Nguyên nhân và cách xử lý vòm miệng trẻ sơ sinh bị trắng

Tình trạng vòm miệng trẻ sơ sinh bị trắng thường gặp sau khi bú, nhưng cũng có thể là dấu hiệu bệnh lý như tưa miệng. Nếu không xử lý đúng cách, nó có thể gây đau rát, quấy khóc hoặc ảnh hưởng đến bú. Vì vậy, việc hiểu đúng và chăm sóc kịp thời vòm miệng trẻ sơ sinh bị trắng là rất quan trọng.

Hiểu đúng về vòm miệng trẻ sơ sinh bị trắng

Tình trạng vòm miệng trẻ sơ sinh xuất hiện mảng trắng là điều khá phổ biến, đặc biệt trong những tuần đầu sau sinh. Tuy nhiên, không phải lúc nào hiện tượng này cũng đáng lo ngại. Việc phân biệt rõ giữa cặn sữa và các dấu hiệu bệnh lý như tưa miệng sẽ giúp cha mẹ xử lý chính xác, tránh gây khó chịu và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.

Có thể chỉ là cặn sữa, đây là hiện tượng sinh lý bình thường

Sau khi bú, sữa mẹ hoặc sữa công thức có thể đọng lại trong khoang miệng, bám vào bề mặt vòm miệng, nướu hoặc lưỡi, tạo thành một lớp màng mỏng màu trắng. Đây là hiện tượng thường gặp và không gây ảnh hưởng đến sức khỏe nếu được vệ sinh đúng cách.

• Đặc điểm nhận biết: Lớp trắng này thường mỏng, mờ và dễ dàng lau sạch bằng gạc mềm hoặc vải ấm. Sau khi lau, vùng miệng trở lại màu hồng nhạt bình thường.
• Nguyên nhân: Do trẻ sơ sinh chưa tiết đủ lượng nước bọt để làm sạch khoang miệng, cùng với thói quen ngủ ngay sau khi bú khiến sữa dễ tích tụ. Ngoài ra, một số trẻ có phản xạ bú yếu hoặc bú không đúng cách cũng dễ khiến sữa đọng lại nhiều hơn.
• Cách xử lý: Vệ sinh miệng cho bé mỗi ngày từ 1 đến 2 lần bằng gạc sạch và nước ấm là đủ để loại bỏ lớp cặn sữa này.

Tình trạng này không gây đau, không làm bé khó chịu và thường biến mất sau khi được vệ sinh nhẹ nhàng. Cha mẹ không cần quá lo lắng nếu các mảng trắng có thể lau sạch hoàn toàn và bé vẫn bú, ngủ bình thường.

Cảnh báo dấu hiệu bệnh lý như tưa miệng, nhiễm nấm vòm họng

Ngược lại với cặn sữa, nếu các mảng trắng ở vòm miệng không thể lau sạch dễ dàng, bám dính chắc và lan rộng sang các vùng như má, lưỡi hoặc vòm họng thì rất có thể bé đang bị tưa miệng, một dạng nhiễm nấm candida trong khoang miệng.

• Đặc điểm nhận biết: Các mảng trắng dày, bám chắc vào niêm mạc, khi cố lau sẽ gây đau, thậm chí chảy máu nhẹ. Lưỡi, vòm miệng có thể sưng đỏ và kích ứng. Mùi hôi nhẹ có thể xuất hiện trong hơi thở của bé.
• Triệu chứng đi kèm: Bé có thể có biểu hiện khó chịu rõ rệt khi bú như nhả ti, bú ngắt quãng, quấy khóc, bỏ bú, khó ngủ hoặc có cảm giác đau rát trong miệng. Một số trường hợp nặng hơn có thể kèm theo sốt nhẹ hoặc nổi hạch ở vùng cổ.

• Nguyên nhân: Tưa miệng thường xảy ra khi có sự mất cân bằng vi sinh trong miệng, khiến nấm candida phát triển mạnh. Tình trạng này có thể bắt nguồn từ việc bé dùng kháng sinh, mẹ bị nấm đầu ti khi cho bú, hoặc vệ sinh miệng dụng cụ bú không đảm bảo.

Trong trường hợp nghi ngờ tưa miệng hoặc nấm vòm họng, việc tự điều trị tại nhà không được khuyến khích. Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và chỉ định thuốc chống nấm phù hợp.

Cách nhận biết và phân biệt nhanh giữa cặn sữa và tưa miệng

Việc phân biệt giữa cặn sữa thông thường và tình trạng tưa miệng  là rất quan trọng để cha mẹ không nhầm lẫn, từ đó có hướng xử lý phù hợp. Dưới đây là hai cách đơn giản và hiệu quả nhất để nhận biết:

Lau thử bằng gạc ấm

Một trong những phương pháp dễ áp dụng nhất là sử dụng gạc mềm hoặc khăn vải sạch thấm nước ấm để lau nhẹ vùng trắng trong miệng của bé, đặc biệt ở vòm miệng, mặt lưỡi hoặc mặt trong má.

