Tiêm vắc xin dại không đủ phác đồ thì nên làm gì?

Dại là một bệnh lý viêm não tủy cấp tính rất nguy hiểm đến tính mạng. Phòng ngừa bệnh dại đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa tiêm vắc xin, quản lý vật nuôi và nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ của bệnh. Vậy cần làm gì khi tiêm vắc xin dại không đủ phác đồ?

Bệnh dại là gì?

Bệnh dại là một bệnh lý viêm não tủy cấp tính nguy hiểm, do virus thuộc họ Rhabdoviridae, giống Lyssavirus gây ra. Đây là bệnh truyền nhiễm nhóm B theo Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm ở Việt Nam. Virus dại có vật liệu di truyền ARN và sức đề kháng yếu, dễ bị bất hoạt bởi nhiệt độ cao, tia cực tím và các dung môi hòa tan lipid như cồn hoặc xà phòng. Bệnh chủ yếu lây từ động vật sang người qua các vết cắn, cào hoặc liếm trên vùng da bị tổn thương. 

Virus dại tồn tại tự nhiên trong cơ thể các loài động vật máu nóng như chó, mèo, cáo, chồn và dơi. Ở Việt Nam, chó là nguồn truyền bệnh chủ yếu, đặc biệt tại các tỉnh miền núi. Bệnh thường bùng phát vào mùa nóng, từ tháng 5 đến tháng 8 hàng năm. Thời gian ủ bệnh ở người thường kéo dài từ 1 đến 3 tháng, nhưng cũng có thể dao động từ dưới 9 ngày đến vài năm tùy thuộc vào mức độ và vị trí của vết cắn. Trong giai đoạn phát bệnh, virus có thể đào thải qua nước bọt, nước mắt và nước tiểu nhưng lây truyền từ người sang người rất hiếm.

Ở chó, bệnh dại có hai thể lâm sàng bao gồm thể điên cuồng và thể dại câm. Thể điên cuồng đặc trưng bởi sự kích động, hung hăng và cắn phá, trong khi thể dại câm thường biểu hiện bằng liệt cơ và không cắn. Dù ở thể nào, chó bị dại sẽ chết trong vòng 10 ngày sau khi có triệu chứng. Mèo cũng có thể mắc bệnh với biểu hiện tương tự chó nhưng tỷ lệ nhiễm thấp hơn. Phòng ngừa bệnh dại đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa tiêm phòng vắc xin, quản lý động vật và nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ của bệnh.

Người nhiễm bệnh sẽ có các triệu chứng lâm sàng của bệnh dại đặc trưng như sợ nước, sợ gió, co giật, liệt và hầu hết các trường hợp sẽ dẫn đến tử vong khi đã lên cơn dại. Tuy nhiên, bệnh có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin và huyết thanh kháng dại. Việc tiêm phòng dại không chỉ áp dụng cho con người mà còn được thực hiện cho động vật, nhất là chó, để giảm nguy cơ lây lan bệnh trong cộng đồng.

Xử lý sau phơi nhiễm đối với người chưa tiêm phòng dại

Nếu một người chưa từng tiêm vắc xin phòng dại trước đó và bị chó hoặc động vật nghi ngờ dại cắn, họ cần điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (PEP - Post-Exposure Prophylaxis) theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC).

Bước 1: Xử lý vết thương tại chỗ (ngay lập tức):

• Rửa sạch vết thương dưới vòi nước chảy với xà phòng/dung dịch sát khuẩn nhẹ trong ít nhất 15 phút.
• Sát trùng vết thương bằng povidone-iodine (Betadine) hoặc cồn 70% để giảm thiểu nguy cơ nhiễm virus dại.
• Không băng kín vết thương, trừ khi cần cầm máu.

Bước 2: Tiêm vắc xin phòng dại (bắt buộc):

Đối với người chưa tiêm phòng dại trước đó, cần tiêm 5 liều vắc xin theo lịch (0 - 3 - 7 - 14 - 28 hoặc 30). Vắc xin Verorab, Indirab, Abhayrab là các loại vắc xin phổ biến tại Việt Nam.

Lịch tiêm chi tiết:

• Ngày 0: Tiêm mũi đầu tiên ngay sau khi bị cắn.
• Ngày 3: Tiêm mũi thứ hai.
• Ngày 7: Tiêm mũi thứ ba.
• Ngày 14: Tiêm mũi thứ tư.
• Ngày 28 hoặc 30: Tiêm mũi cuối cùng.

Bước 3: Tiêm huyết thanh kháng dại:

Huyết thanh kháng dại (HRIG - Human Rabies Immunoglobulin) chỉ được dùng trong trường hợp vết cắn thuộc cấp độ III theo phân loại của WHO, tức là:

• Bị cắn xuyên da gây chảy máu.
• Bị cắn nhiều vết.
• Bị liếm lên vết thương hở/niêm mạc.

Cách dùng: HRIG được tiêm tại chỗ, xung quanh vết cắn, nếu không đủ có thể tiêm bắp.

Nếu vết thương sâu, bẩn, hoặc không rõ tình trạng tiêm phòng uốn ván trước đó, cần tiêm vắc xin uốn ván (Td hoặc Tdap) và/hoặc huyết thanh kháng uốn ván (TIG). Ngoài ra, bác sĩ có thể kê kháng sinh nếu vết thương có nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn.

