Phân biệt bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt thế nào? Cách phòng ngừa quai bị

Phân biệt bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt là điều quan trọng để có hướng xử trí phù hợp, tránh nhầm lẫn trong chẩn đoán và điều trị. Cả hai bệnh đều ảnh hưởng đến tuyến mang tai và có triệu chứng sưng đau tương tự nhau, nhưng nguyên nhân, mức độ nguy hiểm và biến chứng lại hoàn toàn khác biệt. Hiểu rõ sự khác nhau giữa hai bệnh lý này sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe và phòng tránh các rủi ro không mong muốn.

Phân biệt bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt

Viêm tuyến nước bọt và quai bị đều là những bệnh lý ảnh hưởng đến tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai. Chính vì vậy việc phân biệt bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt rất quan trọng vì cả hai tình trạng này có triệu chứng viêm tuyến nước bọt mang tai khá tương đồng, tuy nhiên, hậu quả mà chúng gây ra lại rất khác biệt.

Đáng chú ý, bệnh quai bị có thể dẫn đến nguy cơ vô sinh, trong khi viêm tuyến nước bọt mang tai đơn thuần có thể gây biến dạng khuôn mặt. Do đó, các bậc phụ huynh cần nhận biết rõ sự khác nhau giữa hai bệnh này để có biện pháp xử lý và theo dõi phù hợp.

Nếu tình trạng viêm tuyến nước bọt mang tai do virus quai bị gây ra, đó chính là bệnh quai bị. Tuy nhiên, nguyên nhân này chỉ chiếm khoảng 24% trong tổng số các trường hợp viêm tuyến mang tai. Dù đều ảnh hưởng đến tuyến nước bọt mang tai, nhưng viêm tuyến nước bọt và quai bị có nguyên nhân khác nhau, dẫn đến phương pháp điều trị cũng không giống nhau.

Thông tin về bệnh quai bị

Bệnh quai bị do virus thuộc nhóm Paramyxovirus gây ra và chủ yếu lây qua đường hô hấp. Virus có thể lan truyền qua các giọt nhỏ trong hơi thở của người bệnh khi ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, khiến người khỏe mạnh dễ dàng nhiễm bệnh khi tiếp xúc trực tiếp. Đây là một bệnh phổ biến với tính chất dịch tễ rõ rệt, thường bùng phát mạnh vào mùa xuân, đặc biệt trong các tháng 4 và 5. Các ổ dịch thường xuất hiện ở những nơi tập trung đông người như trường học, nhà trẻ.

Sau thời gian ủ bệnh từ 14 đến 24 ngày, người mắc quai bị bắt đầu có dấu hiệu sốt cao (38 – 39°C), đau đầu, chán ăn, khó khăn khi nuốt và nói chuyện, kèm theo cảm giác đau nhức khớp.

Biểu hiện của bệnh quai bị

Tuyến nước bọt mang tai sưng to, lan rộng ra phía trước tai, xuống dưới hàm, làm tai bị đẩy lên trên và lệch ra ngoài. Trong một số trường hợp, tình trạng sưng còn lan xuống vùng ngực, gây phù nề trước xương ức.

Mặc dù vùng sưng có kích thước lớn nhưng da vẫn giữ màu sắc bình thường, không nóng đỏ và có độ đàn hồi. Quai bị thường gây sưng cả hai bên tuyến nước bọt mang tai, nhưng cũng có trường hợp chỉ sưng một bên. Tỷ lệ sưng cả hai bên so với sưng một bên là 6/1. Quá trình sưng diễn ra trong khoảng 3 ngày rồi giảm dần trong vòng một tuần. Nếu cả hai tuyến bị ảnh hưởng, chúng có thể không sưng cùng lúc mà tuyến thứ hai chỉ bắt đầu sưng khi tuyến đầu tiên đã giảm.

