U nang bã nhờn là gì? Có nguy hiểm không?

Bạn có bao giờ phát hiện một cục nhỏ nằm ẩn dưới da, mềm, không đau, nhưng lâu ngày vẫn không biến mất? Nhiều người chủ quan, cho rằng đó chỉ là mụn ẩn hay tuyến dầu bình thường. Thực tế, rất có thể đó là u nang bã nhờn - một tình trạng khá phổ biến nhưng ít ai hiểu rõ. 

U nang bã nhờn là gì?

U nang bã nhờn là một khối tổn thương lành tính thường gặp nằm dưới da, thường được dân gian gọi là “u tuyến bã nhờn”. Tuy nhiên, trên phương diện y khoa, đa số các trường hợp thực chất là nang biểu bì - một loại nang có cấu trúc là lớp tế bào da bị kẹt lại dưới bề mặt và tích tụ chất bã theo thời gian. Mặc dù không bắt nguồn trực tiếp từ tuyến bã, nhưng do đặc điểm liên quan đến sự tích tụ bã nhờn nên thuật ngữ “u nang bã nhờn” vẫn được sử dụng phổ biến để mô tả tình trạng này trong cộng đồng.

Những u nang này thường phát triển ở các vùng da có nhiều tuyến bã như mặt, cổ, lưng, vai hoặc da đầu. Chúng có hình dạng tròn hoặc hơi bầu dục, kích thước thay đổi từ vài milimet đến vài centimet, có thể di động dưới da và thường không gây đau trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi bị nhiễm trùng hoặc viêm, u nang bã nhờn có thể sưng to, đỏ, gây đau nhức, thậm chí chảy dịch có mùi hôi khó chịu.

Mặc dù là tổn thương lành tính, u nang bã nhờn có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ hoặc gây bất tiện trong sinh hoạt nếu phát triển lớn hoặc tái viêm nhiều lần. Do đó, việc chẩn đoán đúng bản chất khối u và lựa chọn phương pháp xử trí phù hợp - như chích rạch khi viêm cấp hoặc phẫu thuật loại bỏ hoàn toàn khi ổn định - là điều cần thiết để hạn chế biến chứng và phòng ngừa tái phát.

Nguyên nhân gây u nang bã nhờn

Mặc dù thuật ngữ "u nang bã nhờn" được sử dụng phổ biến trong đời sống, phần lớn các trường hợp thực chất là nang biểu bì, một dạng tổn thương lành tính dưới da không bắt nguồn trực tiếp từ tuyến bã. Tuy nhiên, sự hình thành u nang bã nhờn lại có liên quan đến nhiều yếu tố tác động đến quá trình bài tiết chất nhờn trên da. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến.

Tắc nghẽn tuyến bã và nang lông

U nang bã nhờn thường xuất hiện khi tuyến bã hoặc nang lông bị bít tắc. Việc tích tụ chất nhờn, tế bào chết và bụi bẩn khiến các tuyến này không thể thoát dịch ra ngoài, lâu ngày hình thành túi nang dưới da. Người có làn da dầu, vệ sinh da không đúng cách hoặc hay tiếp xúc với môi trường ô nhiễm dễ gặp phải tình trạng này.

Tác động cơ học hoặc tổn thương da

Những chấn thương ngoài da như va đập, trầy xước hoặc hậu phẫu vùng da có tuyến bã nhờn có thể làm rối loạn quá trình tái tạo da. Trong một số trường hợp, tổn thương này gây ra hiện tượng các tế bào biểu bì bị “vùi lấp” dưới da, dẫn đến sự phát triển của u nang bã nhờn theo thời gian.

Yếu tố di truyền

Cơ địa và yếu tố di truyền cũng đóng vai trò đáng kể trong sự hình thành u nang bã nhờn. Nếu người trong gia đình từng mắc phải tình trạng tương tự, nguy cơ bạn phát triển các u nang dưới da sẽ cao hơn. Di truyền có thể ảnh hưởng đến hoạt động của tuyến bã hoặc cấu trúc da, từ đó làm tăng khả năng hình thành khối u lành tính này.

U nang bã nhờn có nguy hiểm không?

Phần lớn u nang bã nhờn là tổn thương lành tính, phát triển chậm và hiếm khi tiến triển thành ung thư. Trong đa số trường hợp, các khối u này không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể và không cần điều trị nếu không gây đau, viêm hay ảnh hưởng đến thẩm mỹ.

Tuy nhiên, u nang bã nhờn có thể trở nên khó chịu khi phát triển kích thước lớn, gây chèn ép mô xung quanh hoặc bị viêm, nhiễm trùng. Lúc này, người bệnh có thể cảm thấy đau, vùng da xung quanh sưng đỏ và có nguy cơ chảy dịch mủ. Trong một số tình huống, khối u phát triển quá to có thể phải can thiệp phẫu thuật để tránh biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Phẫu thuật là biện pháp điều trị triệt để, giúp loại bỏ toàn bộ u nang. Bác sĩ có thể lựa chọn các kỹ thuật như:

• Cắt bỏ hoàn toàn: Loại bỏ toàn bộ nang và bao xơ, giúp giảm nguy cơ tái phát nhưng có thể để lại sẹo rõ.
• Phẫu thuật tối thiểu: Ít để lại sẹo hơn nhưng có khả năng sót phần bao nang, dễ tái phát.
• Laser hoặc sinh thiết dạng rạch dẫn lưu: Thường áp dụng khi u bị viêm, giúp thoát dịch trước khi xử lý triệt để sau đó.

Quan trọng nhất, người bệnh không nên tự ý nặn, chích hay ép u nang bã nhờn tại nhà, vì thao tác sai có thể dẫn đến nhiễm trùng, tạo ổ áp xe hoặc để lại sẹo vĩnh viễn. Để hỗ trợ phòng ngừa, nên duy trì chế độ ăn uống cân bằng, bổ sung nhiều rau xanh, trái cây tươi và hạn chế thực phẩm dầu mỡ, cay nóng hoặc chế biến sẵn. Uống đủ nước mỗi ngày cũng giúp hỗ trợ thanh lọc cơ thể và ổn định hoạt động của tuyến bã nhờn.

Mặc dù phần lớn u nang bã nhờn lành tính và không gây nguy hiểm nghiêm trọng, nhưng việc theo dõi và xử lý đúng cách vẫn rất cần thiết để tránh biến chứng như viêm, nhiễm trùng hoặc tái phát sau điều trị. Nhận biết đúng bản chất của khối u, tránh tự ý can thiệp tại nhà và chủ động thăm khám chuyên khoa da liễu khi cần thiết sẽ giúp bạn kiểm soát tình trạng này hiệu quả, an toàn hơn.