ dưới thanh mạc: Phát triển dưới lớp màng bao bên ngoài tử cung. Chúng có thể phát triển khá lớn và lan vào vùng chậu.
• U xơ có cuống: Là loại hiếm gặp nhất, bám vào tử cung thông qua một cuống hoặc thân nhỏ. Chúng thường được mô tả giống như cây nấm vì có cuống hẹp và phần trên to hơn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của u xơ tử cung

Hầu hết các u xơ tử cung nhỏ không gây ra triệu chứng và không cần điều trị ngoài việc được bác sĩ theo dõi định kỳ. Những u xơ lớn hơn có thể gây ra nhiều triệu chứng, bao gồm:

• Ra máu nhiều hoặc đau khi hành kinh.
• Ra máu giữa các kỳ kinh.
• Cảm giác đầy ở bụng dưới hoặc chướng bụng.
• Đi tiểu thường xuyên (xảy ra khi u xơ chèn ép bàng quang).
• Đau khi quan hệ tình dục.
• Đau lưng dưới.
• Táo bón hoặc cảm giác bị đè ép ở trực tràng.
• Ra dịch âm đạo kéo dài.
• Bí tiểu hoặc không thể tiểu hết bàng quang.
• Bụng to dần, khiến trông như đang mang thai.

Các triệu chứng của u xơ tử cung thường ổn định hoặc biến mất sau khi mãn kinh do nồng độ hormone trong cơ thể giảm xuống.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh u xơ tử cung

Biến chứng của u xơ tử cung bao gồm:

• Đau dữ dội hoặc chảy máu quá nhiều cần phẫu thuật cấp cứu.
• Xoắn u xơ: Có thể làm tắc các mạch máu nuôi khối u.
• Thiếu máu (giảm số lượng hồng cầu) do chảy máu nhiều.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Nếu u xơ chèn ép bàng quang, bạn có thể khó tiểu hết nước tiểu.
• Hiếm gặp: Vô sinh.

Nếu bạn đang mang thai, u xơ có thể gây ra một số biến chứng nhỏ:

• Sinh non do không đủ chỗ trong tử cung.
• Nếu u xơ chặn đường sinh hoặc khiến thai nhi ở vị trí nguy hiểm, bạn có thể cần sinh mổ.
• Chảy máu nhiều ngay sau sinh.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hãy đi khám bác sĩ ngay nếu bạn có một trong những dấu hiệu sau:

• Đau vùng chậu không khỏi.
• Những kỳ kinh nguyệt nặng nề hoặc đau đớn khiến bạn hạn chế khả năng làm việc.
• Ra máu hoặc ra đốm máu giữa kỳ kinh nguyệt.
• Khó khăn khi đi tiểu.
• Mệt mỏi và yếu kéo dài, có thể là triệu chứng của bệnh thiếu máu, nghĩa là lượng hồng cầu thấp.

Nguyên nhân chính xác của u xơ tử cung hiện vẫn chưa được biết rõ, nhưng các chuyên gia y tế cho rằng một số yếu tố có thể đóng vai trò:

• Thay đổi gen: Nhiều u xơ có những biến đổi gen khác với các tế bào cơ tử cung bình thường.
• Hormone: Hai loại hormone estrogen và progesterone khiến lớp niêm mạc bên trong tử cung dày lên trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt để chuẩn bị cho việc mang thai. Chúng cũng dường như thúc đẩy sự phát triển của u xơ.
• U xơ chứa nhiều tế bào có thụ thể gắn kết với estrogen và progesterone hơn so với các tế bào cơ tử cung bình thường. Sau mãn kinh, u xơ thường nhỏ lại do mức hormone giảm.
• Các yếu tố tăng trưởng khác: Những chất giúp cơ thể duy trì mô, như yếu tố tăng trưởng giống insulin, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của u xơ.
• Chất nền ngoại bào (ECM): Đây là chất giúp các tế bào kết dính với nhau, giống như vữa giữa các viên gạch. Lượng ECM trong u xơ tăng lên, khiến chúng trở nên xơ cứng hơn. ECM cũng lưu trữ các yếu tố tăng trưởng và gây ra những thay đổi sinh học trong chính tế bào.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh u xơ tử cung?

