Táo bón mãn tính và những điều cần biết về táo bón

Táo bón mãn tính là một dạng rối loạn tiêu hóa không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến thể chất và tinh thần của người bệnh. Tình trạng này ngày càng phổ biến ở nhiều nhóm tuổi do ảnh hưởng từ chế độ ăn uống thiếu khoa học, lối sống ít vận động và các bệnh lý nền. Nhận diện sớm các dấu hiệu của táo bón mãn tính cũng như có biện pháp điều trị và phòng ngừa đúng cách là giải pháp quan trọng giúp kiểm soát hiệu quả bệnh lý này.

Táo bón mãn tính là gì?

Táo bón mãn tính (hoặc mạn tính) là tình trạng rối loạn tiêu hóa đặc trưng bởi việc đi đại tiện khó khăn hoặc tần suất đại tiện giảm dưới 3 lần mỗi tuần và kéo dài liên tục trong hơn 3 tháng. Người bệnh thường phải rặn nhiều khi đi vệ sinh, phân khô cứng và cảm giác chưa đi hết phân dù đã đại tiện. Dù đã áp dụng các biện pháp như bổ sung chất xơ, tăng cường vận động và uống nhiều nước nhưng triệu chứng vẫn không thuyên giảm rõ rệt. Táo bón mãn tính nếu không điều trị kịp thời sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe tổng thể và chất lượng sống.

Nguyên nhân và triệu chứng của táo bón mãn tính

Tình trạng táo bón mãn tính có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

Nguyên nhân

Bất thường tại đường tiêu hóa

Các bệnh lý như nứt kẽ hậu môn, sa trực tràng hoặc khối u trong ống tiêu hóa làm cản trở quá trình di chuyển của phân.

Chế độ ăn uống thiếu chất xơ

Ăn quá ít rau xanh, trái cây và tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn khiến hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả.

Tác dụng phụ của thuốc

Thuốc giảm đau nhóm opioid, thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng histamin có thể gây táo bón nếu sử dụng lâu dài.

Lười vận động

Ít vận động làm nhu động ruột chậm lại, gây khó khăn trong quá trình đào thải phân.

Bệnh lý đường ruột

Hội chứng ruột kích thích, viêm loét đại tràng, bệnh Crohn là những nguyên nhân phổ biến gây táo bón kéo dài.

Bệnh lý thần kinh và nội tiết

Parkinson, đa xơ cứng hoặc rối loạn tuyến giáp như suy giáp làm giảm chức năng vận động của đường tiêu hóa.

Triệu chứng

Bao gồm những triệu chứng sau:

• Tần suất đại tiện dưới 3 lần/tuần kéo dài trong nhiều tháng.
• Cảm giác vẫn còn phân trong ruột dù đã đi vệ sinh.
• Phân khô cứng, to và khó tống xuất ra ngoài.
• Đau bụng âm ỉ, đầy hơi thường xuyên.
• Phải rặn mạnh hoặc mất nhiều thời gian để đi đại tiện.
• Có cảm giác chướng bụng ngay cả sau khi đi vệ sinh.

Nhiều người còn gặp hiện tượng buồn nôn nhẹ, chán ăn hoặc dễ cáu gắt do khó chịu kéo dài trong ổ bụng. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống và tâm trạng hàng ngày của người bệnh.

Táo bón mãn tính có gây biến chứng nguy hiểm không?

Nếu không được điều trị hiệu quả, táo bón mãn tính có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như:

Sa trực tràng

Phần trực tràng lòi ra khỏi hậu môn do rặn quá mạnh trong thời gian dài. Tình trạng này nếu kéo dài không chỉ gây đau đớn mà còn làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Trĩ và nứt hậu môn

Phân cứng làm rách niêm mạc hậu môn gây đau, chảy máu và viêm nhiễm. Người bệnh thường gặp khó khăn khi ngồi hoặc vận động.

Thiếu dinh dưỡng

Hấp thu dinh dưỡng kém dẫn đến mệt mỏi, chán ăn và sụt cân. Đặc biệt ở trẻ em dễ gây chậm phát triển thể chất và trí tuệ.

