Chất lượng tinh trùng giảm: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Tinh trùng đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định khả năng thụ thai. Khi chất lượng và số lượng tinh trùng suy giảm, khả năng thụ thai cũng giảm theo, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe sinh sản. Vậy làm thế nào để cải thiện tình trạng chất lượng tinh trùng giảm?

Chất lượng tinh trùng giảm là gì?

Chất lượng tinh trùng giảm hay tinh trùng yếu, thể hiện qua khả năng di chuyển kém và tỷ lệ sống thấp. Cụ thể, khi tỷ lệ tinh trùng di động dưới 75%, số lượng tinh trùng bất động và chết vượt quá 25%, tinh trùng có khả năng di chuyển dưới 50%, trong đó tinh trùng di chuyển nhanh chiếm chưa đến 25%. Lượng tinh dịch xuất ra mỗi lần thường dưới 2ml, tổng số tinh trùng ít hơn 40 triệu con, trường hợp này được gọi là tinh trùng ít.

Sự suy giảm chất lượng tinh trùng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu liên quan đến chế độ ăn uống và lối sống của nam giới.

Dấu hiệu nhận biết chất lượng tinh trùng giảm

Dưới đây là một số dấu hiệu giúp nam giới nhận biết tình trạng chất lượng tinh trùng giảm:

• Tinh dịch loãng và ít: Tinh dịch không có độ kết dính và sệt đặc trưng mà trở nên loãng như nước vo gạo. Đây là dấu hiệu cho thấy sự suy giảm đáng kể về số lượng và chất lượng tinh trùng, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản.

• Tinh dịch vón cục: Khi xuất tinh, tinh dịch có thể xuất hiện các hạt trắng nhỏ giống như hạt cơm, khi bóp ra có cảm giác mịn như bột. Điều này có thể làm giảm khả năng di chuyển của tinh trùng, khiến chúng khó tiếp cận trứng để thụ tinh.

• Tinh dịch đông đặc: Ở nhiệt độ cơ thể (37°C), tinh dịch bình thường sẽ chuyển từ trạng thái quánh sệt sang lỏng trong vòng chưa đến 60 phút. Nếu quá trình hóa lỏng không diễn ra hoặc chỉ xảy ra một phần, tinh dịch bị đông đặc, gây cản trở tinh trùng di chuyển và làm giảm khả năng thụ thai.

• Màu sắc tinh dịch bất thường: Nếu tinh dịch có màu vàng hoặc xanh, nam giới có thể đang gặp phải tình trạng viêm nhiễm như viêm mào tinh, viêm niệu đạo hoặc viêm tuyến tiền liệt. Nếu tinh dịch có màu nâu (do lẫn máu) kèm theo triệu chứng đau bụng hoặc đau tức dương vật, đây có thể là dấu hiệu ban đầu của các bệnh liên quan đến hệ tiết niệu hoặc cơ quan sinh dục.

Nguyên nhân dẫn đến chất lượng tinh trùng giảm

Quá trình tạo ra tinh trùng khá phức tạp, đòi hỏi sự hoạt động ổn định của nhiều cơ quan như tinh hoàn, vùng dưới đồi và tuyến yên. Nếu có bất kỳ rối loạn nào xảy ra trong quá trình này, khả năng sản xuất và chất lượng tinh trùng có thể bị ảnh hưởng. Dưới đây là một số nguyên nhân tác động đến sức khỏe tinh trùng:

Nguyên nhân bệnh lý

Nguyên nhân bệnh lý gây suy giảm chất lượng tinh trùng:

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây vô sinh nam. Dù cơ chế chính xác chưa được xác định, tình trạng này có thể làm giảm chất lượng tinh trùng.

• Nhiễm trùng: Một số bệnh nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng hoặc gây tắc nghẽn đường dẫn tinh. Các bệnh lý viêm nhiễm như viêm mào tinh hoàn, viêm tinh hoàn và các bệnh lây truyền qua đường tình dục (như lậu, HIV) có thể gây tác động tiêu cực.

• Bệnh tự miễn: Mặc dù hiếm gặp, nhưng trong một số trường hợp, cơ thể nam giới có thể sản sinh kháng thể tấn công và phá hủy tinh trùng.

• Khối u: Sự xuất hiện của khối u có thể làm rối loạn nội tiết tố, ảnh hưởng đến chức năng sinh sản. Ngoài ra, các phương pháp điều trị khối u cũng có thể tác động tiêu cực đến khả năng sinh sản.