Những người có nguy cơ mắc bệnh u xơ tử cung là: 

• Chủng tộc: Tất cả những người trong độ tuổi sinh sản được sinh ra là nữ đều có thể bị u xơ tử cung. Tuy nhiên, người da đen có khả năng mắc u xơ cao hơn so với các nhóm chủng tộc khác. Họ thường bị u xơ ở độ tuổi trẻ hơn so với người da trắng, đồng thời có xu hướng mắc nhiều u xơ hơn, kích thước lớn hơn và triệu chứng nặng hơn.
• Tiền sử gia đình: Nếu mẹ hoặc chị/em gái của bạn từng bị u xơ tử cung, nguy cơ bạn mắc bệnh sẽ cao hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh u xơ tử cung

Một số yếu tố nguy cơ có thể ảnh hưởng đến khả năng bạn phát triển u xơ tử cung, bao gồm:

• Béo phì và chỉ số khối cơ thể (BMI) cao.
• Chưa từng sinh con.
• Bắt đầu có kinh nguyệt sớm (có kinh từ khi còn trẻ).
• Tuổi mãn kinh muộn.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán u xơ tử cung

Trong nhiều trường hợp, bác sĩ sẽ phát hiện u xơ tử cung trong quá trình khám phụ khoa. Thường thì tình trạng chảy máu nhiều và các triệu chứng liên quan khác sẽ khiến bác sĩ nghi ngờ và đưa u xơ vào chẩn đoán. Có một số xét nghiệm giúp xác định u xơ và đánh giá kích thước, vị trí khối u, bao gồm:

• Siêu âm: Phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng sóng âm để tạo hình ảnh các cơ quan nội tạng.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Sử dụng nam châm và sóng radio để tạo hình ảnh chi tiết các cơ quan nội tạng.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan): Dùng tia X để tạo hình ảnh chi tiết từ nhiều góc độ của các cơ quan nội tạng.
• Nội soi buồng tử cung: Sử dụng ống soi mỏng, mềm có gắn camera đưa qua âm đạo và cổ tử cung để quan sát u xơ bên trong tử cung.
• Chụp tử cung - vòi trứng cản quang: Tiêm thuốc cản quang vào tử cung rồi chụp X-quang để quan sát chi tiết.
• Siêu âm bơm nước buồng tử cung: Đặt ống thông nhỏ vào âm đạo, bơm dung dịch muối vào tử cung để hình ảnh rõ hơn so với siêu âm thường.
• Nội soi ổ bụng: Rạch một đường nhỏ ở bụng dưới, đưa ống soi có gắn camera để quan sát trực tiếp cơ quan nội tạng.

Điều trị u xơ tử cung

Phương pháp điều trị u xơ tử cung tùy thuộc vào kích thước, số lượng và vị trí của u xơ, cũng như các triệu chứng mà chúng gây ra. Nếu bạn không có bất kỳ triệu chứng nào do u xơ gây ra, bạn có thể không cần điều trị. Những u xơ nhỏ thường có thể để nguyên mà không cần can thiệp. Một số người không bao giờ gặp triệu chứng hoặc vấn đề liên quan đến u xơ. Trong những trường hợp này, bác sĩ có thể khuyến nghị theo dõi u xơ bằng khám phụ khoa hoặc siêu âm định kỳ.

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng do u xơ bao gồm thiếu máu do chảy máu nhiều, đau từ mức vừa đến nặng, hoặc các vấn đề về đường tiểu và ruột bạn sẽ cần điều trị để cải thiện tình trạng. Kế hoạch điều trị sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:

• Số lượng u xơ bạn có.
• Kích thước của u xơ.
• Vị trí của u xơ.
• Các triệu chứng bạn đang gặp phải do u xơ.
• Mong muốn giữ lại tử cung.

Lựa chọn điều trị tốt nhất cũng sẽ phụ thuộc vào kế hoạch mang thai của bạn trong tương lai. Các phương pháp điều trị u xơ tử cung có thể bao gồm:

Nội khoa

Thuốc điều trị u xơ tử cung giúp kiểm soát triệu chứng. U xơ sẽ không biến mất hoàn toàn nhưng có thể thu nhỏ với một số loại thuốc. Thuốc cũng giúp giảm các triệu chứng như đau và chảy máu.

• Thuốc tránh thai có thể làm giảm chảy máu.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen hoặc naproxen có thể giảm đau.
• Vitamin và bổ sung sắt giúp cải thiện năng lượng nếu bạn bị chảy máu nhiều dẫn đến thiếu máu.

Các loại thuốc khác bao gồm:

• Chất đồng vận hormone giải phóng gonadotropin: Đưa cơ thể vào trạng thái mãn kinh tạm thời bằng cách ngăn chặn estrogen và progesterone. Điều này có thể làm u xơ nhỏ lại. Được sử dụng dưới dạng tiêm.
• Chất đối kháng GnRH: Để giảm hoặc ngừng kinh nguyệt. Các loại như Oriahnn và Myfembree kết hợp GnRH antagonist với estrogen và progestin, dùng dưới dạng viên uống.
• Vòng tránh thai chứa progestin đặt vào tử cung giúp kiểm soát chảy máu nhiều và ngừa thai. Tuy nhiên, có thể không phù hợp nếu bạn có u xơ nằm trong khoang tử cung.
• Axit tranexamic: Là thuốc không chứa hormone, uống vào những ngày ra máu nhiều để làm chậm dòng chảy máu.

