Rotavirus – Mối đe dọa thầm lặng gây tiêu chảy cấp ở trẻ nhỏ

Tiêu chảy cấp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ nhỏ, đặc biệt tại các nước đang phát triển. Trong số các tác nhân gây bệnh, rotavirus được xem là thủ phạm phổ biến và nguy hiểm nhất, chiếm tỷ lệ cao trong các ca tiêu chảy nghiêm trọng ở trẻ dưới 5 tuổi. Mặc dù y học hiện đại đã có vắc xin phòng ngừa, nhưng thực tế, nhiều bậc cha mẹ vẫn chưa hiểu rõ về mức độ lây lan, triệu chứng cũng như cách xử lý khi trẻ nhiễm loại virus này. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về rotavirus, từ con đường lây truyền đến các biện pháp phòng tránh hiệu quả nhất.

Rotavirus là gì?

Rotavirus là một loại virus thuộc họ Reoviridae, gây ra bệnh tiêu chảy cấp, đặc biệt nghiêm trọng ở trẻ nhỏ. Virus Rota được phân loại thành 7 nhóm chính bao gồm A, B, C, D, E, F và G. Trong số này, chỉ có ba nhóm A, B và C là có khả năng gây bệnh ở người. Nhóm A là nguyên nhân phổ biến nhất, thường liên quan đến các đợt bùng phát tiêu chảy nghiêm trọng ở trẻ nhỏ. Trong khi đó, nhóm B và nhóm C ít gặp hơn, thường chỉ gây bệnh rải rác và chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ lớn hoặc người trưởng thành.

Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Rotavirus gây ra tỷ lệ mắc bệnh cao nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi. Tại các quốc gia đang phát triển, mỗi năm ghi nhận hơn 125 triệu trường hợp tiêu chảy do loại vi rút này gây ra trong nhóm tuổi này. Trẻ càng nhỏ tuổi thì nguy cơ mắc bệnh càng cao, đặc biệt thường gặp ở nhóm dưới 2 tuổi và phổ biến nhất là ở trẻ dưới 12 tháng tuổi.

Khả năng tồn tại của virus Rota trong môi trường

Virus Rota có thể tồn tại rất lâu ngoài môi trường, đặc biệt là ở các bề mặt thường xuyên tiếp xúc như tay, bàn, ghế, đồ chơi,... Cụ thể, virus này có thể sống nhiều giờ trên da tay và duy trì khả năng lây nhiễm trong nhiều ngày nếu bám trên các bề mặt rắn. Đặc biệt, trong phân người nhiễm, virus vẫn có thể sống và gây bệnh trong khoảng một tuần.

Mặc dù virus Rota khá bền vững, nhưng nó sẽ bị tiêu diệt nhanh chóng khi tiếp xúc với nhiệt độ cao (trên 45°C) hoặc các hóa chất chuyên dụng như EDTA. Ngoài ra, môi trường có độ pH quá thấp (dưới 3) hoặc quá cao (trên 10) cũng khiến virus này mất khả năng gây bệnh.

Con đường lây bệnh của Rotavirus

Virus Rota thường lây qua đường phân – miệng, phổ biến nhất là khi người khỏe mạnh tiếp xúc gần với người đã nhiễm bệnh. Do loại virus này có thể tồn tại lâu ngoài môi trường, nên nguy cơ lây lan còn đến từ:

• Việc sử dụng nước uống hoặc thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, bị nhiễm mầm bệnh.

• Chạm vào các bề mặt hoặc đồ vật đã dính virus, rồi đưa tay lên miệng mà không rửa sạch.

• Dùng chung dụng cụ ăn uống với người nhiễm bệnh.

Rotavirus có thể gây bệnh quanh năm, không phụ thuộc vào mùa cụ thể nào, nên nguy cơ nhiễm luôn hiện hữu nếu không chủ động phòng ngừa.

Biểu hiện của bệnh do Rotavirus gây ra

Các triệu chứng thường xuất hiện sau 1 – 3 ngày ủ bệnh. Rotavirus thường khởi phát đột ngột với các biểu hiện sau:

• Tiêu chảy nhiều lần trong ngày: Phân lỏng, nhiều nước, có thể kéo dài từ 3 – 8 ngày;

• Nôn mửa: Xuất hiện sớm, thường trước tiêu chảy;

• Sốt nhẹ đến cao: Có thể sốt đến 39°C;

• Đau bụng: Đây cũng là triệu chứng thường gặp;

• Chán ăn: Giai đoạn này khiến trẻ mệt mỏi gây chán ăn;

• Mất nước: Biểu hiện bằng khô môi, mắt trũng, mệt mỏi, quấy khóc nhiều hoặc ngủ li bì.

