Hở van tim nên ăn gì và kiêng gì để bảo vệ sức khỏe tim mạch?

Hở van tim khiến máu bị trào ngược, làm tim phải hoạt động nhiều hơn để bơm đủ lượng máu cho cơ thể. Ngoài việc tuân thủ điều trị theo chỉ định bác sĩ, chế độ dinh dưỡng hợp lý là yếu tố then chốt giúp người bệnh duy trì sức khỏe tim mạch, hạn chế tiến triển của bệnh. 

Hở van tim nên ăn gì để hỗ trợ chức năng tim mạch?

Theo các chuyên gia, chế độ ăn của người hở van tim cần ưu tiên thực phẩm giàu chất chống viêm, chất xơ, omega-3 và các vi chất hỗ trợ tuần hoàn. Những nhóm thực phẩm dưới đây không chỉ cung cấp năng lượng mà còn giúp kiểm soát huyết áp, mỡ máu và bảo vệ cấu trúc van tim.

Thực phẩm giàu omega-3 tốt cho tim mạch

Omega-3 có vai trò quan trọng trong việc giảm cholesterol xấu (LDL), tăng cholesterol tốt (HDL), chống viêm mạch máu và ổn định nhịp tim - đặc biệt hữu ích với người bị hở van kèm rung nhĩ.

Các thực phẩm giàu omega-3 nên bổ sung hàng ngày bao gồm:

• Cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá mòi: Ăn 2 - 3 bữa/tuần, mỗi bữa 100 - 150g.
• Hạt chia, hạt lanh, hạt óc chó: 1 - 2 muỗng canh/ngày, rắc vào salad hoặc sữa chua.
• Dầu cá (nếu bác sĩ chỉ định): Liều 1 - 2g EPA+DHA/ngày.

Cách chế biến khuyến nghị: Hấp, luộc, nướng giấy bạc hoặc áp chảo không dầu để giữ nguyên dưỡng chất, tránh chiên rán làm tăng chất béo.

Rau xanh và trái cây giàu chất chống oxy hóa

Chất chống oxy hóa trong rau xanh và trái cây giúp bảo vệ tế bào nội mạc mạch máu, giảm xơ hóa van tim và kiểm soát huyết áp - yếu tố quan trọng để giảm gánh nặng cho tim.

Các loại rau củ quả nên ưu tiên bao gồm:

• Rau lá xanh (cải bó xôi, cải kale, rau bina): Giàu kali, magiê giúp ổn định nhịp tim.
• Bông cải xanh, cà rốt, ớt chuông: Cung cấp vitamin C, beta-caroten chống viêm.
• Cam, quýt, việt quất, dâu tây, táo: Ăn nguyên quả thay vì ép nước để giữ chất xơ.

Khuyến nghị: Ăn ít nhất 400 - 500g rau củ quả/ngày, đa dạng màu sắc để đảm bảo đầy đủ vi chất.

Ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu

Chất xơ hòa tan trong ngũ cốc giúp giảm hấp thu cholesterol, kiểm soát đường huyết và giảm nguy cơ xơ vữa mạch - nguyên nhân gián tiếp làm nặng thêm hở van.

Các lựa chọn lành mạnh bao gồm:

• Yến mạch, gạo lứt, quinoa, lúa mạch: Thay thế cơm trắng trong bữa chính.
• Đậu lăng, đậu đen, đậu nành, đậu hà lan: Nguồn protein thực vật, ít chất béo.
• Hạt óc chó, hạnh nhân (không muối): 20 - 30g/ngày làm món ăn vặt.

Thực phẩm giàu protein nạc

Protein cần thiết để duy trì cơ tim nhưng phải chọn loại ít chất béo bão hòa để tránh tăng áp lực lên hệ tuần hoàn.

Các nguồn protein tốt cho tim mạch bao gồm:

• Thịt gà bỏ da, thịt vịt bỏ mỡ: Ưu tiên phần ức, hấp hoặc luộc.
• Cá trắng (cá rô, cá lóc, cá basa): Ít chất béo hơn cá béo nhưng vẫn giàu protein.
• Trứng (chủ yếu lòng trắng): 3 - 4 quả/tuần nếu không kèm tăng mỡ máu.
• Sữa tách béo hoặc sữa hạt (đậu nành, hạnh nhân): 200 - 300ml/ngày nếu dung nạp lactose tốt.

Uống đủ nước và hạn chế muối

Nước giúp duy trì độ nhớt máu lý tưởng, giảm nguy cơ huyết khối - biến chứng thường gặp ở hở van hai lá kèm rung nhĩ. Nguyên tắc về nước và muối cần tuân thủ:

• Uống 1,5 - 2 lít nước/ngày: Chia nhỏ, tránh uống quá nhiều cùng lúc.
• Hạn chế muối <5g/ngày (WHO): Tương đương 1 muỗng cà phê muối, bao gồm cả muối trong thực phẩm chế biến.
• Thay thế gia vị: Dùng tỏi, hành, nghệ, tiêu, lá chanh để tăng hương vị mà không cần muối.

