U nang biểu bì là gì? Những thông tin quan trọng cần biết

Bạn có bao giờ chạm phải một khối u nhỏ dưới da - tròn, mềm, không đau nhưng cứ âm thầm lớn dần theo thời gian? Nhiều người thường bỏ qua, cho rằng đó chỉ là "mụn dưới da" hoặc "u mỡ" thông thường. Tuy nhiên, không ít trường hợp trong số đó lại là u nang biểu bì - một dạng u lành tính khá phổ biến nhưng dễ bị nhầm lẫn. 

U nang biểu bì là gì?

U nang biểu bì (epidermoid cyst) là một dạng tổn thương lành tính thường gặp trên da, thường bị nhầm lẫn với “u nang bã nhờn” trong cách gọi thông thường. Thực chất, u nang biểu bì không bắt nguồn từ tuyến bã mà hình thành do sự tích tụ của keratin (chất sừng) dưới lớp biểu bì, gây nên một khối u nhỏ nằm ngay dưới da.

Chúng có thể phát triển ở bất kỳ vùng da nào trên cơ thể, nhưng thường gặp nhất ở mặt, cổ hoặc thân mình. U nang biểu bì dưới da thường không gây đau, có dạng khối tròn, mềm, di động dưới da và kích thước dao động từ vài milimet đến vài centimet. Tuy phát triển chậm và đa số là lành tính, song một số trường hợp hiếm có thể liên quan đến các hội chứng di truyền như hội chứng Gardner, đặc trưng bởi sự xuất hiện bất thường về vị trí và số lượng nang.

Lưu ý rằng cách gọi "u nang bã nhờn" là không chính xác về mặt chuyên môn, do tổn thương này không liên quan đến hoạt động của tuyến bã nhờn. Việc phân biệt đúng bản chất giúp người bệnh có hướng tiếp cận điều trị phù hợp và tránh những biến chứng không đáng có.

Nguyên nhân hình thành u nang biểu bì

U nang biểu bì thường xuất hiện một cách tự phát, không rõ nguyên nhân cụ thể trong phần lớn trường hợp. Tuy nhiên, một số yếu tố di truyền và môi trường đã được ghi nhận có liên quan đến sự phát triển của dạng nang này.

Ở một số người, u nang biểu bì có thể là biểu hiện ngoài da của các hội chứng di truyền hiếm gặp. Cụ thể, hội chứng Gardner - một rối loạn di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường liên quan đến bệnh đa polyp tuyến ở đại tràng - có thể đi kèm với sự xuất hiện nhiều nang biểu bì bất thường, đặc biệt ở tay, chân, lưng hoặc các vùng không điển hình khác. Tương tự, hội chứng Gorlin (còn gọi là hội chứng u nền tế bào đáy) cũng có thể kèm theo tình trạng tăng sinh nang biểu bì.

Ngoài yếu tố di truyền, tác động từ môi trường - đặc biệt là phơi nắng kéo dài - được cho là nguyên nhân gây u nang biểu bì ở người lớn tuổi mắc hội chứng Favre-Racouchot, tình trạng da đặc trưng bởi các nốt xơ hóa, mụn và nang do ảnh hưởng ánh sáng mặt trời lâu dài.

Một số loại thuốc cũng đã được ghi nhận là yếu tố góp phần làm xuất hiện u nang biểu bì. Đáng chú ý là các thuốc ức chế BRAF (thường dùng trong điều trị ung thư), cũng như imiquimod (thuốc bôi điều trị mụn cóc sinh dục, ung thư biểu mô tế bào đáy) và cyclosporin (thuốc ức chế miễn dịch).

Việc xác định nguyên nhân tiềm ẩn, đặc biệt trong những trường hợp u nang biểu bì xuất hiện với số lượng nhiều, ở người trẻ tuổi hoặc tại các vị trí không điển hình, đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm các rối loạn liên quan.

Phương pháp điều trị u nang biểu bì

Trong nhiều trường hợp, u nang biểu bì có thể tồn tại ổn định mà không gây khó chịu hay biến chứng. Khi đó, điều trị không bắt buộc nếu người bệnh không có yêu cầu thẩm mỹ hoặc lo ngại đặc biệt nào. Một số u nang có thể tự vỡ và thoái lui mà không cần can thiệp, tuy nhiên chúng vẫn có nguy cơ tái phát.

Phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn được xem là phương pháp điều trị triệt để và hiệu quả nhất đối với u nang biểu bì, đặc biệt khi u nang lớn, gây đau hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ. Tuy nhiên, nếu u đang trong tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng, việc can thiệp phẫu thuật nên trì hoãn. Lý do là khi có viêm, thành nang dễ vỡ khiến việc lấy bỏ toàn bộ cấu trúc nang trở nên khó khăn, làm tăng nguy cơ tái phát.

Khi thực hiện phẫu thuật, bác sĩ thường gây tê tại chỗ bằng thuốc có chứa epinephrine để giảm chảy máu. Mũi tiêm sẽ được đặt quanh vùng nang thay vì tiêm trực tiếp vào trong nang để tránh làm vỡ cấu trúc. Tùy vị trí và kích thước của u nang, kỹ thuật rạch da cũng được lựa chọn sao cho tối ưu về mặt thẩm mỹ sau hồi phục.

Ngoài phẫu thuật, một số phương pháp hỗ trợ có thể được chỉ định trong trường hợp u nang biểu bì bị viêm hoặc đau:

• Tiêm corticosteroid tại chỗ: Giúp giảm viêm, đau và làm dịu phản ứng viêm cấp.
• Rạch và dẫn lưu: Được sử dụng trong trường hợp u nang có mủ hoặc nhiễm trùng nặng, giúp giải phóng dịch và giảm áp lực.

Việc theo dõi và chăm sóc sau điều trị cũng rất quan trọng nhằm hạn chế nguy cơ tái phát và đảm bảo vết thương lành tốt, đặc biệt với các nang ở vùng dễ cọ xát như mặt, cổ hoặc thân mình.

Tóm lại, u nang biểu bì là một tình trạng da lành tính, thường không nguy hiểm nhưng có thể gây khó chịu nếu viêm, nhiễm trùng hoặc tái phát nhiều lần. Việc nhận biết sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp kiểm soát tình trạng này hiệu quả, đồng thời hạn chế các biến chứng không mong muốn. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ khối u bất thường nào trên da, đừng ngần ngại đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và tư vấn bởi chuyên gia da liễu.