Phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị và hướng xử trí không phải ai cũng biết

Phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị phần lớn không nguy hiểm song việc hiểu đúng về các phản ứng phụ sau tiêm giúp người tiêm chủ động xử lý, không hoang mang và tăng hiệu quả phòng bệnh. Vậy sau tiêm vắc xin sởi - quai bị, bạn có thể gặp phải các phản ứng phụ nào? Theo dõi ngay bài viết dưới đây để biết thêm thông tin chi tiết nhé.

Vai trò quan trọng của vắc xin sởi – quai bị trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Chủ động tiêm phòng vắc xin sởi - quai bị, điển hình là vắc xin MMR II là một trong những biện pháp quan trọng giúp bảo vệ con người khỏi ba bệnh truyền nhiễm nguy hiểm sởi, quai bị và rubella. Những căn bệnh này không chỉ gây triệu chứng khó chịu mà còn có nguy cơ dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Chẳng hạn, sởi có thể gây viêm não, viêm phổi; quai bị có thể dẫn đến viêm tinh hoàn, vô sinh còn rubella ở phụ nữ mang thai có thể gây dị tật bẩm sinh cho thai nhi.

Vắc xin MMR II đã được sử dụng rộng rãi tại hơn 100 quốc gia với tỷ lệ hiệu quả phòng bệnh lên đến 97% đối với sởi và khoảng 88% đối với quai bị sau hai liều tiêm. Độ an toàn của vắc xin này đã được kiểm chứng qua nhiều thập kỷ nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn. Đặc biệt, tỷ lệ gặp phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị nghiêm trọng là cực kỳ thấp, dưới 0.01%, so với nguy cơ biến chứng nặng nếu mắc bệnh tự nhiên.

Một lợi ích lớn khác của vắc xin MMR II là góp phần tạo ra miễn dịch cộng đồng. Khi tỷ lệ tiêm chủng đạt trên 95%, những người chưa đủ điều kiện tiêm vắc xin (như trẻ sơ sinh hoặc người suy giảm miễn dịch) cũng được bảo vệ gián tiếp. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc kiểm soát các đợt bùng phát dịch bệnh nguy hiểm.

Phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị

Như bất kỳ loại vắc xin nào, vắc xin MMR II có thể gây ra một số phản ứng sau tiêm. Những phản ứng này là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang kích hoạt hệ miễn dịch để tạo ra kháng thể chống lại virus. Dưới đây là các loại phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị được phân loại theo mức độ phổ biến và nghiêm trọng, bạn đọc có thể tham khảo:

Phản ứng nhẹ và thường gặp

Phản ứng nhẹ là phản ứng phổ biến nhất, thường xuất hiện trong vòng 7 - 12 ngày sau tiêm và tự khỏi sau vài ngày. Các triệu chứng bao gồm:

• Sốt nhẹ: Nhiệt độ cơ thể dao động từ 37.5°C đến 38.5°C, thường kéo dài 1 - 2 ngày.
• Đau nhức cơ thể: Cảm giác mệt mỏi, đau cơ nhẹ, đặc biệt ở trẻ nhỏ.
• Sưng đỏ tại chỗ tiêm: Vùng da quanh chỗ tiêm có thể sưng nhẹ hoặc đỏ đôi khi kèm cảm giác đau khi chạm.
• Phát ban nhẹ: Một số người có thể xuất hiện các nốt ban nhỏ, không ngứa, trên da.
• Chán ăn, mệt mỏi: Trẻ có thể biếng ăn hoặc ngủ nhiều hơn bình thường.

Những phản ứng này thường không cần can thiệp y tế và có thể được xử lý tại nhà bằng các biện pháp đơn giản.

Phản ứng ít gặp

Một số phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị ít phổ biến hơn, thường xuất hiện ở một tỷ lệ nhỏ người tiêm:

• Viêm tuyến mang tai: Triệu chứng này giống với quai bị tự nhiên bao gồm sưng nhẹ ở vùng dưới tai. Tuy nhiên, tình trạng này không phải do virus quai bị sống mà là phản ứng của cơ thể với thành phần vắc xin.
• Đau cơ, đau khớp nhẹ: Thường gặp ở người lớn, đặc biệt là phụ nữ và kéo dài không quá vài ngày.
• Rối loạn tiêu hóa nhẹ: Một số trường hợp có thể bị tiêu chảy hoặc buồn nôn nhưng hiếm gặp.

Những phản ứng này thường tự khỏi mà không cần điều trị đặc biệt nhưng người tiêm nên theo dõi kỹ để đảm bảo triệu chứng không nặng thêm.

Phản ứng nghiêm trọng (hiếm gặp)

Mặc dù rất hiếm song một số phản ứng sau tiêm vắc xin MMR II nghiêm trọng có thể xảy ra, đòi hỏi sự can thiệp y tế ngay lập tức:

• Sốt cao trên 40°C: Sốt cao kéo dài hoặc không đáp ứng với thuốc hạ sốt là dấu hiệu cần chú ý.
• Co giật do sốt: Thường gặp ở trẻ nhỏ có tiền sử co giật khi sốt cao.
• Phản vệ: Đây là phản ứng dị ứng nghiêm trọng với các triệu chứng như khó thở, nổi mề đay toàn thân, chóng mặt hoặc tụt huyết áp. Phản vệ thường xảy ra trong vòng 30 phút sau tiêm và cần được xử lý khẩn cấp.