Người bị hở van tim nên kiêng gì để tránh biến chứng?

Một số thực phẩm làm tăng huyết áp, giữ nước hoặc gây rối loạn nhịp sẽ khiến tim phải làm việc quá sức, đẩy nhanh tiến triển hở van và tăng nguy cơ suy tim. Chẳng hạn như:

Thực phẩm nhiều muối và natri

Muối làm tăng thể tích máu, gây ứ dịch và tăng áp lực lên tim, đặc biệt nguy hiểm với hở van nặng.

Các thực phẩm cần tránh hoặc hạn chế tối đa bao gồm:

• Đồ hộp, thịt xông khói, xúc xích: Chứa >1g natri/100g sản phẩm.
• Dưa muối, cà muối, kim chi công nghiệp: Ngâm lâu ngày, natri cao.
• Nước chấm đóng chai, mì ăn liền, snack: Thường vượt 500mg natri/phần ăn.

Mẹo thay thế: Tự nấu ăn, dùng nước mắm giảm mặn hoặc pha loãng.

Thức ăn nhiều chất béo bão hòa và cholesterol

Chất béo bão hòa làm tăng LDL, thúc đẩy xơ vữa mạch vành làm nặng thêm tình trạng thiếu máu cơ tim.

Các món cần kiêng hoặc giảm mạnh bao gồm:

• Đồ chiên rán, fast food: Gà rán, khoai tây chiên, bánh ngọt nhân kem.
• Mỡ động vật, da gia cầm, nội tạng: Gan, tim, óc dù giàu sắt nhưng nhiều cholesterol.
• Bơ thực vật, margarine chứa trans fat: Kiểm tra nhãn “0g trans fat”.

Thay thế bằng: Dầu ô liu extra virgin, dầu hạt cải, dầu hướng dương dùng <2 muỗng canh/ngày.

Thực phẩm chứa caffeine và rượu bia

Caffeine và cồn gây co mạch, tăng nhịp tim và huyết áp, dễ kích hoạt cơn rung nhĩ ở người hở van.

Các đồ uống và thực phẩm cần hạn chế bao gồm:

• Cà phê, trà đặc, nước tăng lực: <200mg caffeine/ngày (khoảng 1 - 2 ly nhỏ).
• Rượu bia, đồ uống có cồn: Tối đa 1 đơn vị/ngày với nữ, 2 với nam (nếu không có chống chỉ định).
• Socola đen đậm đặc, nước ngọt có gas: Chứa theobromine tương tự caffeine.

Đường tinh luyện và đồ ngọt công nghiệp

Đường làm tăng triglyceride, gây viêm mạch và tăng cân, gián tiếp làm nặng thêm gánh nặng cho tim.

Các sản phẩm cần loại bỏ hoặc giảm mạnh bao gồm:

• Bánh kẹo, nước ngọt, siro: >10g đường/phần ăn.
• Mứt, kem, bánh quy ngọt: Thay bằng trái cây tươi.
• Nước trái cây đóng chai: Thường thêm đường, thiếu chất xơ.

Lưu ý dinh dưỡng cho người bị hở van tim

Để hấp thu tốt và giảm áp lực lên tim, người bệnh hở van tim cần tuân thủ các nguyên tắc ăn uống sau:

• Chia nhỏ bữa ăn: 4 - 5 bữa/ngày, mỗi bữa vừa đủ no (70 - 80%).
• Ăn chậm, nhai kỹ: Giảm nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản (thường gặp ở suy tim).
• Không bỏ bữa sáng: Cung cấp năng lượng ổn định, tránh hạ đường huyết.
• Tránh ăn khuya: Bữa cuối trước 19h, cách giờ ngủ ít nhất 3 tiếng.
• Kiểm soát cân nặng: BMI 18.5 - 22.9, giảm 0.5 - 1kg/tuần nếu thừa cân.
• Theo dõi chỉ số: Huyết áp, mỡ máu, đường huyết định kỳ 3 - 6 tháng.
• Hỏi ý kiến bác sĩ: Trước khi dùng thực phẩm chức năng (dầu cá, CoQ10, vitamin D…).

Hở van tim nên ăn gì? Câu trả lời nằm ở chế độ ăn giàu omega-3, chất xơ, protein nạc, rau củ quả và nghèo muối, chất béo bão hòa, đường tinh luyện. Kết hợp với uống đủ nước, chia nhỏ bữa và theo dõi định kỳ, người bệnh có thể kiểm soát triệu chứng, làm chậm tiến triển bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống.