Sốt mò là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Sốt mò là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Orientia tsutsugamushi gây ra, thường lây qua vết cắn của ấu trùng mò (một loại ký sinh nhỏ sống ở bụi rậm, đồng ruộng). Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng.

Sốt mò là bệnh gì?

Sốt mò là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Orientia tsutsugamushi gây ra. Đây là loại vi khuẩn ký sinh nội bào bắt buộc, có khả năng gây tổn thương mạch máu nhỏ trong cơ thể người. Mầm bệnh được truyền sang người thông qua vết cắn của ấu trùng mò đỏ, giai đoạn non của loài mò thuộc họ Trombiculidae.

Loài mò này thường sống ký sinh trong các bụi rậm, bờ ruộng, khu rừng rậm rạp hoặc bãi cỏ ẩm ướt. Khi người đi qua khu vực có mò, ấu trùng có thể bám vào quần áo, da, rồi đốt để hút máu. Trong quá trình đó, vi khuẩn Orientia tsutsugamushi từ tuyến nước bọt của mò sẽ xâm nhập vào cơ thể con người, khởi phát quá trình nhiễm trùng.

Sốt ve mò không chỉ gặp ở nông thôn hay vùng rừng núi, mà hiện nay còn xuất hiện ở các khu vực ngoại ô, nơi có cây cối rậm rạp. Sốt mò có thể xảy ra quanh năm, nhưng bùng phát mạnh vào mùa hè - thu (từ tháng 4 đến tháng 10), thời điểm thời tiết nóng ẩm thuận lợi cho mò phát triển.

Theo các thống kê y học, bệnh sốt mò được ghi nhận phổ biến tại nhiều quốc gia châu Á - Thái Bình Dương như Việt Nam, Thái Lan, Lào, Campuchia, Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ. Ở Việt Nam, các ca mắc tập trung nhiều ở miền Trung, Tây Nguyên và khu vực miền núi phía Bắc, nơi người dân thường xuyên làm việc trong môi trường tự nhiên.

Nguyên nhân và đường lây bệnh sốt mò

Việc nắm được nguồn gốc, cơ chế lây lan của vi khuẩn Orientia tsutsugamushi không chỉ giúp người dân nhận thức đúng về bệnh, mà còn là cơ sở quan trọng để phòng ngừa hiệu quả.

Tác nhân gây bệnh

Nguyên nhân gây bệnh là vi khuẩn Orientia tsutsugamushi, thuộc họ Rickettsiaceae. Đây là loại vi khuẩn có kích thước rất nhỏ, chỉ sống được trong tế bào vật chủ, không tồn tại lâu ngoài môi trường. Khi mò đỏ nhiễm vi khuẩn này cắn người, vi khuẩn sẽ theo tuyến nước bọt xâm nhập qua da, gây viêm, loét tại vị trí cắn rồi lan vào máu, tấn công các cơ quan trong cơ thể.

Đường lây truyền

• Không lây từ người sang người. Sốt mò chỉ lây qua vết cắn của ấu trùng mò nhiễm khuẩn.
• Mò đỏ nhiễm bệnh có thể truyền vi khuẩn cho thế hệ con qua trứng, khiến ổ dịch tồn tại lâu dài trong tự nhiên.
• Ngoài con người, vi khuẩn cũng được tìm thấy ở chuột, chim, thú nhỏ, đóng vai trò là nguồn chứa bệnh trong thiên nhiên.

Các yếu tố nguy cơ

Một số hoạt động, môi trường làm tăng nguy cơ mắc bệnh gồm:

• Làm việc hoặc sống ở vùng có nhiều cỏ dại, bụi rậm, ruộng lúa, bìa rừng.
• Đi rừng, cắm trại, săn bắn hoặc làm nương rẫy mà không mang đồ bảo hộ.
• Ngủ trên nền đất, nằm võng ngoài trời, không sử dụng màn chống côn trùng.
• Trẻ em hoặc người chăn nuôi thường xuyên tiếp xúc với môi trường có mò.

Dấu hiệu nhận biết sốt mò

Triệu chứng của bệnh sốt mò thường xuất hiện sau 7 - 14 ngày kể từ khi bị mò cắn. Người bệnh có thể gặp các biểu hiện sau:

Thời gian ủ bệnh

Sau khi bị mò cắn, vi khuẩn cần 7 - 14 ngày để nhân lên và lan ra toàn cơ thể trước khi gây triệu chứng. Thời gian này gọi là thời kỳ ủ bệnh, người bệnh hoàn toàn chưa có biểu hiện gì nên dễ chủ quan.

Vết loét đặc trưng tại chỗ mò cắn

Đây là dấu hiệu đặc trưng quan trọng nhất giúp nhận biết sốt mò.

• Vết loét thường xuất hiện ở vùng da mềm, ẩm, ít được để ý như: Nách, bẹn, háng, quanh rốn, ngực, cổ, tai, hoặc vùng sinh dục.
• Ban đầu là nốt sần nhỏ màu đỏ, sau đó hoại tử ở giữa, đóng mày đen (giống vết bỏng thuốc lá).
• Vết loét không đau, không ngứa, nên nhiều người không phát hiện ra nếu không kiểm tra kỹ.
• Quanh vết loét có thể sưng nhẹ, nổi hạch lân cận.

Tỷ lệ xuất hiện vết loét ở bệnh nhân sốt mò chiếm khoảng 60 - 80%, vì vậy bác sĩ luôn kiểm tra kỹ vùng da kín để tìm dấu hiệu này khi nghi ngờ.

Triệu chứng toàn thân

Sau khi vi khuẩn xâm nhập, bệnh nhân bắt đầu có biểu hiện nhiễm trùng toàn thân như:

• Sốt cao liên tục 39 - 40°C, kéo dài nhiều ngày, không đáp ứng thuốc hạ sốt thông thường.
• Đau đầu dữ dội, đặc biệt ở vùng trán và thái dương.
• Đau cơ, mệt mỏi, ớn lạnh, chán ăn, buồn nôn.
• Hạch cổ, nách, bẹn sưng đau.
• Sau 4 - 5 ngày sốt, xuất hiện phát ban đỏ toàn thân, chủ yếu ở ngực, bụng, lan ra tứ chi.

Trường hợp nặng và biến chứng

Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển nặng với các biểu hiện:

• Khó thở, ho khan, viêm phổi.
• Vàng da, đau bụng, gan to, men gan tăng.
• Rối loạn ý thức, co giật, viêm màng não, viêm não.
• Suy đa cơ quan (gan, thận, tim) có thể dẫn đến tử vong.

Tỷ lệ tử vong do sốt mò không điều trị có thể lên tới 30 - 40%, đặc biệt ở người già, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền.

Sốt mò là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị khỏi nếu phát hiện sớm. Hãy luôn cảnh giác khi lao động ngoài trời, giữ vệ sinh cá nhân và đến cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu bất thường trên da kèm sốt cao. Sức khỏe là vốn quý nhất - chỉ cần chủ động bảo vệ mình, bạn sẽ tránh xa được căn bệnh tưởng nhỏ mà không hề đơn giản này.