Rối loạn nội tiết tố nam: Nguyên nhân và cách cải thiện

Rối loạn nội tiết tố nam là tình trạng xảy ra khi hormone testosterone trong cơ thể nam giới suy giảm hoặc mất cân bằng. Đây là một vấn đề sức khỏe âm thầm nhưng lại ảnh hưởng mạnh mẽ đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt là sinh lý, thể chất và tinh thần của phái mạnh. Bài viết sau đây mang đến cho bạn cái nhìn toàn diện về tình trạng này, bao gồm: Nguyên nhân thường gặp, các dấu hiệu nhận biết và những phương pháp cải thiện hiệu quả từ chuyên gia.

Nội tiết tố nam đóng vai trò gì trong cơ thể?

Testosterone là hormone chính của nam giới, được sản xuất chủ yếu tại tinh hoàn và một phần nhỏ ở tuyến thượng thận. Đây là hormone quyết định bản sắc giới tính nam và duy trì nhiều chức năng sống quan trọng:

• Duy trì chức năng sinh lý: Testosterone kích thích sản xuất tinh trùng, điều hòa ham muốn tình dục và hỗ trợ chức năng cương dương. Mức testosterone ổn định giúp duy trì khả năng sinh sản khỏe mạnh.
• Phát triển thể chất: Hormone này đóng vai trò trong việc tăng khối lượng cơ bắp, làm chắc khỏe xương, hỗ trợ chuyển hóa năng lượng và kiểm soát phân bố mỡ trong cơ thể.
• Cân bằng tâm lý và chức năng nhận thức: Testosterone ảnh hưởng đến tâm trạng, khả năng tập trung và trí nhớ. Khi hormone này thiếu hụt, nam giới dễ rơi vào tình trạng căng thẳng, mệt mỏi, hay cáu gắt và giảm hiệu suất làm việc.
• Tạo nên đặc điểm nam tính: Giọng nói trầm, râu tóc phát triển, cơ thể rắn chắc là những đặc điểm hình thành nhờ sự tác động của testosterone từ tuổi dậy thì đến trưởng thành.

Những nguyên nhân gây rối loạn nội tiết tố nam

Để kiểm soát rối loạn nội tiết tố nam, việc hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này là vô cùng quan trọng. Có nhiều yếu tố khác nhau tác động đến sự mất cân bằng hormone, bao gồm cả sinh lý tự nhiên và yếu tố lối sống.

• Sự lão hóa tự nhiên: Một trong những nguyên nhân hàng đầu là tuổi tác. Khi nam giới bước qua tuổi 30, lượng testosterone bắt đầu suy giảm tự nhiên với tốc độ trung bình 1–2% mỗi năm. Đây là lý do vì sao đàn ông trung niên thường cảm thấy mệt mỏi, giảm ham muốn tình dục và tăng mỡ bụng.
• Căng thẳng kéo dài và rối loạn giấc ngủ: Stress kinh niên làm tăng hormone cortisol – loại hormone gây ức chế tuyến yên, từ đó làm giảm sản xuất testosterone. Nếu bạn thường xuyên mất ngủ hoặc ngủ không sâu giấc, quá trình tiết hormone sinh dục cũng bị rối loạn nghiêm trọng.
• Chế độ dinh dưỡng kém cân bằng: Thói quen ăn uống thiếu hụt dưỡng chất cần thiết như kẽm, vitamin D, omega-3 hay tiêu thụ quá nhiều đường, thức ăn nhanh, rượu bia… đều ảnh hưởng đến khả năng sản xuất hormone của cơ thể.
• Tình trạng béo phì và ít vận động: Mỡ nội tạng tiết ra enzyme aromatase – làm chuyển hóa testosterone thành estrogen (nội tiết tố nữ). Do đó, nam giới thừa cân thường có nồng độ testosterone thấp hơn đáng kể so với người bình thường.
• Một số bệnh lý nền: Các bệnh lý liên quan đến tinh hoàn, tuyến yên hoặc vùng dưới đồi như viêm tinh hoàn, u tuyến yên hoặc hội chứng Klinefelter có thể làm suy giảm hoạt động của trục điều hòa hormone sinh dục.

Dấu hiệu nhận biết rối loạn nội tiết tố nam

Rối loạn nội tiết tố nam thường diễn tiến âm thầm và dễ bị bỏ qua nếu không để ý kỹ. Tuy nhiên, tình trạng này có thể được nhận biết thông qua các biểu hiện rõ rệt trên sinh lý, thể chất và tâm lý:

Triệu chứng liên quan đến sinh lý và khả năng sinh sản

Khi nồng độ testosterone giảm xuống dưới mức bình thường, nam giới sẽ gặp phải một loạt rối loạn liên quan đến đời sống tình dục và chức năng sinh sản:

• Giảm ham muốn tình dục: Nam giới cảm thấy ít quan tâm đến chuyện chăn gối, thậm chí không còn cảm xúc với bạn đời như trước.
• Rối loạn cương dương: Gặp khó khăn trong việc đạt hoặc duy trì sự cương cứng đủ để quan hệ. Đây là một trong những dấu hiệu điển hình của thiếu hụt testosterone.
• Xuất tinh sớm hoặc không kiểm soát được thời điểm xuất tinh: Gây ảnh hưởng đến chất lượng đời sống tình dục và cảm giác tự tin của nam giới.
• Giảm chất lượng và số lượng tinh trùng: Tinh trùng yếu, dị dạng hoặc ít có thể khiến quá trình thụ tinh gặp khó khăn, làm giảm khả năng có con tự nhiên.