• Nếu là cặn sữa: Lớp trắng sẽ dễ dàng bong ra, không gây đau, không chảy máu và niêm mạc bên dưới thường có màu hồng khỏe mạnh. Sau khi lau sạch, lớp trắng không tái xuất hiện nhanh chóng nếu bé được vệ sinh miệng đều đặn.
• Nếu là tưa miệng: Mảng trắng bám chặt, khó lau, và khi cố gắng lau mạnh có thể gây xước nhẹ, khiến bé đau, chảy máu hoặc quấy khóc. Niêm mạc bên dưới thường có biểu hiện viêm đỏ, sưng tấy. Ngoài ra, các mảng trắng có thể mọc lại sau vài giờ dù đã lau sạch trước đó.

Phương pháp này vừa an toàn, vừa giúp cha mẹ chủ động trong việc theo dõi tình trạng miệng của trẻ mỗi ngày.

Quan sát thêm các triệu chứng đi kèm

Không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra lớp trắng, cha mẹ nên quan sát kỹ các biểu hiện toàn diện của bé. Một số dấu hiệu cho thấy tình trạng có thể là bệnh lý và cần được bác sĩ can thiệp:

• Bé quấy khóc khi bú hoặc bỏ bú: Trẻ cảm thấy đau hoặc rát ở miệng khi mút sữa, làm giảm khả năng bú. Điều này thường dẫn đến việc bé bú ngắn hơn bình thường, dễ bị sụt cân hoặc mất nước.

• Biếng ăn, ngủ không sâu: Cảm giác khó chịu trong miệng khiến bé hay tỉnh giấc, khó ngủ hoặc dễ bị kích thích.
• Chảy máu, sưng nướu hoặc miệng có mùi hôi nhẹ: Đây là những dấu hiệu rõ rệt của nhiễm trùng, viêm nấm hoặc tổn thương niêm mạc.
• Vết trắng lan rộng: Không chỉ ở vòm miệng mà còn có thể xuất hiện ở lưỡi, má trong, thậm chí lan xuống họng.
• Nổi hạch nhỏ ở vùng cổ: Trong một số trường hợp nặng, hệ miễn dịch phản ứng với nhiễm trùng bằng cách sưng hạch.

Nếu phát hiện một hoặc nhiều dấu hiệu kể trên, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh để tình trạng kéo dài hoặc biến chứng.

Hướng dẫn vệ sinh và xử lý phù hợp

Chăm sóc vệ sinh miệng đúng cách không chỉ giúp loại bỏ cặn sữa mà còn phòng ngừa hiệu quả các bệnh lý như tưa miệng ở trẻ sơ sinh. Tùy vào tình trạng cụ thể của bé mà cha mẹ có thể áp dụng các bước chăm sóc khác nhau dưới đây:

Vệ sinh miệng hàng ngày để loại bỏ cặn sữa

Đối với những trường hợp lớp trắng chỉ là cặn sữa thông thường, việc vệ sinh đúng cách và đều đặn sẽ giúp làm sạch miệng bé và ngăn ngừa tình trạng tái lặp.

• Dụng cụ: Gạc hoặc miếng vải mềm, nước ấm hoặc NaCl 0,9%.
• Cách thực hiện: Quấn gạc quanh đầu ngón trỏ hoặc dùng gạc tưa lưỡi sau đó nhúng ẩm và lau nhẹ từ gốc lưỡi, vòm miệng, nướu của trẻ. Cha mẹ nên lau 2 lần mỗi ngày và sau khi cho bú.

Vệ sinh khi có dấu hiệu tưa miệng

Nếu nghi ngờ trẻ bị tưa miệng với các mảng trắng bám chặt, bé có biểu hiện đau rát khi bú, cha mẹ nên xử lý theo hướng dẫn y tế để tránh lây lan và tổn thương sâu hơn.

• Sử dụng thuốc chống nấm phù hợp theo hướng dẫn bác sĩ.
• Vệ sinh dụng cụ bú sạch sẽ, tránh lây lan từ mẹ hoặc người khác.

Việc điều trị nấm miệng đòi hỏi sự kiên nhẫn, thường kéo dài từ 5 đến 10 ngày và cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng thuốc theo chỉ định để đạt hiệu quả cao nhất.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ

Không phải trường hợp nào cũng có thể xử lý tại nhà. Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khi thấy các dấu hiệu bất thường sau:

• Vệt trắng không biến mất sau khi lau, lan rộng và xuất hiện ở nhiều vị trí trong miệng như lưỡi, má trong, nướu hoặc vòm họng.
• Bé có biểu hiện khó chịu rõ rệt như quấy khóc khi bú, bỏ bú, sốt nhẹ, mệt mỏi, sụt cân.
• Xuất hiện hạch nhỏ dưới hàm hoặc ở cổ: Có thể là phản ứng của hệ miễn dịch với nhiễm trùng.

Đặc biệt lưu ý không nên tự ý sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm chứa corticoid hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác cho bé nếu không có hướng dẫn từ bác sĩ. Việc dùng sai thuốc có thể khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Hiện tượng vòm miệng trẻ sơ sinh bị trắng có thể là dấu hiệu đơn giản như dư cặn sữa hoặc là bệnh lý nghiêm trọng như tưa miệng/nấm vòm họng. Việc vệ sinh đúng cách, quan sát kỹ các triệu chứng đi kèm và đưa bé đi khám đúng lúc sẽ giúp xử lý hiệu quả và bảo vệ sức khỏe bé yêu.