Xử lý sau phơi nhiễm đối với người đã tiêm phòng dại

Nếu một người đã tiêm đủ liều vắc-xin phòng dại trước đây (còn gọi là tiêm dự phòng trước phơi nhiễm - PrEP) và bị chó hoặc động vật nghi ngờ dại cắn, quy trình xử lý sau phơi nhiễm (PEP) sẽ khác so với người chưa từng tiêm.

Bước 1: Xử lý vết thương tại chỗ (ngay lập tức): Xử lý tương tự như bước 1 phần "Xử lý sau phơi nhiễm đối với người chưa tiêm phòng dại."

Bước 2: Tiêm nhắc lại vắc xin phòng dại:

• Nếu đã tiêm đầy đủ vắc xin phòng dại trước đó, khi bị chó cắn chỉ cần tiêm 2 liều nhắc lại theo lịch ngày 0 và 3.
• Không cần tiêm huyết thanh kháng dại (HRIG), vì cơ thể đã có miễn dịch từ lần tiêm trước.

Các trường hợp cần tiêm lại đầy đủ phác đồ:

• Người chưa tiêm đủ 3 mũi vắc xin tế bào.

• Người đã tiêm vắc xin dại nhưng sử dụng vắc xin dại sản xuất trên mô não.

• Người nhiễm HIV/AIDS hoặc suy giảm miễn dịch do cơ địa hoặc các nguyên nhân khác.

Dựa vào tình trạng vết thương và tình trạng tiêm uốn ván trước đó, bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân tiêm vắc xin uốn ván, huyết thanh kháng uốn ván và kê thêm kháng sinh nếu có nguy cơ nhiễm trùng.

Tiêm vắc xin dại không đủ phác đồ có nguy hiểm không?

Tiêm vắc xin dại không đủ phác đồ tiềm ẩn nguy cơ nghiêm trọng, vì cơ thể có thể không sản sinh đủ lượng kháng thể để bảo vệ khỏi virus dại. Điều này làm tăng khả năng mắc bệnh, đặc biệt nếu người bệnh đã phơi nhiễm với virus qua vết cắn hoặc vết cào của động vật nghi dại. 

Khi không hoàn thành đúng phác đồ tiêm hoặc không tuân thủ đúng lịch tiêm, hệ miễn dịch có thể không đạt được hiệu quả bảo vệ tối ưu, dẫn đến nguy cơ bệnh dại khởi phát – một bệnh lý gần như luôn dẫn đến tử vong khi đã có triệu chứng lâm sàng. Ngoài ra, nếu bị tái phơi nhiễm với virus trong tương lai, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn so với người đã tiêm đầy đủ. 

Nếu tiêm vắc xin dại không đủ phác đồ thì nên làm gì?

Việc hoàn thiện đầy đủ phác đồ tiêm phòng là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả bảo vệ tối ưu. Do đó, cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của nhân viên y tế để đảm bảo an toàn.

Nếu tiêm vắc xin dại không đủ phác đồ, cần thực hiện ngay các bước sau:

Bước 1: Đến cơ sở y tế

Nhanh chóng liên hệ với cơ sở y tế có chuyên môn về tiêm phòng dại để được bác sĩ đánh giá tình trạng và hướng dẫn tiếp tục phác đồ tiêm.

Bước 2: Tiêm bổ sung theo chỉ định của bác sĩ

Tùy vào thời điểm và số liều vắc xin đã tiêm, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm bổ sung để hoàn thành phác đồ. Trong một số trường hợp, nếu thời gian gián đoạn quá lâu, có thể cần tiêm lại từ đầu.

Bước 3: Theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe

Trong thời gian hoàn thiện phác đồ, cần theo dõi sức khỏe chặt chẽ. Nếu xuất hiện triệu chứng bất thường (sốt, đau đầu, khó chịu thần kinh...), phải báo ngay cho bác sĩ.

Bước 4: Kiểm tra kháng thể (nếu cần)

Trong các trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định kiểm tra mức kháng thể để đánh giá khả năng miễn dịch sau khi tiêm vắc xin.

Bước 5: Phòng ngừa phơi nhiễm mới

Hạn chế tiếp xúc với động vật nghi ngờ mắc dại trong khi chưa hoàn thành phác đồ, vì khả năng bảo vệ của cơ thể chưa đủ mạnh.

Việc tiêm vắc xin dại không đủ phác đồ có thể làm giảm hiệu quả bảo vệ và tiềm ẩn nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt khi đã phơi nhiễm với virus dại. Do đó, nếu lỡ tiêm thiếu hoặc bỏ sót liều, cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm bổ sung kịp thời. Hoàn thành đầy đủ phác đồ theo hướng dẫn của bác sĩ là cách duy nhất để đảm bảo miễn dịch hiệu quả, giúp bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi căn bệnh nguy hiểm này.

​Việc tiêm vắc xin phòng bệnh dại là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe khỏi căn bệnh nguy hiểm này. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tự hào cung cấp các loại vắc xin thế hệ mới nhất, nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất hàng đầu thế giới. Với dịch vụ tiêm chủng linh hoạt, bao gồm tiêm lẻ, tiêm theo yêu cầu, đặt giữ vắc xin online, Long Châu đáp ứng tối đa nhu cầu của khách hàng. Quy trình tiêm chủng tại đây được thực hiện bởi đội ngũ nhân viên y tế chuyên nghiệp, đảm bảo tiêm nhẹ - ít đau, cùng hệ thống lưu trữ vắc xin đạt chuẩn GSP, mang lại sự an tâm tuyệt đối cho người sử dụng. Để đặt lịch hẹn, quý khách vui lòng liên hệ Trung tâm Tiêm chủng Long Châu qua số Hotline miễn phí 1800 6928.​