Biểu hiện trên cơ thể

Sự mất cân bằng hormone cũng để lại những thay đổi dễ nhận thấy trên ngoại hình và thể trạng nam giới:

• Tăng tích mỡ vùng bụng và ngực: Đây là vị trí nhạy cảm với nội tiết. Khi testosterone giảm, mỡ dễ tích tụ hơn, đặc biệt là ở vùng ngực, đôi khi khiến nam giới phát triển mô vú (gynecomastia).
• Giảm khối lượng cơ bắp: Cơ thể trở nên mềm, yếu, sức bền kém hơn dù chế độ tập luyện không thay đổi.
• Xương yếu hơn: Nguy cơ loãng xương, đau nhức khớp xương và dễ chấn thương tăng lên, đặc biệt ở tuổi trung niên.
• Rụng tóc, da khô, lông rụng nhiều: Rối loạn hormone khiến các đặc điểm nam tính như râu tóc rậm, da khỏe mạnh dần bị suy giảm.

Rối loạn tâm lý, thần kinh

Không chỉ ảnh hưởng đến cơ thể, rối loạn nội tiết tố nam còn tác động sâu sắc đến tinh thần và chức năng nhận thức:

• Tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt: Những điều nhỏ nhặt cũng có thể khiến người bệnh khó chịu, khó kiểm soát cảm xúc.
• Giảm khả năng tập trung và trí nhớ: Cảm giác hay quên, suy giảm hiệu suất làm việc hoặc học tập.
• Rối loạn giấc ngủ: Dễ mất ngủ, ngủ không sâu giấc, tỉnh dậy mệt mỏi dù thời gian ngủ đủ.
• Cảm giác chán nản, mệt mỏi kéo dài: Có thể tiến triển thành trầm cảm nhẹ, gây giảm động lực trong công việc và cuộc sống.

Nếu những triệu chứng này kéo dài trên 2–3 tháng, bạn nên chủ động thăm khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Phương pháp cải thiện rối loạn nội tiết tố nam 

Tình trạng rối loạn nội tiết tố nam hoàn toàn có thể cải thiện nếu bạn can thiệp kịp thời và đúng cách. Dưới đây là những biện pháp được chuyên gia khuyến nghị:

Tối ưu hóa chế độ ăn uống

Thực phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tăng testosterone tự nhiên. Để cải thiện nội tiết, nam giới nên:

• Ưu tiên thực phẩm giàu kẽm như hàu, hạt bí, gan động vật.
• Bổ sung vitamin D từ trứng, sữa, cá béo và ánh nắng sáng sớm.
• Tăng cường omega-3 từ cá hồi, cá thu, quả óc chó.
• Sử dụng thực phẩm giàu flavonoid và polyphenol có trong việt quất, lựu, trà xanh – giúp giảm stress oxy hóa và bảo vệ tuyến sinh dục.

Đồng thời, cần hạn chế tối đa đồ chiên rán, đường tinh luyện, rượu bia và thuốc lá.

Rèn luyện thể chất đúng cách

Tập thể dục, đặc biệt là các bài tập kháng lực như nâng tạ, chống đẩy, kết hợp cardio cường độ vừa phải, giúp kích thích cơ thể sản sinh testosterone. Tập đều đặn 30–45 phút mỗi ngày không chỉ tốt cho nội tiết mà còn cải thiện tinh thần và giấc ngủ.

Ngủ đủ và giảm stress

Một giấc ngủ chất lượng từ 7–8 tiếng mỗi đêm giúp cơ thể tái tạo năng lượng và tăng cường tiết hormone. Ngoài ra, bạn nên tập thiền, yoga hoặc dành thời gian nghỉ ngơi cuối tuần để cân bằng cảm xúc và giảm áp lực.

Kiểm tra nội tiết định kỳ

Việc xét nghiệm máu định kỳ giúp đánh giá chính xác nồng độ testosterone và các chỉ số nội tiết liên quan như LH, FSH, prolactin. Dựa trên kết quả, bác sĩ có thể đưa ra hướng điều trị phù hợp, bao gồm cả liệu pháp thay thế testosterone trong trường hợp cần thiết. Thay vì ngại ngùng hay chủ quan, nam giới nên cởi mở và chủ động tiếp cận vấn đề rối loạn nội tiết tố nam như một tình trạng y khoa có thể điều trị được. Việc thay đổi lối sống, chế độ ăn, kết hợp thăm khám chuyên khoa sẽ giúp bạn lấy lại sức khỏe, phong độ và tinh thần tích cực.

Rối loạn nội tiết tố nam là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu bạn nhận diện sớm và chủ động thay đổi lối sống. Việc cải thiện chế độ ăn, tăng cường vận động, kiểm soát căng thẳng và khám định kỳ sẽ giúp nam giới duy trì sức khỏe nội tiết ổn định, từ đó nâng cao chất lượng sống, sinh lý và tinh thần. Trung tâm tiêm chủng Long Châu hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ cơ thể và chăm sóc sức khỏe nội tiết một cách toàn diện, khoa học và thực tế.