Ngoại khoa

Phẫu thuật cắt bỏ u xơ tử cung là thủ thuật cho phép bác sĩ loại bỏ u xơ. Lựa chọn phương pháp phù hợp sẽ phụ thuộc vào vị trí, kích thước và số lượng u xơ. Các loại phẫu thuật thường gặp bao gồm:

• Nội soi buồng tử cung: Bác sĩ đưa ống soi (một dụng cụ mỏng, mềm, có gắn camera) qua âm đạo và cổ tử cung vào tử cung, sau đó cắt bỏ và lấy u xơ.
• Nội soi ổ bụng: Bác sĩ sử dụng ống soi để loại bỏ u xơ qua một vài vết mổ nhỏ ở bụng.
• Mổ hở: Bác sĩ rạch một đường lớn ở bụng và lấy u xơ qua vết mổ này.

Nếu bạn không có kế hoạch mang thai trong tương lai, bác sĩ có thể đề nghị các lựa chọn khác, hiệu quả cao nhưng thường khiến bạn không thể mang thai sau đó, bao gồm:

• Cắt tử cung: Đây là cách duy nhất để chữa khỏi u xơ. Khi tử cung được cắt bỏ, u xơ sẽ không thể tái phát và các triệu chứng sẽ biến mất. Nếu buồng trứng được giữ lại, bạn sẽ không mãn kinh ngay sau mổ. Cắt tử cung có thể thực hiện bằng phương pháp ít xâm lấn như đường âm đạo, nội soi hoặc robot.
• Tắc động mạch nuôi u xơ tử cung: Bác sĩ X-quang can thiệp phối hợp với bác sĩ sản phụ khoa sẽ đặt một ống thông nhỏ vào động mạch tử cung hoặc động mạch quay, sau đó bơm các hạt nhỏ để chặn dòng máu nuôi u xơ. Mất nguồn máu nuôi sẽ khiến u xơ teo nhỏ và cải thiện triệu chứng. Không phù hợp cho tất cả bệnh nhân.
• Đốt sóng cao tần: Phương pháp an toàn và hiệu quả, dùng năng lượng sóng RF để điều trị u xơ tử cung. Khuyến nghị cho người chưa mãn kinh và u xơ nhỏ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của u xơ tử cung

Chế độ sinh hoạt:

• Khám phụ khoa định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ, ngay cả khi triệu chứng đã giảm.
• Nếu xuất hiện chảy máu bất thường, đau dữ dội, bụng to nhanh, cần đi khám ngay.
• Thực hành thiền, hít thở sâu hoặc các hoạt động thư giãn như đọc sách, nghe nhạc.
• Tập thể dục nhẹ đến vừa: đi bộ, yoga, bơi lội, đạp xe nhẹ… giúp tăng lưu thông máu và cân bằng nội tiết.
• Tránh các bài tập quá nặng hoặc gắng sức nếu đang đau bụng, rong kinh nhiều.
• Duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên tử cung.
• Ngủ đủ giấc (7 - 8 tiếng/đêm), giảm stress.

Chế độ dinh dưỡng

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, nhất là loại giàu vitamin C, E và chất chống oxy hoá.
• Hạn chế thực phẩm giàu estrogen hoặc kích thích nội tiết: đậu nành, sữa đậu nành, thực phẩm chế biến từ đậu nành (ăn vừa phải).
• Giảm đường, đồ ngọt, nước ngọt có gas và thực phẩm chế biến sẵn.
• Hạn chế thịt đỏ (bò, cừu) nếu ăn quá thường xuyên, thay bằng thịt gia cầm hoặc cá.

Phương pháp phòng ngừa u xơ tử cung

Nói chung, bạn không thể hoàn toàn phòng ngừa u xơ tử cung. Tuy nhiên, bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách:

• Kiểm soát cân nặng bằng chế độ ăn lành mạnh và tập thể dục thường xuyên.
• Tăng cường rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu chất xơ và vitamin D.
• Hạn chế thịt đỏ, đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn, rượu bia và đồ ngọt.
• Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần (yoga, bơi, đi bộ nhanh, đạp xe) để cải thiện tuần hoàn và điều hòa hormone.
• Tránh hút thuốc lá, uống rượu bia, và hạn chế tiếp xúc hóa chất độc hại.
• Khám phụ khoa định kỳ 1 - 2 lần/năm, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình bị u xơ tử cung, để phát hiện và xử lý sớm.