Trẻ bỏ bú và quấy khóc: Những điều cha mẹ cần biết

Việc chăm sóc trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ luôn là hành trình đầy yêu thương nhưng cũng không ít thử thách. Một trong những nỗi lo phổ biến nhất của các bậc cha mẹ là khi trẻ bỏ bú và quấy khóc, không chịu ăn, khó ngủ, cáu gắt kéo dài mà không rõ nguyên nhân. Những biểu hiện này có thể là dấu hiệu sinh lý bình thường, nhưng đôi khi cũng tiềm ẩn những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ nguyên nhân, cách xử lý và khi nào cần đưa trẻ đi khám.

Dấu hiệu và biểu hiện khi trẻ bỏ bú và quấy khóc

Hiện tượng trẻ bỏ bú và quấy khóc thường biểu hiện bằng việc trẻ đột ngột hoặc từ từ giảm hứng thú với việc bú mẹ hoặc bú bình. Bé có thể quay mặt đi, nhè núm vú, khóc khi đặt vào vú mẹ hoặc chỉ bú vài phút rồi rời ra.

Các biểu hiện đi kèm thường bao gồm:

• Khóc kéo dài, nhất là vào chiều tối hoặc ban đêm.
• Khó dỗ, khó ngủ, dễ giật mình.
• Đạp chân, co người, gồng bụng.
• Tỏ ra mệt mỏi, lười vận động, chậm tăng cân.
• Có thể sốt nhẹ, tiêu chảy hoặc táo bón.

Việc nhận diện đúng các dấu hiệu đi kèm sẽ giúp cha mẹ phán đoán nguyên nhân và tìm được hướng giải quyết phù hợp.

Nguyên nhân khiến trẻ bỏ bú và quấy khóc

Có rất nhiều nguyên nhân khiến trẻ bỏ bú và quấy khóc, từ những yếu tố sinh lý đến bệnh lý. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp:

Nguyên nhân sinh lý

• Trẻ bước vào giai đoạn phát triển nhảy vọt (wonder weeks): Trong các thời điểm phát triển mạnh về trí não, vận động, giác quan, trẻ có thể cáu gắt, mất ngủ, bú ít hơn bình thường.
• Mọc răng: Khi nướu sưng đau, trẻ sẽ không muốn bú, kèm theo biểu hiện cắn núm vú, chảy nước dãi, sốt nhẹ.
• Thay đổi môi trường: Thay đổi người chăm sóc, nơi ngủ, thời gian bú có thể khiến trẻ stress nhẹ, dẫn đến bỏ bú.
• Mẹ thay đổi khẩu vị sữa: Một số thực phẩm có mùi mạnh như tỏi, cà ri, sầu riêng,... có thể làm thay đổi mùi vị sữa mẹ. Mặc dù điều này hiếm khi khiến trẻ từ chối bú, nhưng nếu trẻ có phản ứng bất thường, mẹ nên theo dõi và điều chỉnh chế độ ăn uống nếu cần thiết.

Nguyên nhân bệnh lý

• Viêm tai giữa: Gây đau khi nuốt hoặc bú, khiến trẻ quấy khóc dữ dội, kéo tai, sốt cao.
• Nhiễm siêu vi: Cảm lạnh, viêm họng, sốt virus khiến trẻ mệt mỏi, khó chịu, lười bú.
• Tưa miệng (nấm miệng): Gây đau rát khi bú, trẻ thường nhè vú và khóc.
• Trào ngược dạ dày thực quản: Làm trẻ bị đau khi bú hoặc sau bú, nôn trớ, khóc nhiều.
• Thiếu vi chất dinh dưỡng: Thiếu vitamin D, canxi có thể gây quấy khóc, ngủ không sâu, hay giật mình.

Vấn đề từ mẹ

• Mẹ căng thẳng, lo lắng: Tâm trạng mẹ ảnh hưởng đến sữa và cảm nhận của bé. Khi mẹ stress, bé cũng dễ quấy khóc hơn.
• Tư thế cho bú sai: Bé khó chịu nếu bị ngạt mũi, sặc sữa, khiến bé sợ bú.