Ngoài việc tác động lên tuyến nước bọt, virus quai bị còn có thể gây viêm ở nhiều cơ quan khác như tinh hoàn, màng não, não, tụy, thanh khí phế quản, phổi kẽ và khớp. Bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến tuyến lệ, tuyến giáp, tuyến vú, tuyến ức và buồng trứng. Tuy nhiên, các tổn thương này thường không có triệu chứng rõ rệt và đa số diễn tiến theo hướng lành tính.

Biến chứng của bệnh quai bị

Viêm tinh hoàn

Đây là biến chứng phổ biến ở nam giới trong độ tuổi dậy thì, nhưng hiếm gặp ở trẻ dưới 2 tuổi và người lớn trên 40 tuổi. Viêm tinh hoàn thường xảy ra khoảng 1 – 2 tuần sau khi tuyến nước bọt mang tai bắt đầu sưng. Ban đầu, người bệnh cảm thấy đau ở tinh hoàn, sau đó bộ phận này sưng lên, có thể to gấp 3 – 4 lần kích thước bình thường.

Trong hầu hết các trường hợp, chỉ một bên tinh hoàn bị ảnh hưởng, nhưng cũng có thể xảy ra ở cả hai bên. Tình trạng sưng kéo dài khoảng 2 tuần rồi giảm dần, tuy nhiên phải sau 2 tháng mới có thể xác định liệu tinh hoàn có bị teo hay không. Tỷ lệ teo tinh hoàn do quai bị dao động từ 30 – 40%, và nếu cả hai bên đều bị teo, nguy cơ vô sinh là rất cao.

Viêm buồng trứng

Khoảng 7% nữ giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì có thể bị viêm buồng trứng, tuy nhiên biến chứng này hiếm khi dẫn đến vô sinh.

Ảnh hưởng đến thai kỳ

Nếu phụ nữ mang thai nhiễm quai bị trong 3 tháng đầu, nguy cơ sảy thai hoặc thai nhi bị dị tật bẩm sinh tăng cao. Trong 3 tháng cuối thai kỳ, bệnh có thể làm tăng nguy cơ thai chết lưu hoặc sinh non.

Phương pháp điều trị quai bị

Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu bằng thuốc kháng vi-rút đối với bệnh quai bị. Việc xử trí chủ yếu dựa trên các biện pháp chăm sóc hỗ trợ, bao gồm sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau như acetaminophen. Người bệnh có thể giảm bớt cảm giác khó chịu ở tai bằng cách chườm ấm hoặc lạnh. Trường hợp viêm tinh hoàn, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng viêm không steroid kết hợp với chườm lạnh để giảm sưng đau.

Người mắc quai bị cần được cách ly tối thiểu 2 tuần nhằm hạn chế lây lan. Trong giai đoạn bệnh, đặc biệt là khi sốt cao và tuyến nước bọt sưng to (thường kéo dài từ 4 - 6 ngày đầu), bệnh nhân nên nghỉ ngơi, hạn chế vận động. Với những trường hợp bị viêm tinh hoàn, việc mặc quần lót nâng tinh hoàn có thể giúp giảm đau. Nếu bệnh xảy ra ở tuổi vị thành niên, cần chú ý điều trị sớm để hạn chế biến chứng. Hiện vẫn chưa có thuốc đặc trị kháng vi-rút cho bệnh quai bị.

Tiêm vắc xin phòng quai bị

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm màng não và thậm chí dẫn đến vô sinh. Bệnh lây lan qua đường hô hấp và có nguy cơ bùng phát thành dịch, đặc biệt ở những nơi đông người như trường học, nhà trẻ. Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa quai bị, giúp cơ thể tạo miễn dịch lâu dài, bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Vì vậy, việc tiêm phòng đầy đủ theo khuyến cáo không chỉ giúp bạn tránh khỏi các biến chứng nguy hiểm mà còn góp phần hạn chế sự lây lan của bệnh trong xã hội.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp vắc xin Sởi – Quai Bị – Rubella chính hãng. Chúng tôi cam kết mang đến vắc xin chính hãng, đảm bảo an toàn và hiệu quả, cùng đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng tư vấn, hỗ trợ khách hàng lựa chọn vắc xin phù hợp. Để biết thêm thông tin chi tiết và đặt lịch tiêm nhanh chóng, vui lòng liên hệ Hotline miễn phí: 1800 6928.

