Trẻ bị nôn có nên cho uống sữa? Những điều cha mẹ cần biết

Trẻ bị nôn là hiện tượng thường gặp khiến nhiều cha mẹ lo lắng và bối rối không biết nên xử lý thế nào. Một trong những câu hỏi phổ biến nhất là: Trẻ bị nôn có nên cho uống sữa hay cần ngừng hoàn toàn để hệ tiêu hóa được nghỉ ngơi? Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân khiến trẻ nôn, khi nào nên tiếp tục cho trẻ uống sữa và các lưu ý quan trọng để chăm sóc trẻ đúng cách.

Tình trạng nôn ở trẻ: Khi nào đáng lo?

Nôn là một phản xạ tự nhiên giúp cơ thể đẩy các chất không phù hợp ra khỏi dạ dày. Ở trẻ nhỏ, nôn có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân, từ sinh lý bình thường đến bệnh lý nghiêm trọng.

Trước khi đi sâu vào câu hỏi trẻ bị nôn có nên cho uống sữa, cha mẹ cần hiểu rõ sự khác biệt giữa nôn và trớ sữa:

• Trớ sữa là hiện tượng sữa trào ra ngoài miệng sau khi bú, thường gặp ở trẻ sơ sinh do dạ dày nằm ngang và van đóng chưa chặt. Trẻ vẫn khỏe, bú tốt và tăng cân đều.
• Nôn là tình trạng đẩy mạnh toàn bộ thức ăn hoặc dịch dạ dày ra ngoài, có thể đi kèm với biểu hiện mệt mỏi, quấy khóc, lừ đừ hoặc các dấu hiệu bệnh lý.

Nguyên nhân khiến trẻ nôn

Nôn có thể xuất phát từ các nguyên nhân sau:

• Sinh lý: Trẻ bú quá no, bú sai tư thế, vận động ngay sau bú.
• Rối loạn tiêu hóa: Nhiễm khuẩn đường ruột, ngộ độc thực phẩm.
• Không dung nạp lactose hoặc dị ứng sữa: Đặc biệt là dị ứng với đạm sữa bò.
• Nhiễm virus/vi khuẩn: Như Rotavirus, viêm họng, viêm tai giữa.
• Các yếu tố khác: Ho mạnh, sốt cao, viêm màng não, lồng ruột, tắc ruột...

Mỗi nguyên nhân sẽ có cách xử lý khác nhau, trong đó có cả việc xem xét trẻ bị nôn có nên cho uống sữa hay không.

Trẻ bị nôn có nên cho uống sữa? Phân tích theo từng trường hợp

Không có một câu trả lời chung áp dụng cho mọi trẻ vì tình trạng nôn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Dưới đây là các tình huống cụ thể:

Trẻ nôn sinh lý hoặc do ăn uống sai cách

Nếu trẻ nôn 1–2 lần/ngày, không kèm sốt hay tiêu chảy, vẫn bú khỏe và chơi bình thường thì khả năng cao là nôn sinh lý. Trong trường hợp này, cha mẹ vẫn tiếp tục cho trẻ bú mẹ hoặc uống sữa công thức. Tuy nhiên cần:

• Chia nhỏ cữ bú.
• Vỗ ợ hơi đúng cách.
• Không cho trẻ bú khi đang khóc hoặc ngay sau khi vận động mạnh.
• Giữ trẻ ở tư thế đầu cao sau bú khoảng 20–30 phút.

Trẻ bị nôn do rối loạn tiêu hóa hoặc tiêu chảy

Nếu trẻ nôn kèm tiêu chảy, sốt, phân lỏng, có thể là viêm dạ dày ruột do vi khuẩn hoặc virus, khi đó cha mẹ vẫn tiếp tục cho trẻ bú mẹ hoặc uống sữa công thức, vì sữa vẫn là nguồn dinh dưỡng quan trọng, giúp phục hồi nhanh. Trẻ nên:

• Tiếp tục bú mẹ (vì sữa mẹ dễ tiêu, chứa kháng thể).
• Nếu trẻ tiêu chảy nặng và có dấu hiệu không dung nạp lactose, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn về việc sử dụng sữa không lactose hoặc các biện pháp dinh dưỡng phù hợp.
• Uống sữa loãng hơn, từng lượng nhỏ để giảm kích thích dạ dày.