• Rối loạn nội tiết tố: Nội tiết tố đóng vai trò quan trọng trong quá trình sinh tinh, do đó, sự mất cân bằng có thể làm suy giảm chất lượng và số lượng tinh trùng.

• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc điều trị có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình sản xuất tinh trùng, làm giảm khả năng sinh sản của nam giới.

• Các nguyên nhân khác: Một số dị tật bẩm sinh hoặc rối loạn di truyền có thể tác động đến chức năng sinh sản của nam giới.

Yếu tố môi trường

Yếu tố môi trường cũng có thể tác động đến chất lượng tinh trùng:

• Tiếp xúc với hóa chất công nghiệp: Việc phơi nhiễm lâu dài với các hóa chất như benzene, xylene, toluene, thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ, sơn… có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tinh trùng.

• Kim loại nặng: Chì và một số kim loại nặng khác có thể làm giảm khả năng sinh sản ở nam giới.

• Tia xạ: Việc tiếp xúc với bức xạ có thể làm suy giảm hoặc thậm chí làm mất hoàn toàn khả năng sinh tinh. Nếu tổn thương không quá nghiêm trọng, quá trình phục hồi có thể kéo dài trong nhiều năm.

Lối sống và các yếu tố khác

Chất lượng tinh trùng có thể suy giảm do:

• Sử dụng rượu bia quá mức: Đồ uống có cồn có thể làm giảm nồng độ testosterone, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.

• Hút thuốc lá: Hút thuốc không chỉ gây hại cho sức khỏe tổng thể mà còn tác động tiêu cực đến hệ sinh sản.

• Căng thẳng và trầm cảm: Tình trạng căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản và làm suy giảm chất lượng tinh trùng.

• Cân nặng: Thừa cân hoặc béo phì không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến tinh trùng mà còn gây mất cân bằng nội tiết tố, làm gián đoạn quá trình sản xuất tinh trùng.

Chẩn đoán tình trạng suy giảm chất lượng tinh trùng

Khi khám lâm sàng, bác sĩ sẽ kiểm tra cơ quan sinh dục ngoài và đặt câu hỏi về tiền sử bệnh lý cũng như thói quen sinh hoạt tình dục của người bệnh. Để chẩn đoán chính xác tình trạng sức khỏe sinh sản, bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm tinh dịch đồ.

Trong quá trình này, bác sĩ sẽ thu thập mẫu tinh dịch từ bệnh nhân để phân tích các chỉ số như số lượng và khả năng di động của tinh trùng. Để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác và giảm thiểu sai số, nam giới cần lưu ý:

• Đảm bảo thu thập toàn bộ lượng tinh dịch vào mẫu thử.

• Kiêng xuất tinh tối thiểu 2 ngày nhưng không quá 11 ngày trước khi lấy mẫu.

• Nếu cần thực hiện lần xét nghiệm thứ hai, nên cách lần đầu ít nhất 2 tuần.

• Tránh sử dụng chất bôi trơn vì có thể ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của tinh trùng.

Dựa trên kết quả xét nghiệm ban đầu, nếu có bất thường, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định nguyên nhân gây suy giảm chất lượng tinh trùng, bao gồm:

• Siêu âm tinh hoàn để đánh giá cấu trúc tinh hoàn.

• Định lượng hormone tuyến yên và hormone sinh dục nam để kiểm tra sự cân bằng nội tiết tố.

• Xét nghiệm nước tiểu sau khi xuất tinh nhằm phát hiện tình trạng xuất tinh ngược.

• Phân tích gen để tìm các bất thường di truyền liên quan đến khả năng sinh sản.

• Sinh thiết tinh hoàn để đánh giá khả năng sản xuất tinh trùng.

• Siêu âm tuyến tiền liệt để kiểm tra các vấn đề có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.

Phương pháp điều trị tinh trùng yếu

Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị tình trạng tinh trùng yếu, nhưng quan trọng nhất là bác sĩ phải xác định chính xác nguyên nhân gây ra vấn đề này ở bệnh nhân.

Nếu nguyên nhân xuất phát từ lối sống không lành mạnh, nam giới cần nhanh chóng điều chỉnh thói quen sinh hoạt, hạn chế tối đa các yếu tố gây tác động xấu đến số lượng, chất lượng tinh trùng. Trong trường hợp tinh trùng yếu do bệnh lý toàn thân hoặc các vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản, bác sĩ có thể đề xuất các phương pháp điều trị phù hợp, bao gồm:

• Thuốc kháng sinh: Được sử dụng để chữa trị các bệnh do vi khuẩn gây viêm nhiễm.

• Liệu pháp hormone và thuốc nội tiết: Áp dụng trong trường hợp rối loạn nội tiết tố nam.

• Phẫu thuật: Được chỉ định khi nguyên nhân liên quan đến giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc tắc nghẽn ống dẫn tinh.

Biện pháp nâng cao chất lượng tinh trùng

Hiện chưa có biện pháp đặc hiệu để phòng ngừa tình trạng tinh trùng yếu, nhưng một số thói quen lành mạnh có thể giúp giảm thiểu nguy cơ này:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Nam giới thừa cân, béo phì dễ mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa, làm giảm nồng độ hormone nam giới (testosterone) và tăng hormone nữ (estrogen). Sự mất cân bằng này có thể dẫn đến suy giảm ham muốn, rối loạn cương dương và giảm khả năng sản xuất tinh trùng.

• Chế độ ăn uống khoa học: Bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như rau xanh, trái cây giúp cải thiện sức khỏe tinh trùng.

• Phòng tránh bệnh lây truyền qua đường tình dục: Các bệnh như chlamydia, lậu… có thể gây vô sinh nam. Để giảm nguy cơ, nam giới nên duy trì đời sống tình dục an toàn, hạn chế số lượng bạn tình và sử dụng bao cao su khi quan hệ.

• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến chức năng tình dục và làm rối loạn nội tiết tố cần thiết cho quá trình sinh tinh.

• Tăng cường vận động: Hoạt động thể chất điều độ giúp cơ thể sản sinh các enzyme chống oxy hóa, góp phần bảo vệ tinh trùng.

• Không hút thuốc: Thuốc lá gây hại cho sức khỏe tổng thể, bao gồm cả chức năng sinh sản.

• Hạn chế đồ uống có cồn: Rượu và các thức uống chứa cồn có thể làm suy giảm nồng độ testosterone, ảnh hưởng tiêu cực đến tinh trùng. Nếu sử dụng, nam giới nên kiểm soát lượng tiêu thụ ở mức hợp lý.

• Tránh tiếp xúc với chất độc hại: Việc phơi nhiễm với thuốc trừ sâu, chì và các hóa chất độc hại có thể làm suy giảm số lượng và chất lượng tinh trùng. Nếu làm việc trong môi trường độc hại, nam giới cần trang bị đồ bảo hộ và tránh tiếp xúc trực tiếp với hóa chất.

• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát: Nhiệt độ vùng bìu cao có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh. Dù chưa có bằng chứng tuyệt đối, nhưng mặc đồ thoáng, giảm thời gian ngồi lâu, hạn chế tắm nước nóng, xông hơi hoặc để bìu tiếp xúc với các nguồn nhiệt như điện thoại, laptop có thể góp phần cải thiện chất lượng tinh trùng.

Hiện nay, số lượng các cặp vợ chồng gặp vấn đề về vô sinh ngày càng gia tăng, do đó, việc xác định nguyên nhân gây suy giảm chất lượng tinh trùng là vô cùng quan trọng. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng chất lượng tinh trùng giảm và tìm ra biện pháp cải thiện sức khỏe sinh sản. Đặc biệt, nam giới nên chủ động duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ dinh dưỡng cân đối, tập luyện thể dục, nghỉ ngơi hợp lý.

Vắc xin đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng và khả năng sinh sản ở nam giới. Một số bệnh lây truyền qua đường tình dục như HPV, lậu, giang mai hay Chlamydia có thể gây viêm nhiễm đường sinh dục, làm tổn thương tinh trùng và giảm khả năng thụ thai. Bên cạnh đó, quai bị cũng là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tinh hoàn, dẫn đến suy giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, thậm chí vô sinh. Do đó, việc tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin như vắc xin phòng quai bị và vắc xin HPV không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe sinh sản mà còn giảm nguy cơ vô sinh nam.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín chuyên cung cấp các loại vắc xin phòng bệnh dành cho trẻ em và người lớn, bao gồm vắc xin phòng quai bị, HPV và nhiều bệnh lý khác. Với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống cơ sở vật chất hiện đại và quy trình tiêm chủng an toàn, Long Châu cam kết mang đến dịch vụ chất lượng cao, giúp khách hàng bảo vệ sức khỏe một cách chủ động và hiệu quả.