Suy tim sung huyết: Những điều cần biết để phòng ngừa và kiểm soát

Suy tim sung huyết là tình trạng mãn tính khi tim không bơm máu đủ hiệu quả để đáp ứng nhu cầu cơ thể. Tim vẫn hoạt động, nhưng không thể xử lý hết lượng máu cần thiết, dẫn đến máu ứ đọng ở các bộ phận như phổi, chân, và bàn chân.

Hãy tưởng tượng như một hệ thống giao hàng bị quá tải: Hàng hóa (máu) không được chuyển đến đúng nơi, gây tắc nghẽn và dẫn đến nhiều vấn đề.

Những dấu hiệu và triệu chứng của suy tim sung huyết

Suy tim sung huyết là tình trạng tim không bơm máu hiệu quả, gây ứ đọng dịch ở phổi và các bộ phận cơ thể. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Khó thở;
• Phù nề ở chân, mắt cá chân và bàn chân;
• Mệt mỏi;
• Ho;
• Nhịp tim nhanh hoặc không đều.

Biến chứng có thể gặp của suy tim sung huyết

Suy tim sung huyết gây nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Suy thận: Giảm lưu lượng máu đến thận.
• Rối loạn tim: Thay đổi cấu trúc tim, hỏng van, loạn nhịp.
• Tổn thương gan: Ứ đọng dịch gây xơ gan.
• Đột tử: Các rối loạn nhịp tim nguy hiểm có thể làm tăng khả năng xảy ra đột tử

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hãy đi khám bác sĩ ngay nếu bạn gặp các triệu chứng như khó thở, đặc biệt khi gắng sức hoặc nằm xuống, phù nề ở chân, mắt cá chân hoặc bụng, đau ngực, tim đập nhanh hoặc không đều, mệt mỏi quá mức, ho dai dẳng hoặc tăng cân đột ngột. Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu cảnh báo suy tim sung huyết hoặc các vấn đề tim mạch nghiêm trọng khác, cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Suy tim sung huyết có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân sau:

• Bệnh động mạch vành hoặc nhồi máu cơ tim, làm tổn thương cơ tim.
• Bệnh cơ tim, do di truyền hoặc nhiễm virus.
• Bệnh tim bẩm sinh, những bất thường về cấu trúc tim xuất hiện ngay từ khi trẻ chào đời.
• Đái tháo đường, làm tăng áp lực lên hệ tim mạch.
• Huyết áp cao, gây căng thẳng lâu dài cho tim.
• Rối loạn nhịp tim, làm tim bơm máu kém hiệu quả.
• Bệnh thận, ảnh hưởng cân bằng dịch và huyết áp.
• Béo phì (BMI trên 30), làm tim hoạt động quá tải.
• Việc hút thuốc, lạm dụng chất kích thích hoặc tiêu thụ rượu quá mức có thể làm tổn hại đến cơ tim.
• Một số loại thuốc điều trị, chẳng hạn như thuốc hóa trị trong ung thư, có khả năng gây ảnh hưởng xấu đến chức năng tim.

Những ai có nguy cơ mắc suy tim sung huyết?

Nguy cơ suy tim sung huyết tăng lên theo độ tuổi. Bên cạnh đó, người mắc các bệnh tim mạch mạn tính nhưng không được kiểm soát hiệu quả sẽ có nguy cơ cao tiến triển thành suy tim sung huyết.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc suy tim sung huyết

Tình trạng suy tim sung huyết có thể phát sinh từ hàng loạt yếu tố nguy cơ, bao gồm:

• Trên 65 tuổi;
• Lạm dụng các chất như thuốc lá, cocaine hoặc rượu;
• Có lối sống ít vận động;
• Ăn thực phẩm có nhiều muối và chất béo;
• Bị huyết áp cao;
• Mắc bệnh động mạch vành;
• Tiền sử gia đình có người mắc suy tim sung huyết.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán suy tim sung huyết

Để chẩn đoán suy tim một cách toàn diện, bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp, từ khám lâm sàng đến các xét nghiệm chuyên sâu. Dưới đây là quy trình chẩn đoán chi tiết:

Khám lâm sàng:

Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ tìm hiểu về các triệu chứng hiện tại, tiền sử bệnh tim mạch, các yếu tố nguy cơ (cao huyết áp, tiểu đường, v.v.) và tiền sử gia đình.

Khám thực thể:

• Nghe tim và phổi bằng ống nghe để phát hiện tiếng tim bất thường (tiếng thổi) hoặc tiếng ran ở phổi.
• Kiểm tra tĩnh mạch cổ và các chi dưới để phát hiện dấu hiệu phù nề.

Các xét nghiệm cận lâm sàng:

Xét nghiệm máu: Đánh giá chức năng thận, gan, các chỉ số điện giải, nồng độ protein BNP hoặc NT-proBNP.

Chụp X-quang ngực: Phương pháp này giúp kiểm tra kích thước tim và phát hiện hiện tượng ứ đọng dịch trong phổi.

Điện tâm đồ (ECG): Ghi lại hoạt động điện học của tim nhằm phát hiện các rối loạn về nhịp tim cũng như một số bất thường tim mạch khác.

Siêu âm tim: Sử dụng sóng âm để tạo hình ảnh tim, đánh giá chức năng co bóp, kích thước các buồng tim, chức năng van tim và lưu lượng máu.