Trẻ bị dị ứng sữa hoặc không dung nạp lactose

Nếu trẻ nôn ói sau mỗi lần uống sữa, kèm các biểu hiện như phát ban, tiêu chảy, đầy bụng, khó thở, cần nghĩ đến:

• Dị ứng đạm sữa bò: Trẻ có phản ứng miễn dịch với protein trong sữa.
• Không dung nạp lactose: Trẻ thiếu enzyme lactase để tiêu hóa đường lactose trong sữa.

Khi đó trẻ bị nôn có nên cho uống sữa? Không, trừ khi chuyển sang loại sữa chuyên biệt. Giải pháp:

• Ngưng sữa bò thông thường.
• Chuyển sang sữa thủy phân, sữa đậu nành, hoặc sữa không lactose.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ dinh dưỡng hoặc nhi khoa.

Trẻ nôn do bệnh lý nặng (lồng ruột, viêm màng não, viêm phổi...)

Nếu trẻ nôn dữ dội, nôn ra mật xanh, kèm lừ đừ, sốt cao, bỏ bú, co giật... cần đưa đi bệnh viện ngay lập tức. Trong các trường hợp này:

• Không nên cho trẻ uống sữa khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Có thể phải nhịn ăn uống vài giờ để theo dõi, sau đó mới phục hồi ăn từng bước.

Hướng dẫn chăm sóc khi trẻ bị nôn tại nhà

Dù nguyên nhân là gì, chăm sóc tại nhà đúng cách cũng giúp trẻ nhanh hồi phục và hạn chế biến chứng.

Ngay sau khi trẻ nôn:

• Giữ đầu trẻ nghiêng sang một bên để tránh sặc.
• Làm sạch miệng và mặt bằng nước ấm.
• Không ép ăn ngay sau nôn, nên đợi 20–30 phút trước khi cho bú lại.

Bổ sung nước và điện giải:

• Cho trẻ uống từng thìa nhỏ nước lọc, nước oresol.
• Nếu trẻ đang bú mẹ, nên tiếp tục bú nhưng không ép uống quá nhiều cùng lúc.

Chế độ ăn phù hợp:

• Đối với trẻ nhỏ, trẻ bị nôn có nên cho uống sữa nếu trẻ vẫn dung nạp tốt.
• Trẻ lớn hơn có thể ăn cháo loãng, súp, chuối nghiền, bánh mì nướng khô.
• Tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ, gia vị cay, nước ngọt có gas.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

• Nôn kéo dài > 24 giờ.
• Nôn kèm sốt cao, co giật, ngủ li bì.
• Nôn ra máu, dịch xanh.
• Bỏ bú hoàn toàn, khát nước, da khô, tiểu ít.

Trẻ bị nôn có nên cho uống sữa? Câu trả lời là có thể, nhưng phải tùy nguyên nhân và mức độ nôn. Nếu chỉ nôn sinh lý nhẹ hoặc do ăn uống sai cách, trẻ vẫn nên được tiếp tục bú hoặc uống sữa, nhưng chia nhỏ lượng và theo dõi phản ứng. Ngược lại, nếu nôn do bệnh lý tiêu hóa, dị ứng, cần cẩn trọng, điều chỉnh loại sữa phù hợp và tham khảo ý kiến chuyên môn.

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi của trẻ sau nôn. Vì vậy, cha mẹ không nên quá lo lắng mà ngưng hẳn sữa, trừ khi có chỉ định của bác sĩ. Việc duy trì nguồn sữa, nhất là sữa mẹ, sẽ giúp trẻ nhanh hồi phục, tăng cường đề kháng và phát triển toàn diện.