Những quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian có đáng tin không?

Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, kiêng cữ sau sinh theo dân gian được xem như “bí quyết” giúp mẹ tránh bệnh về sau, duy trì sức khỏe lâu dài. Tuy nhiên, không ít quan niệm kiêng cữ lại chưa phù hợp với điều kiện sống hiện đại, thậm chí có thể gây hại nếu áp dụng không đúng cách. 

Kiêng cữ sau sinh theo dân gian là gì?

Trong văn hóa Việt Nam, kiêng cữ sau sinh theo dân gian là hệ thống những quy định, lời dặn dò mà sản phụ phải tuân theo sau khi sinh con. Mục tiêu chính của việc kiêng cữ là giúp mẹ mau hồi phục, tránh các bệnh lý về sau như đau nhức xương khớp, lạnh tử cung, rụng tóc hay mất sữa. Các quy tắc này thường được truyền miệng từ bà, mẹ và chịu ảnh hưởng bởi yếu tố vùng miền.

Một số quan niệm phổ biến bao gồm: Không tắm gội trong một tháng, không ra gió, không uống nước lạnh, ăn mặn để co dạ con, hoặc nằm than để giữ ấm. Tuy nhiên, sự phát triển của y học hiện đại đã chỉ ra rằng một số quy định không chỉ vô ích mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ và bé.

Một số quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian phổ biến

Kiêng tắm gội sau sinh

Một trong những kiêng cữ phổ biến nhất là không được tắm gội ít nhất 1 tháng sau sinh. Dân gian cho rằng tắm gội sớm khiến cơ thể “nhiễm phong hàn”, dễ bị đau nhức xương khớp và cảm lạnh về sau. Điều này từng hợp lý trong điều kiện thiếu thốn ngày xưa khi nước sạch, nước nóng và phòng kín gió không có sẵn.

Tuy nhiên, trong điều kiện sinh hoạt hiện đại, quan điểm này không còn phù hợp. Sau khi sinh, sản phụ tiết nhiều mồ hôi, sản dịch và dễ bị viêm nhiễm nếu không vệ sinh cơ thể sạch sẽ. Việc không tắm gội có thể khiến da đầu, vùng kín và da cơ thể dễ sinh vi khuẩn, nấm ngứa, gây nhiễm trùng.

Thay vì kiêng hoàn toàn, các bác sĩ khuyến khích sản phụ tắm nhanh bằng nước ấm, trong phòng kín gió và nên dùng dầu gội dịu nhẹ. Vệ sinh vùng kín bằng dung dịch phù hợp giúp ngăn viêm nhiễm sau sinh hiệu quả hơn nhiều so với việc kiêng khem tuyệt đối.

Không được ra gió và dùng quạt

Trong kiêng cữ sau sinh theo dân gian, một nguyên tắc quan trọng là sản phụ không được ra gió, bật quạt hay nằm máy lạnh. Người ta sợ rằng luồng gió lạnh sẽ “xâm nhập” vào cơ thể mẹ đang yếu, làm “lạnh tử cung”, sau này dễ bị đau đầu, mỏi gối, thậm chí bại liệt.

Thực tế, nếu hiểu gió là nguyên nhân gây bệnh thì cần phân biệt gió độc, gió lạnh với gió tự nhiên, không ô nhiễm. Việc để phòng thoáng khí, có quạt nhẹ để lưu thông không khí là điều nên làm. Đóng kín phòng, không sử dụng quạt, máy lạnh trong thời tiết nóng bức lại gây bí bách, khó chịu, tăng nguy cơ cảm cúm, đổ mồ hôi nhiều và mất nước.

Do đó, sản phụ hoàn toàn có thể sử dụng quạt hoặc máy lạnh, nhưng cần lưu ý không để quạt thổi trực tiếp vào người. Nhiệt độ phòng nên giữ ở mức 26 - 28 độ C, mặc quần áo dài tay để giữ ấm, đặc biệt là vào ban đêm.

Kiêng cữ trong ăn uống

Theo quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian, sản phụ chỉ nên ăn mặn, khô, tránh đồ tanh như cá, hải sản, tránh đồ lạnh, nước đá hay rau củ tươi sống. Một số nơi còn khuyên kiêng luôn trái cây vì sợ “lạnh bụng”.