Ở trẻ nhỏ, mất nước là biến chứng nguy hiểm nhất của nhiễm Rotavirus. Nếu không được bù nước kịp thời, có thể dẫn đến co giật, hôn mê hoặc tử vong. Dấu hiệu mất nước thường gặp gồm có:

• Đi tiểu ít hơn bình thường;

• Khô miệng, khô họng;

• Choáng váng hoặc chóng mặt khi đứng lên;

• Trẻ khóc nhưng không có nước mắt hoặc rất ít;

• Trẻ trở nên mệt mỏi, ngủ nhiều hoặc cáu gắt bất thường.

Một điều đáng lưu ý là trẻ có thể bị nhiễm Rotavirus nhiều lần trong đời. Ngay cả khi đã tiêm vắc xin hoặc từng mắc bệnh, hệ miễn dịch vẫn không được bảo vệ hoàn toàn khỏi các lần nhiễm tiếp theo. Đặc biệt, lần đầu tiên trẻ bị Rotavirus thường gây ra triệu chứng nặng hơn những lần sau.

Điều trị bệnh do Rotavirus

Bù nước và điện giải

Khi trẻ bị tiêu chảy do Rotavirus, điều quan trọng nhất là phải bù nước và điện giải để tránh mất nước, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Cha mẹ có thể cho trẻ uống Oresol pha đúng theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc trên bao bì. Trong trường hợp chưa có Oresol, có thể tạm thời thay thế bằng nước lọc, nước cháo loãng hoặc nước trái cây không đường. Tuyệt đối không sử dụng nước ngọt có gas hay các loại Oresol đóng chai sẵn không đảm bảo nồng độ điện giải phù hợp.

Ăn đầy đủ

Bên cạnh đó, cần tiếp tục cho trẻ ăn đầy đủ với chế độ dinh dưỡng phù hợp với độ tuổi để giúp trẻ phục hồi nhanh hơn.

Điều trị triệu chứng

Ngoài ra, cha mẹ có thể hạ sốt hoặc giảm cảm giác buồn nôn cho trẻ bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình hồi phục.

Tuyệt đối không tự ý cho trẻ uống thuốc cầm tiêu chảy, vì các thuốc này có thể làm ruột ngừng co bóp, gây ứ đọng phân và khiến tình trạng bệnh nặng hơn.

Cách phòng ngừa bệnh do Rotavirus

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, nhất là với những bệnh nguy hiểm như nhiễm Rotavirus. Dưới đây là các biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

Tiêm vắc xin Rotavirus

Tiêm vắc xin phòng tiêu chảy do Rotavirus là cách hiệu quả nhất để bảo vệ bé. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo nên tiêm phòng Rotavirus cho tất cả trẻ em, đặc biệt ở những khu vực có tỷ lệ tử vong cao liên quan đến tiêu chảy cấp. Việc tiêm vắc xin không chỉ giúp giảm khả năng trẻ bị nhiễm Rotavirus, mà còn góp phần làm giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh nặng và tử vong do tiêu chảy gây ra.

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường

• Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh;
• Làm sạch đồ chơi, dụng cụ ăn uống và nơi sinh hoạt của trẻ;
• Xử lý tã và chất thải đúng cách.

Đảm bảo an toàn thực phẩm và nguồn nước

• Cho trẻ ăn chín, uống sôi;

• Tránh ăn thực phẩm không rõ nguồn gốc;
• Sử dụng nước sạch trong sinh hoạt và chế biến thức ăn.

Rotavirus là một trong những tác nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp ở trẻ nhỏ, đặc biệt nguy hiểm do khả năng lây lan nhanh và gây mất nước nghiêm trọng. Tuy chưa có thuốc đặc hiệu, nhưng bệnh có thể được kiểm soát tốt thông qua việc uống vắc xin phòng Rotavirus và duy trì vệ sinh cá nhân, môi trường. Phụ huynh nên chủ động phòng ngừa và theo dõi sát sức khỏe trẻ để tránh những hậu quả đáng tiếc từ bệnh Rotavirus.

Bảo vệ con yêu khỏi tiêu chảy do Rotavirus tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu. Rotavirus là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong độ tuổi từ 6 tuần đến 24 tuần. Việc uống vắc xin phòng Rotavirus là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh này. Tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, chúng tôi cung cấp các loại vắc xin phòng Rotavirus chất lượng cao như Rotarix, Rotateq và Rotavin, giúp phụ huynh có nhiều lựa chọn phù hợp cho con em mình. ​