Đo phân suất tống máu (EF), là tỷ lệ phần trăm máu được bơm ra khỏi tim mỗi nhịp.

Các xét nghiệm chuyên sâu (khi cần thiết):

• Kiểm tra gắng sức: Đánh giá khả năng hoạt động của tim khi gắng sức.
• Chụp CT hoặc MRI tim: Tạo hình ảnh chi tiết về cấu trúc và chức năng tim.
• Chụp động mạch vành: Đánh giá tình trạng tắc nghẽn động mạch vành.
• Sinh thiết cơ tim: Lấy mẫu mô tim để kiểm tra các bệnh lý cơ tim.

Việc kết hợp các phương pháp này giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác nguyên nhân và mức độ suy tim, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Phương pháp điều trị suy tim sung huyết hiệu quả

Điều trị suy tim sung huyết nhằm cải thiện chức năng tim, giảm triệu chứng (khó thở, sưng), và nâng cao chất lượng sống. Các phương pháp hiệu quả bao gồm:

Thuốc:

• Thuốc lợi tiểu: Giảm tích tụ dịch ở phổi, chân (furosemide).
• Thuốc chẹn beta: Giúp làm giảm nhịp tim và giảm tải cho tim, ví dụ như metoprolol.
• Thuốc ức chế ACE/ARB: Giãn mạch, hạ huyết áp (lisinopril, losartan).
• Thuốc chống đông: Ngăn cục máu đông nếu có rung nhĩ (warfarin).
• Thuốc tăng co bóp tim: Hỗ trợ tim yếu (digoxin).

Thiết bị hỗ trợ:

• Máy tạo nhịp tim: Điều chỉnh nhịp tim bất thường.
• Máy khử rung tim (ICD): Giúp ngăn ngừa ngừng tim đột ngột.
• Thiết bị hỗ trợ tâm thất (LVAD): Dùng cho suy tim nặng.

Phẫu thuật hoặc thủ thuật:

• Nong mạch vành/stent: Mở động mạch bị tắc.
• Bắc cầu động mạch vành (CABG): Tạo đường máu mới cho tim.
• Ghép tim: Dành cho suy tim giai đoạn cuối, hiếm gặp.

Theo dõi và quản lý:

• Khám định kỳ, đo huyết áp, cân nặng để kiểm soát dịch.
• Hãy tuân thủ liều lượng thuốc và liên hệ với bác sĩ nếu các triệu chứng như khó thở hoặc phù trở nên nặng hơn

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của suy tim sung huyết

Chế độ sinh hoạt:

• Đi bộ, yoga 20-30 phút/ngày (theo hướng dẫn bác sĩ) để cải thiện tuần hoàn.
• Duy trì BMI lành mạnh, tránh béo phì để giảm áp lực lên tim.
• Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu để bảo vệ cơ tim.
• Thư giãn bằng thiền, hít thở sâu; tránh căng thẳng kéo dài.
• Ngủ 7-8 giờ/đêm, kê cao đầu khi ngủ nếu khó thở.
• Đo huyết áp, cân nặng hàng ngày; báo bác sĩ nếu sưng chân, khó thở tăng.

Chế độ dinh dưỡng:

• Giảm muối: Hạn chế muối dưới 2g/ngày (tránh mì gói, đồ mặn) để giảm tích dịch và sưng.
• Tăng chất xơ: Ăn rau xanh (cải bó xôi, bông cải), trái cây (táo, chuối), ngũ cốc nguyên cám để ổn định huyết áp, cholesterol.
• Chất béo lành mạnh: Thêm dầu ô liu, cá hồi và quả bơ vào chế độ ăn uống, vì chúng giàu omega-3, giúp giảm viêm và bảo vệ tim.
• Hạn chế chất béo xấu: Tránh mỡ động vật, đồ chiên, thực phẩm chế biến sẵn để giảm mảng bám động mạch.
• Kiểm soát lượng chất lỏng: Uống nước theo chỉ định bác sĩ (thường 1.5-2L/ngày) để tránh ứ dịch.
• Tăng kali, magie: Ăn khoai lang, chuối, hạt hạnh nhân để hỗ trợ nhịp tim và giảm huyết áp.

Phương pháp phòng ngừa suy tim sung huyết hiệu quả

Đặc hiệu

Hiện tại, không có vắc xin đặc hiệu phòng suy tim sung huyết. Tuy nhiên, một số vắc xin có thể gián tiếp hỗ trợ bằng cách giảm nguy cơ các bệnh làm nặng thêm tình trạng tim mạch:

• Vắc xin cúm: Giảm nguy cơ biến cố tim mạch.
• Vắc xin phế cầu: Giảm gánh nặng cho tim do nhiễm trùng phổi.
• Vắc xin COVID-19: Hỗ trợ ngăn ngừa bệnh nặng và bảo vệ hệ tim mạch.

Không đặc hiệu

Phòng ngừa suy tim sung huyết bằng cách:

• Điều trị các bệnh nền (tim mạch, huyết áp, tiểu đường, béo phì).
• Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.
• Tập thể dục đều đặn.
• Ăn uống lành mạnh, ít muối, ít béo.
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Giảm căng thẳng.
• Tuân thủ điều trị của bác sĩ.

Để biết thêm thông tin chi tiết về vắc xin và các biện pháp bảo vệ sức khỏe, bạn có thể tham khảo thêm tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hoặc liên hệ hotline 1800 6928.