Điều này dẫn đến thực đơn sau sinh nghèo nàn, thiếu rau, thiếu vitamin, gây táo bón, thiếu sữa, suy dinh dưỡng nhẹ ở mẹ. Chưa kể, ăn mặn quá mức còn làm tăng nguy cơ cao huyết áp, giữ nước trong cơ thể. Ngược lại, cá và rau xanh lại là nguồn cung cấp đạm, axit béo thiết yếu, vitamin và khoáng chất giúp mẹ hồi phục nhanh và tăng chất lượng sữa cho con bú.

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên rằng mẹ sau sinh nên ăn đa dạng, gồm đầy đủ 4 nhóm chất: Đạm, bột đường, béo, vitamin và khoáng chất. Những thực phẩm lợi sữa như cá hồi, thịt nạc, trứng, các loại đậu và rau xanh rất nên được bổ sung. Nước ấm nên được uống thường xuyên để tăng tiết sữa và giúp thanh lọc cơ thể.

Nằm than sau sinh

Tục nằm than là một trong những kiêng cữ phổ biến tại nhiều địa phương, đặc biệt ở vùng nông thôn. Mục đích của việc nằm than là giúp sản phụ “đào thải độc tố”, “giữ ấm cơ thể” và “giúp dạ con co hồi nhanh”. Than tổ ong hoặc than củi được đốt dưới gầm giường, che kín cửa, thậm chí cả mẹ và bé đều phải nằm trong phòng kín mít, nóng hầm.

Trên thực tế, khói than sinh ra khí CO (carbon monoxide) và các chất độc có thể gây ngộ độc đường hô hấp. Trẻ sơ sinh nằm trong phòng có than dễ bị suy hô hấp, vàng da nặng hơn, thậm chí tử vong nếu không cấp cứu kịp thời. Đã có nhiều ca bệnh viện ghi nhận hậu quả nghiêm trọng của tục lệ này.

Thay vì nằm than, mẹ nên được giữ ấm bằng cách mặc đủ lớp quần áo, giữ phòng đủ nhiệt, không nên ra gió lạnh đột ngột. Sử dụng chăn ấm, máy sưởi (nếu thời tiết lạnh) là giải pháp an toàn hơn rất nhiều.

Kiêng vận động

Trong kiêng cữ sau sinh theo dân gian, phụ nữ sau sinh không được đi lại nhiều, không làm việc nhà, thậm chí không nên ra khỏi phòng trong 1 tháng. Dù việc nghỉ ngơi là cần thiết, nhưng kiêng hoàn toàn vận động lại gây nhiều tác hại.

Không đi lại khiến sản phụ dễ bị táo bón, bí tiểu, ứ dịch lòng tử cung, tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu, nhất là với mẹ sinh mổ. Việc vận động nhẹ nhàng giúp lưu thông khí huyết, co hồi tử cung tốt hơn, phòng tránh bế sản dịch và hỗ trợ phục hồi thể trạng.

Ngay từ 6 - 12 giờ sau sinh thường (hoặc 1 - 2 ngày sau sinh mổ), sản phụ nên ngồi dậy, đi lại nhẹ nhàng trong phòng. Sau 1 tuần, có thể bắt đầu các bài tập nhẹ như yoga, hít thở, co duỗi tay chân hoặc đi bộ chậm. Tập thể dục đều đặn giúp ngăn trầm cảm sau sinh và tăng sức bền cơ thể.

Những quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian có đáng tin không?

Các quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian phản ánh kinh nghiệm truyền đời, nhưng không phải lúc nào cũng phù hợp với điều kiện sống và y học hiện đại. Một số kiêng cữ vẫn có giá trị nếu áp dụng đúng cách, trong khi những thói quen lạc hậu như nằm than, kiêng tắm gội quá mức hay ăn uống thiếu chất có thể gây hại cho sức khỏe mẹ và bé. Vì vậy, mẹ sau sinh nên tiếp cận các lời khuyên dân gian một cách chọn lọc, kết hợp với tư vấn từ bác sĩ để có hành trình hồi phục an toàn, nhẹ nhàng và khoa học.

Kiêng cữ sau sinh theo dân gian là một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt, nhưng cần được tiếp cận một cách chọn lọc, có khoa học. Những quan niệm đúng nên được giữ gìn, nhưng các điều kiêng phản khoa học, gây nguy hiểm cho mẹ và bé cần được thay đổi. Với sự hiểu biết, sự hướng dẫn từ bác sĩ và nguồn thông tin y tế chính thống, mẹ sau sinh hoàn toàn có thể trải qua thời kỳ hậu sản khỏe mạnh, nhẹ nhàng và an toàn hơn bao giờ hết.