Thông tin về viêm tuyến nước bọt mang tai

Bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai đơn thuần chủ yếu do các tác nhân như Staphylococcus aureus, virus Parainfluenza, coxsackie… gây ra. Ngoài ra, trong một số trường hợp, bệnh có thể khởi phát do sỏi làm tắc nghẽn ống tuyến, dẫn đến viêm nhiễm. Viêm tuyến nước bọt mang tai thường chỉ ảnh hưởng đến chính tuyến nước bọt, diễn tiến lành tính, phần lớn tự khỏi, nhưng cũng có trường hợp chuyển sang viêm mạn tính kèm theo phì đại tuyến.

Dấu hiệu nhận biết viêm tuyến nước bọt

Người bệnh thường có biểu hiện sưng to vùng tuyến nước bọt mang tai, phạm vi sưng lan rộng xung quanh tuyến. Vùng da tại vị trí viêm có thể tấy đỏ, gây đau đớn, ảnh hưởng đến việc nói chuyện và nuốt. Ngoài ra, hạch viêm phản ứng có thể xuất hiện tại góc hàm hoặc sau tai cùng bên. Sốt dao động từ 38 - 39°C, khi ấn vào tuyến mang tai có thể thấy mủ chảy ra từ miệng ống Stenon.

Viêm tuyến nước bọt do sỏi thường chỉ ảnh hưởng đến một bên và có xu hướng tái phát nhiều lần. Khi nhìn thấy thức ăn chua hoặc trước bữa ăn ngon miệng, người bệnh có cảm giác đau tức vùng tuyến mang tai kèm theo tăng tiết nước bọt.

Viêm tuyến nước bọt mang tai do vi khuẩn hoặc virus khác cũng thường chỉ xảy ra ở một bên. Bệnh có thể phát sinh sau viêm amidan, viêm lợi, suy giảm tiết nước bọt sau phẫu thuật, dùng thuốc an thần kéo dài, bệnh lý tuyến giáp, suy giảm miễn dịch, hoặc sau các thủ thuật ghép tạng, phẫu thuật đường tiêu hóa. Một số trường hợp còn xuất hiện sau khi bị nhiễm trùng do mèo cào. Khi bị viêm tuyến nước bọt, tuyến có biểu hiện sưng đau nhưng vẫn mềm, vùng da bao quanh tuyến nhẵn, không bị biến dạng nhiều.

Viêm tuyến nước bọt cấp tính ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra nếu kháng thể từ mẹ bị thiếu hụt, khiến trẻ có nguy cơ mắc viêm tuyến nước bọt mang tai một bên hoặc cả hai bên.

Viêm tuyến nước bọt có gây biến chứng không?

Viêm tuyến nước bọt mang tai đơn thuần thường không gây tổn thương đến các cơ quan khác ngoài tuyến nước bọt. Đây là bệnh mang tính chất riêng lẻ, thường xảy ra khi có tình trạng viêm nhiễm ở vùng miệng, mũi họng. Viêm tuyến nước bọt không có khả năng lây lan thành dịch, có thể gặp ở mọi lứa tuổi và không bùng phát đồng thời ở nhiều người.

Hy vọng bài viết đã cung cấp những thông tin giúp bạn đọc phân biệt bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt. Việc phân biệt bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị, giúp tránh những sai lầm có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm. Trong khi quai bị do virus gây ra có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác, thậm chí gây vô sinh, thì viêm tuyến nước bọt chủ yếu liên quan đến vi khuẩn hoặc tắc nghẽn tuyến nước bọt và thường không để lại hậu quả nghiêm trọng. Do đó, nắm rõ sự khác biệt giữa hai bệnh sẽ giúp người bệnh có biện pháp xử lý kịp thời, bảo vệ sức khỏe hiệu quả hơn.