Tỷ lệ xảy ra phản vệ rất thấp (khoảng 1 - 2 trường hợp trên 1 triệu liều tiêm) nhưng các cơ sở tiêm chủng luôn được trang bị để xử lý tình huống này.

Cách xử lý và khi nào cần đến gặp bác sĩ sau tiêm vắc xin MMR II

Hiểu cách xử lý phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị bị giúp bạn và gia đình cảm thấy an tâm hơn. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách chăm sóc tại nhà và khi nào cần tìm đến bác sĩ, bạn đọc có thể tham khảo:

Cách chăm sóc tại nhà với phản ứng nhẹ

Đối với các phản ứng nhẹ, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau để giảm khó chịu:

• Chườm lạnh vùng tiêm nếu sưng: Dùng khăn sạch nhúng nước mát hoặc túi chườm lạnh đặt lên chỗ tiêm trong 10 - 15 phút, lặp lại vài lần mỗi ngày. Tránh chà xát vùng tiêm.
• Dùng thuốc hạ sốt theo chỉ định bác sĩ: Nếu nhiệt độ cơ thể vượt quá 38.5°C, bạn có thể sử dụng paracetamol hoặc ibuprofen theo liều lượng được bác sĩ khuyên dùng.
• Bổ sung nước: Đảm bảo người tiêm, đặc biệt là trẻ em, uống đủ nước để tránh mất nước do sốt.
• Cho trẻ ăn thức ăn dễ tiêu: Ưu tiên các món như cháo, súp hoặc trái cây mềm để trẻ dễ hấp thụ.
• Nghỉ ngơi: Tạo không gian yên tĩnh, thoải mái để cơ thể phục hồi nhanh hơn.

Những biện pháp này thường giúp các triệu chứng nhẹ biến mất trong 2 - 3 ngày.

Khi nào cần đến cơ sở y tế?

Mặc dù hiếm gặp, một số dấu hiệu bất thường sau tiêm cần được xử lý ngay tại cơ sở y tế:

• Sốt cao không hạ: Nếu sốt trên 40°C và không giảm sau 2 liều thuốc hạ sốt cách nhau 4 - 6 tiếng.
• Trẻ li bì, bỏ bú, quấy khóc không dứt: Đây có thể là dấu hiệu của tình trạng nghiêm trọng hơn.
• Co giật, tím tái, khó thở, nổi ban toàn thân: Những triệu chứng này cần được xử lý khẩn cấp.
• Chỗ tiêm sưng đỏ lan rộng, nóng đau bất thường: Có thể là dấu hiệu nhiễm trùng hoặc phản ứng bất thường tại chỗ tiêm.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, hãy đưa người tiêm đến bệnh viện hoặc liên hệ bác sĩ ngay lập tức.

Lưu ý trước và sau khi tiêm vắc xin sởi – quai bị

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả của vắc xin MMR II, bạn cần lưu ý một số điều trước và sau khi tiêm.

Những đối tượng cần cân nhắc hoặc hoãn tiêm

Một số nhóm người cần được đánh giá kỹ trước khi tiêm vắc xin MMR II bao gồm:

• Phụ nữ đang mang thai: Vắc xin MMR II sử dụng virus sống giảm độc lực, do đó không được khuyến cáo cho phụ nữ mang thai.
• Người suy giảm miễn dịch: Bao gồm những người đang điều trị ung thư, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc mắc các bệnh như HIV/AIDS giai đoạn nặng.
• Dị ứng nặng với gelatin hoặc neomycin: Đây là các thành phần có trong vắc xin có thể gây phản ứng dị ứng ở một số người.

Nếu bạn hoặc con bạn thuộc các nhóm này, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có lịch tiêm chủng phù hợp.

Lưu ý sau tiêm

Sau khi tiêm vắc xin MMR II, bạn cần:

• Theo dõi 30 phút tại điểm tiêm: Điều này giúp phát hiện sớm các dấu hiệu phản vệ hoặc phản ứng bất thường.
• Không vận động mạnh: Tránh các hoạt động thể thao hoặc lao động nặng trong 1 - 2 ngày sau tiêm.
• Không tiêm vắc xin khác trong 1 tháng: Điều này đảm bảo cơ thể có đủ thời gian tạo miễn dịch mà không bị quá tải.
• Tránh mang thai ít nhất 3 tháng sau tiêm MMR II: Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản cần sử dụng biện pháp tránh thai trong thời gian này.

Việc tuân thủ các lưu ý này sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ xảy ra phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị và tối ưu hóa hiệu quả của vắc xin.

Phản ứng sau tiêm vắc xin sởi – quai bị là một phần bình thường trong quá trình cơ thể xây dựng khả năng miễn dịch chống lại các bệnh nguy hiểm. Hầu hết các phản ứng đều nhẹ và tự khỏi trong vài ngày. Điều quan trọng là người tiêm và người chăm sóc cần theo dõi sát sao, biết cách xử lý các triệu chứng thông thường và nhận biết sớm những dấu hiệu nguy hiểm để xử trí kịp thời. Nếu bạn có nhu cầu đăng ký tiêm vắc xin sởi - quai bị, hãy đến và trải nghiệm dịch vụ tiêm chủng tại Tiêm chủng Long Châu bạn nhé.