Trẻ bỏ bú và quấy khóc: Cha mẹ nên làm gì?

Khi gặp tình trạng trẻ bỏ bú và quấy khóc, cha mẹ cần thật bình tĩnh và quan sát toàn diện để xác định đúng nguyên nhân. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích:

Quan sát biểu hiện đi kèm

• Kiểm tra thân nhiệt, nước tiểu, phân, da niêm mạc để xem có dấu hiệu bệnh lý không.
• Theo dõi thời gian quấy khóc, mốc thời gian bé bú ít, giấc ngủ của trẻ.
• Quan sát miệng, nướu, tai để phát hiện sớm viêm nhiễm.

Kiểm tra tư thế và kỹ thuật cho bú

• Đảm bảo bé ngậm sâu quầng vú, đầu – cổ – lưng thẳng hàng.
• Tư thế mẹ và bé thoải mái, không quá gò bó.
• Vệ sinh mũi, miệng, làm sạch núm vú trước mỗi lần bú.

Tăng tiếp xúc da kề da

• Bế bé gần mẹ, ôm ấp nhẹ nhàng, tăng cảm giác an toàn cho trẻ.
• Da kề da giúp ổn định nhịp tim, hơi thở và tâm lý bé, làm trẻ dễ bú hơn.

Giữ cho bé ngủ đủ giấc

• Giấc ngủ có ảnh hưởng trực tiếp đến tâm trạng và cảm giác đói của trẻ.
• Không nên để bé bị quá mệt hoặc ngủ không sâu vì sẽ càng làm bé khó chịu và quấy hơn.

Đưa trẻ đi khám nếu

• Trẻ bỏ bú hoàn toàn > 8 tiếng
• Sốt > 38 độ C, nôn nhiều, tiêu chảy kéo dài
• Có biểu hiện hôn mê, co giật, ngủ li bì, mất nước
• Khóc thét liên tục không dỗ được
• Không tăng cân hoặc sụt cân liên tục

Cách phòng ngừa tình trạng trẻ bỏ bú và quấy khóc

Dù không thể ngăn chặn hoàn toàn, nhưng cha mẹ vẫn có thể giảm nguy cơ trẻ bỏ bú và quấy khóc bằng những biện pháp chủ động:

• Cho bé bú theo nhu cầu, không ép bú: Mỗi trẻ có nhu cầu bú khác nhau, việc ép bé bú có thể tạo áp lực khiến bé sợ bú hơn.
• Giữ tâm lý mẹ ổn định: Mẹ nên nghỉ ngơi đủ, tránh lo lắng, chia sẻ công việc với người thân để duy trì tinh thần tích cực.
• Theo dõi lịch mọc răng và phát triển vận động: Chuẩn bị tâm lý cho các giai đoạn bé có thể thay đổi hành vi, như mọc răng, tập lẫy, tập bò, tập đi.
• Giữ vệ sinh và môi trường sống sạch sẽ: Giúp bé tránh được các bệnh lý đường hô hấp, tai mũi họng – nguyên nhân phổ biến khiến bé bỏ bú.
• Bổ sung vi chất đầy đủ: Nếu bé thiếu vitamin D, kẽm, canxi,... cần được bác sĩ hướng dẫn bổ sung hợp lý để giảm cáu gắt, khó ngủ.

Tình trạng trẻ bỏ bú và quấy khóc là một biểu hiện thường gặp trong những năm đầu đời, khiến không ít cha mẹ hoang mang và lo lắng. Tuy nhiên, việc hiểu đúng nguyên nhân và cách xử lý có thể giúp cha mẹ đồng hành cùng con một cách nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. Trong nhiều trường hợp, đó chỉ là phản ứng sinh lý bình thường khi trẻ phát triển. Nhưng nếu tình trạng kéo dài hoặc đi kèm dấu hiệu bệnh lý, cần đưa trẻ đến bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Hãy luôn nhớ rằng, mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt. Điều quan trọng nhất là tình yêu thương, sự kiên nhẫn và bình tĩnh của cha mẹ trong hành trình nuôi con lớn khôn.