Teo tinh hoàn là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Tìm hiểu chung về teo tinh hoàn

Tinh hoàn là cơ quan sinh sản của nam giới, có hình dạng giống như quả trứng và nằm trong bìu, ngay phía dưới dương vật. Ở người trưởng thành, mỗi tinh hoàn thường có kích thước trung bình khoảng 5cm chiều dài, 2cm chiều rộng và 3cm chiều cao, với thể tích khoảng 18ml.

Teo tinh hoàn là hiện tượng một hoặc cả hai tinh hoàn bị thu nhỏ so với kích thước bình thường. Điều này khác với sự thay đổi kích thước của bìu, bộ phận có nhiệm vụ điều chỉnh nhiệt độ tinh hoàn bằng cách co lại khi lạnh và giãn ra khi nóng, đôi khi khiến tinh hoàn trông như lớn hoặc nhỏ hơn bình thường.

Tình trạng teo tinh hoàn thực sự xảy ra do sự suy giảm kích thước của chính tinh hoàn, thay vì sự thay đổi của bìu. Nguyên nhân có thể bao gồm quá trình lão hóa, chấn thương, các bệnh lý liên quan (như xoắn tinh hoàn hay giãn tĩnh mạch thừng tinh) hoặc tác động từ một số thuốc như steroid đồng hóa.

Trong một số trường hợp, teo tinh hoàn có thể gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.

Triệu chứng teo tinh hoàn

Những dấu hiệu và triệu chứng của teo tinh hoàn

Triệu chứng của teo tinh hoàn là tinh hoàn bị thu nhỏ lại, bạn có thể nhận biết được vấn đề này qua việc kiểm tra thường xuyên. Bạn có thể bị teo một hoặc cả hai tinh hoàn. Bên cạnh đó, các dấu hiệu teo tinh hoàn kèm theo sẽ khác nhau tùy vào độ tuổi của bạn.

Nếu teo tinh hoàn xảy ra trước tuổi dậy thì, người mắc có thể gặp phải:

• Chậm phát triển tình dục;

• Thiếu lông trên mặt, cơ thể hoặc vùng mu;

• Kích thước dương vật lớn hơn không tương xứng so với tinh hoàn.

Sau tuổi dậy thì, teo tinh hoàn có thể đi kèm với các triệu chứng như:

• Trầm cảm;

• Ngực to (nữ hóa tuyến vú);

• Rối loạn cương dương;

• Mệt mỏi;

• Vô sinh;

• Giảm ham muốn tình dục;

• Mất khối lượng cơ;

• Rụng lông vùng nách hoặc vùng mu.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh Teo tinh hoàn

Các biến chứng có thể xảy ra khi tinh hoàn bị teo bao gồm:

• Vô sinh: Tinh hoàn đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất testosterone và tinh trùng. Khi tinh hoàn bị teo, các chức năng này suy giảm, đặc biệt nghiêm trọng nếu cả hai bên đều bị ảnh hưởng.

• Rối loạn cương dương: Sự thiếu hụt testosterone do tinh hoàn sản xuất có thể dẫn đến tình trạng rối loạn cương dương hoặc bất lực.

• Ung thư tinh hoàn: Những người bị teo tinh hoàn cần được theo dõi chặt chẽ vì có nguy cơ mắc ung thư tinh hoàn cao hơn.

• Ảnh hưởng tâm lý: Tình trạng teo tinh hoàn có thể khiến nam giới mất tự tin, ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và chất lượng cuộc sống.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Thông thường, bạn có thể nhận biết kích thước và hình dạng bình thường của tinh hoàn. Vì vậy, nếu bạn nhận thấy một hoặc hai tinh hoàn nhỏ đi rõ rệt, bạn nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được kiểm tra.

Nguyên nhân gây teo tinh hoàn

Nguyên nhân gây teo tinh hoàn khác nhau tùy theo độ tuổi của người mắc. Tùy vào nguyên nhân, tình trạng này có thể hồi phục hoặc không, và có thể xảy ra ở một bên hoặc cả hai bên.

