U lao là gì? Hiểu đúng về u lao và tầm quan trọng của tiêm chủng

Bệnh lao là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Ngoài việc ảnh hưởng đến phổi, vi khuẩn lao còn có thể lan đến các cơ quan khác trong cơ thể, bao gồm cả hệ thần kinh trung ương. Một trong những biến chứng nghiêm trọng của lao là u lao. Việc hiểu rõ về u lao là gì và tầm quan trọng của tiêm chủng trong phòng ngừa bệnh là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

U lao là gì?

U lao (hay còn gọi là u hạt do lao) là một dạng tổn thương dạng khối do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Tình trạng này thường xuất hiện trong hệ thần kinh trung ương như não, tủy sống hoặc ở các vùng lân cận như khoang dưới nhện. Đây là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng của bệnh lao, khi vi khuẩn từ các ổ nhiễm lao ban đầu trong cơ thể, chủ yếu ở phổi, lan truyền qua đường máu đến hệ thần kinh. Sự xâm nhập của vi khuẩn tại đây kích thích cơ thể hình thành các khối u hạt - một dạng tổ chức viêm do các tế bào miễn dịch tập trung lại để bao vây và cô lập vi khuẩn lao.

Mặc dù cơ chế này giúp ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn, nhưng quá trình viêm kéo dài có thể dẫn đến hoại tử ở trung tâm khối u và hình thành vùng hoại tử dịch hóa, gây phù nề ở các mô lân cận. Biết u lao là gì rất quan trọng vì u lao đặc biệt nguy hiểm khi xuất hiện tại các vị trí quan trọng của hệ thần kinh trung ương, vì chúng có thể chèn ép các cấu trúc thần kinh, làm suy giảm chức năng của cơ quan này.

Biểu hiện lâm sàng của u lao

Biểu hiện lâm sàng của u lao là gì? Triệu chứng của u lao thường không đặc hiệu, khiến việc chẩn đoán trở nên khó khăn nếu chỉ dựa trên triệu chứng. Các dấu hiệu bệnh phụ thuộc chủ yếu vào vị trí và kích thước của tổn thương trong hệ thần kinh trung ương. Một trong những triệu chứng phổ biến nhất là đau đầu kéo dài, xảy ra do áp lực nội sọ tăng cao khi khối u lao phát triển và gây phù nề các mô xung quanh. Mức độ đau đầu có thể dao động từ nhẹ đến dữ dội, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể gặp các cơn động kinh, đặc biệt khi tổn thương xảy ra ở các vùng não điều khiển vận động hoặc giác quan. Động kinh có thể xuất hiện dưới dạng co giật toàn thân hoặc cục bộ tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng.

Một số bệnh nhân có dấu hiệu thần kinh khu trú, chẳng hạn như liệt nửa người, yếu cơ hoặc rối loạn cảm giác ở một số khu vực của cơ thể. Những triệu chứng này thường liên quan trực tiếp đến vị trí u lao chèn ép hoặc tổn thương các dây thần kinh. Phù gai thị, một dấu hiệu quan trọng của áp lực nội sọ tăng, cũng có thể được quan sát thấy, đặc biệt ở các giai đoạn nặng. Biểu hiện này không chỉ cảnh báo sự nguy hiểm của bệnh mà còn là dấu hiệu giúp bác sĩ định hướng chẩn đoán.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, u lao có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như suy giảm chức năng thần kinh vĩnh viễn, thậm chí tử vong. Do đó, việc nhận biết sớm u lao là gì và quản lý hiệu quả là yếu tố quyết định để ngăn ngừa những hậu quả nguy hiểm của tình trạng bệnh lý này.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị u lao

Việc chẩn đoán u lao đòi hỏi sự kết hợp giữa các phương pháp lâm sàng, hình ảnh học và xét nghiệm tiên tiến để xác định chính xác tổn thương và nguyên nhân gây bệnh. Chụp cộng hưởng từ (MRI) là phương pháp chính trong chẩn đoán hình ảnh u lao. Trên MRI, u lao thường xuất hiện dưới dạng khối tổn thương với trung tâm hoại tử, tín hiệu thay đổi theo từng giai đoạn và ngấm thuốc hình nhẫn ở rìa tổn thương. Hình ảnh phù nề xung quanh tổn thương cũng là một dấu hiệu quan trọng.

Áp-xe lao là một biến chứng hiếm gặp nhưng nguy hiểm, xảy ra khi bệnh lao hệ thần kinh trung ương tiến triển nặng. Đây là giai đoạn sau của u hạt lao, khi tổ chức hạt chuyển thành một ổ áp-xe chứa đầy mủ và vi khuẩn lao. Áp-xe lao thường đi kèm với số lượng vi khuẩn lớn hơn nhiều so với u lao, gây viêm và phá hủy mô xung quanh.

Điều trị u lao chủ yếu dựa vào liệu pháp kháng lao kéo dài, thường từ 9 đến 12 tháng, kết hợp với corticosteroid để giảm viêm và phù nề. Trong một số trường hợp, nếu u lao gây chèn ép nghiêm trọng hoặc không đáp ứng với điều trị nội khoa, phẫu thuật có thể được xem xét để loại bỏ khối u.

Tầm quan trọng của tiêm chủng trong phòng ngừa u lao

Tiêm chủng, đặc biệt là vắc xin BCG (Bacillus Calmette–Guérin), đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh lao và các biến chứng nghiêm trọng như u lao. Đây là một trong những biện pháp y tế dự phòng lâu đời và hiệu quả nhất, giúp bảo vệ cộng đồng khỏi nguy cơ lây nhiễm lao – một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có khả năng gây tổn thương nhiều cơ quan quan trọng trong cơ thể

Vắc xin BCG hoạt động bằng cách kích thích hệ thống miễn dịch sản sinh ra các phản ứng bảo vệ đặc hiệu chống lại vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis – tác nhân gây bệnh lao. Khi được tiêm vào cơ thể, vắc xin sẽ giúp hệ miễn dịch "làm quen" với vi khuẩn, từ đó tạo ra kháng thể để đối phó khi có sự xâm nhập thực sự của vi khuẩn lao. Điều này giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt là các thể lao nặng như lao màng não và lao kê – những dạng bệnh có khả năng dẫn đến u lao khi vi khuẩn lan rộng đến hệ thần kinh trung ương.

Chương trình tiêm chủng mở rộng tại Việt Nam đã triển khai tiêm vắc xin BCG cho trẻ sơ sinh trong vòng 30 ngày đầu sau sinh. Đây là giai đoạn cơ thể trẻ còn non nớt và rất dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh, trong đó có vi khuẩn lao. Việc tiêm chủng đúng lịch và đầy đủ giúp trẻ có hệ miễn dịch mạnh mẽ hơn để chống lại bệnh lao ngay từ giai đoạn sớm của cuộc đời.

U lao là một biến chứng nghiêm trọng của bệnh lao, ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương và có thể dẫn đến những hậu quả nặng nề nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hiểu rõ u lao là gì và tầm quan trọng của tiêm chủng trong phòng ngừa bệnh là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Hãy chủ động tiêm chủng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh lao và các biến chứng liên quan.

Xem thêm:

Lao tiềm ẩn là gì? Điều trị lao tiềm ẩn trong bao lâu?

Lao hạch là gì? Những vấn đề cần biết về lao hạch