Tích tụ phân

Phân bị kẹt lâu ngày trong đại tràng có thể kết thành khối lớn gây tắc nghẽn đường ruột, dẫn đến đau bụng dữ dội hoặc phải can thiệp y tế khẩn cấp.

Nhiễm độc

Các chất cặn bã không được đào thải có thể ngấm vào máu gây mệt mỏi, đau đầu, nổi mẩn và suy giảm miễn dịch. 

Việc nhận biết và kiểm soát táo bón mãn tính kịp thời không chỉ ngăn ngừa các biến chứng mà còn giúp cải thiện chức năng tiêu hóa hiệu quả. Điều này đặc biệt quan trọng với người cao tuổi hoặc người có bệnh nền mạn tính.

Các biện pháp làm giảm tình trạng táo bón mãn tính

Để điều trị táo bón mãn tính hiệu quả, người bệnh cần xác định rõ nguyên nhân gây bệnh. Trong nhiều trường hợp không xác định được nguyên nhân rõ ràng, việc điều trị triệu chứng và thay đổi lối sống là rất cần thiết.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

Thực phẩm là yếu tố then chốt trong việc làm mềm phân và cải thiện chức năng tiêu hóa:

• Bổ sung 25 - 30g chất xơ mỗi ngày từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
• Uống từ 1,5 - 2 lít nước mỗi ngày, ưu tiên nước lọc và nước ép trái cây như mận, lê, táo vì chứa nhiều sorbitol có tác dụng nhuận tràng tự nhiên.
• Tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh, thức uống chứa caffeine và rượu bia vì dễ làm phân cứng.

Thiết lập thói quen đại tiện

Thói quen đều đặn giúp ruột hoạt động hiệu quả và tránh tích tụ phân lâu ngày:

• Tạo thời gian cố định trong ngày để đi vệ sinh, tốt nhất vào buổi sáng.
• Không nhịn đại tiện khi có cảm giác buồn đi vệ sinh.
• Hạn chế ngồi lâu trong nhà vệ sinh để tránh tăng áp lực lên vùng hậu môn.

Tăng cường vận động

Hoạt động thể chất kích thích nhu động ruột và cải thiện quá trình tiêu hóa:

• Tập thể dục đều đặn như đi bộ nhanh, đạp xe hoặc yoga giúp kích thích nhu động ruột.
• Duy trì thói quen vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày sẽ hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả.

Sử dụng thuốc khi cần thiết

Thuốc hỗ trợ có thể cần thiết trong giai đoạn đầu, nhưng cần dùng đúng cách và theo chỉ định của bác sĩ để tránh lệ thuộc:

• Có thể sử dụng các loại thuốc nhuận tràng tạo khối như psyllium, macrogol theo chỉ định của bác sĩ.
• Tránh lạm dụng thuốc nhuận tràng vì có thể khiến ruột bị lệ thuộc.
• Nếu đang sử dụng thuốc sắt hoặc thuốc gây táo bón khác nên trao đổi với bác sĩ để thay đổi hoặc điều chỉnh liều lượng.

Theo dõi tình trạng sức khỏe

Việc quan sát các dấu hiệu bất thường giúp phát hiện sớm bệnh lý tiềm ẩn:

• Nếu triệu chứng không cải thiện sau vài tuần áp dụng các biện pháp tại nhà, cần đi khám chuyên khoa tiêu hóa.
• Trường hợp có các dấu hiệu như chảy máu trực tràng, sụt cân nhanh, sốt hoặc đau bụng dữ dội cần được thăm khám khẩn cấp.

Táo bón mãn tính là một tình trạng cần được quan tâm đúng mức vì không chỉ gây khó chịu kéo dài mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tiêu hóa và chất lượng cuộc sống. Việc xây dựng lối sống lành mạnh, duy trì chế độ ăn giàu chất xơ và vận động hợp lý là những yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa và cải thiện tình trạng này. Trong trường hợp táo bón kéo dài không đáp ứng với điều trị thông thường, người bệnh nên chủ động đi khám để được chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị phù hợp.