Nguyên nhân ở trẻ em

Bốn tình trạng liên quan đến teo tinh hoàn ở trẻ em gồm:

• Tinh hoàn ẩn: Tinh hoàn không di chuyển xuống bìu, ảnh hưởng 1-2% bé trai. Nếu không tự xuống trước 2 tuổi, cần phẫu thuật để tránh teo.

• Viêm tinh hoàn do quai bị: Biến chứng của quai bị, gây viêm tinh hoàn cấp tính. Khoảng 50% người mắc bị teo tinh hoàn, 10% giảm số lượng tinh trùng.

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Tĩnh mạch dẫn máu từ tinh hoàn bị giãn, ảnh hưởng 8-14% bé trai 11-14 tuổi. Nếu lưu lượng máu suy giảm lâu dài, tinh hoàn có thể bị teo.

• Xoắn tinh hoàn: Cấp cứu y khoa do tinh hoàn xoắn bất thường, phổ biến ở tuổi 12-18. Nếu không điều trị kịp thời, có thể dẫn đến teo hoặc mất tinh hoàn.

Thông thường, những tình trạng này chủ yếu gây teo tinh hoàn một bên, nhưng trong một số trường hợp, cả hai tinh hoàn cũng có thể bị ảnh hưởng. Teo tinh hoàn hai bên thường do các nguyên nhân khác như yếu tố môi trường hoặc di truyền.

Nguyên nhân ở người lớn

Teo tinh hoàn ở người trưởng thành có nhiều nguyên nhân khác nhau. Các bác sĩ chuyên khoa tiết niệu thường xác định nguyên nhân dựa trên việc teo xảy ra ở một hoặc cả hai bên:

• Lão hóa: Từ 40 tuổi, testosterone giảm dần do mất tế bào Leydig, kéo theo sự suy giảm tế bào Sertoli và tế bào mầm, dẫn đến teo tinh hoàn.

• Viêm tinh hoàn do vi khuẩn: Thường do nhiễm trùng lây qua đường tình dục (STIs) như lậu, chlamydia, phổ biến ở nam giới 19-35 tuổi. Nếu không điều trị, có thể gây teo một bên.

• Nhiễm trùng tiểu (UTI): Trường hợp nặng, đặc biệt khi phải dùng ống thông tiểu, có thể gây viêm tinh hoàn và teo tinh hoàn.

• Lạm dụng rượu: Uống quá nhiều rượu gây tổn thương tế bào Leydig, làm teo tinh hoàn hai bên và thường không hồi phục.

• Steroid đồng hóa: Dùng thuốc tăng cơ bất hợp pháp có thể làm tinh hoàn teo hai bên, nhưng có thể hồi phục nếu ngừng thuốc.

• Liệu pháp testosterone (TRT): Dùng TRT để điều trị suy sinh dục có thể làm teo tinh hoàn hai bên, mức độ hồi phục tùy từng trường hợp.

• Viêm tinh hoàn do thiếu máu cục bộ: Biến chứng sau phẫu thuật thoát vị bẹn, chiếm 2-8% ca, gây teo một bên do giảm lưu lượng máu.

• Ung thư tinh hoàn: Hiếm gặp nhưng có thể gây teo tinh hoàn. Ngược lại, một số nguyên nhân gây teo như tinh hoàn ẩn có thể làm tăng nguy cơ ung thư gấp 6 lần.

Nguy cơ mắc phải teo tinh hoàn

Những ai có nguy cơ mắc phải teo tinh hoàn?

Teo tinh hoàn có thể xảy ra ở nam giới ở mọi lứa tuổi, nhưng nhóm nguy cơ sẽ khác nhau tùy vào nguyên nhân. Chẳng hạn, teo tinh hoàn do lão hóa thường gặp ở nam giới lớn tuổi, trong khi teo tinh hoàn do nhiễm trùng lại phổ biến hơn ở những người đang trong độ tuổi hoạt động tình dục.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải teo tinh hoàn

Những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ teo tinh hoàn bao gồm:

• Tuổi tác ngày càng cao;

• Lạm dụng rượu;

• Hút thuốc lá;

• Tiền sử phẫu thuật liên quan đến tinh hoàn;

• Gia đình có người từng mắc teo tinh hoàn;

• Sử dụng một số loại thuốc hoặc chất bổ sung, chẳng hạn như steroid đồng hóa.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị teo tinh hoàn

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm teo tinh hoàn

Teo tinh hoàn thường được phát hiện khi một người nhận thấy một hoặc cả hai tinh hoàn nhỏ hơn trước. Bác sĩ cũng có thể phát hiện tình trạng này trong quá trình khám sức khỏe nếu kích thước tinh hoàn không phù hợp với độ tuổi.

Teo tinh hoàn được chẩn đoán khi:

• Một tinh hoàn nhỏ hơn 50% so với kích thước trung bình theo độ tuổi.

• Thể tích tinh hoàn giảm hơn 20% so với lần đo trước.

Để xác định chẩn đoán, bác sĩ tiết niệu sẽ thực hiện siêu âm tinh hoàn để đo chiều dài, chiều rộng và chiều cao của tinh hoàn, từ đó tính thể tích và so sánh với kích thước trung bình hoặc kết quả đo trước đó.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể yêu cầu xét nghiệm testosterone trong máu. Nếu nồng độ testosterone dưới 250 ng/dL, có thể nghi ngờ suy sinh dục và xem xét điều trị bằng liệu pháp thay thế testosterone.

Điều trị teo tinh hoàn

Nội khoa

Trong hầu hết các trường hợp, điều trị teo tinh hoàn tập trung vào nguyên nhân gốc. Nếu do nhiễm khuẩn như lậu, chlamydia hoặc nhiễm trùng tiểu nặng, việc sử dụng kháng sinh sớm là cần thiết. Với nhiễm virus như quai bị, thuốc interferon có thể giúp giảm nguy cơ teo tinh hoàn và vô sinh về sau.

Nếu teo tinh hoàn do dùng liệu pháp testosterone (TRT) hoặc steroid đồng hóa, việc ngừng thuốc có thể giúp hồi phục, tùy thuộc vào liều lượng và thời gian sử dụng. Tuy nhiên, quá trình này có thể mất từ một năm trở lên.

Không phải trường hợp teo tinh hoàn nào cũng có thể hồi phục, đặc biệt nếu do lão hóa hoặc lạm dụng rượu kéo dài. Khi đó, mục tiêu điều trị là ngăn ngừa tình trạng xấu đi.

Ngoại khoa

Phẫu thuật có thể cần thiết để khắc phục các bất thường như tinh hoàn ẩn, giãn tĩnh mạch tinh và đặc biệt là xoắn tinh hoàn. Điều trị sớm thường mang lại kết quả tốt hơn.

Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa teo tinh hoàn

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của teo tinh hoàn

Chế độ sinh hoạt

Duy trì lối sống lành mạnh có thể giúp làm chậm tiến triển của teo tinh hoàn, bao gồm:

• Tránh hút thuốc lá;

• Hạn chế tiêu thụ rượu bia;

• Tự kiểm tra tinh hoàn thường xuyên để phát hiện sớm và điều trị kịp thời;

• Nếu bạn hoặc người thân mắc quai bị, cần điều trị sớm để giảm nguy cơ teo tinh hoàn và các biến chứng khác.

Chế độ dinh dưỡng

Duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ và lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe. Nếu bạn là vận động viên hoặc thường xuyên tập luyện thể thao và sử dụng thực phẩm bổ sung, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh nguy cơ teo tinh hoàn do dùng thuốc hoặc chất bổ sung không phù hợp.

Phòng ngừa teo tinh hoàn

Không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa teo tinh hoàn, đặc biệt khi nguyên nhân không thể đảo ngược như lão hóa. Tuy nhiên, bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách:

• Duy trì lối sống lành mạnh.

• Tránh hút thuốc lá và hạn chế rượu bia.

• Không tự ý sử dụng thuốc hoặc thực phẩm bổ sung mà không có sự tư vấn từ bác sĩ.

• Quan hệ tình dục an toàn bằng cách sử dụng bao cao su, giúp phòng tránh các bệnh lây qua đường tình dục.

• Nhận biết các yếu tố nguy cơ và thăm khám sớm nếu có dấu hiệu teo tinh hoàn.

Teo tinh hoàn là một tình trạng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản và nội tiết tố nam giới. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chức năng sinh lý và chất lượng cuộc sống.