Nguyên nhân bị trào ngược dạ dày là gì? Cách chữa trị

Từ thói quen ăn uống thiếu lành mạnh, căng thẳng kéo dài đến các bệnh lý nền trong hệ tiêu hóa, tất cả đều có thể là tác nhân khiến axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Hiểu rõ nguyên nhân giúp người bệnh chủ động kiểm soát triệu chứng và điều chỉnh lối sống phù hợp. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các nguyên nhân bị trào ngược dạ dày và phương pháp điều trị được bác sĩ khuyến nghị.

Nguyên nhân bị trào ngược dạ dày là gì?

Trào ngược dạ dày là tình trạng axit và dịch tiêu hóa trào ngược từ dạ dày lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát, ợ chua, khó tiêu. Vậy nguyên nhân bị trào ngược dạ dày là gì? Dưới đây là 15 yếu tố phổ biến góp phần khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm bệnh lý này:

Rối loạn cơ thắt thực quản dưới (LES)

LES đóng vai trò như một van giữa thực quản và dạ dày. Khi cơ này bị suy yếu hoặc đóng không kín, axit dạ dày sẽ trào ngược lên thực quản, gây kích ứng niêm mạc thực quản và làm xuất hiện triệu chứng trào ngược.

Béo phì

Béo phì làm tăng áp lực ổ bụng, đẩy dịch vị từ dạ dày lên thực quản. Người có chỉ số BMI cao thường có nguy cơ mắc trào ngược dạ dày cao hơn, đặc biệt là khi nằm sau khi ăn.

Căng thẳng và stress

Stress kích thích tiết cortisol, là hormone làm tăng sản xuất axit dạ dày và làm giãn cơ LES. Điều này khiến thức ăn và dịch vị dễ trào ngược, gây ra các triệu chứng như ợ nóng, đau tức ngực.

Ăn quá no

Ăn quá nhiều khiến dạ dày bị căng giãn, tăng áp lực và gây trào ngược axit. Tình trạng này dễ xảy ra nếu ăn quá no vào buổi tối rồi nằm ngay sau khi ăn.

Hút thuốc lá

Nicotine làm giảm trương lực cơ LES, đồng thời ức chế tiết nước bọt, là yếu tố giúp trung hòa axit dạ dày. Hút thuốc lá cũng làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày.

Suy giảm chức năng dạ dày

Dạ dày vận động yếu hoặc rối loạn dẫn đến chậm tiêu, thức ăn lưu lại lâu gây đầy bụng, tăng áp lực nội tại và khiến dịch vị dễ bị trào ngược lên thực quản.

Co thắt dạ dày bất thường

Rối loạn nhu động ruột do thần kinh hoặc hormone điều khiển có thể làm cản trở sự di chuyển thức ăn, gây ứ đọng và dẫn đến trào ngược dịch vị lên trên.

Uống cà phê quá mức

Cà phê có tính axit và chứa caffeine, là chất kích thích làm tăng tiết axit dạ dày và gây giãn cơ thắt thực quản dưới. Uống cà phê lúc đói càng làm tăng nguy cơ trào ngược.

Uống rượu bia

Rượu bia làm giảm chức năng hàng rào bảo vệ thực quản, tăng tiết axit và làm giãn cơ thắt thực quản dưới. Uống rượu thường xuyên làm trầm trọng thêm triệu chứng trào ngược.

Ăn đêm hoặc ăn sát giờ ngủ

Ăn đêm khiến dạ dày không có thời gian nghỉ, đặc biệt là khi nằm sau khi ăn, dễ làm axit trào ngược lên thực quản do tăng áp lực trong dạ dày.

Dùng thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs)

Thuốc NSAIDs như ibuprofen, aspirin có thể kích ứng niêm mạc dạ dày, làm tăng tiết axit và tạo điều kiện thuận lợi cho hiện tượng trào ngược xảy ra.

Mắc bệnh lý tiêu hóa

Các bệnh như viêm loét dạ dày, nhiễm vi khuẩn H. pylori hoặc rối loạn vận động dạ dày đều có thể làm suy yếu chức năng tiêu hóa và gây trào ngược.

Mang thai

Sự thay đổi nội tiết tố và áp lực tử cung chèn ép dạ dày khiến thai phụ dễ bị trào ngược, đặc biệt trong 3 tháng cuối thai kỳ khi tử cung phát triển mạnh.

Ăn thực phẩm kích thích

Thức ăn cay, nhiều dầu mỡ, chocolate, cam chanh,… có thể làm tăng tiết axit và giãn thắt thực quản dưới, dẫn đến trào ngược nếu sử dụng thường xuyên và không kiểm soát.

Thiếu hụt enzyme tiêu hóa

Thiếu men tiêu hóa làm chậm quá trình phân giải thức ăn, gây đầy bụng khó tiêu và tạo áp lực đẩy ngược dịch vị lên thực quản, từ đó hình thành trào ngược.

Đối tượng nào dễ mắc trào ngược dạ dày thực quản?

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là bệnh lý phổ biến và có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, một số nhóm đối tượng sau đây có nguy cơ cao mắc bệnh hơn người bình thường:

• Người thừa cân, béo phì: Tăng áp lực ổ bụng làm rối loạn hoạt động cơ thắt thực quản dưới, tạo điều kiện cho axit trào ngược.
• Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi nội tiết và áp lực từ thai nhi lên ổ bụng khiến nguy cơ trào ngược tăng cao, đặc biệt ở 3 tháng cuối thai kỳ.
• Người đang sử dụng thuốc: Một số thuốc như NSAIDs, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc chống trầm cảm, thuốc hen suyễn,… có thể làm giãn cơ thắt thực quản dưới.
• Người hút thuốc lá: Nicotin ảnh hưởng đến chức năng cơ vòng thực quản và làm giảm sản xuất nước bọt.
• Người mắc bệnh lý nền: Bao gồm thoát vị hoành, xơ cứng bì.
• Người có lối sống kém lành mạnh: Ăn uống không điều độ, ăn khuya, dùng nhiều rượu bia, caffein, thức ăn nhiều dầu mỡ, ít vận động và nằm ngay sau khi ăn.
• Người thường xuyên căng thẳng, stress: Tình trạng này ảnh hưởng đến nhu động thực quản và tăng tiết axit dịch vị, là yếu tố thúc đẩy GERD.

Biện pháp điều trị trào ngược dạ dày

Việc điều trị trào ngược dạ dày cần phối hợp nhiều phương pháp, từ điều chỉnh lối sống đến sử dụng thuốc theo chỉ định y khoa. Mục tiêu là làm giảm triệu chứng, cải thiện chức năng tiêu hóa và ngăn ngừa tái phát. Dưới đây là các biện pháp điều trị hiệu quả thường được áp dụng:

Thay đổi chế độ ăn uống

Hạn chế thực phẩm kích thích tiết axit như thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, chua hoặc carbonat. Ưu tiên nhóm thực phẩm giàu chất xơ và lợi khuẩn như rau xanh, yến mạch, sữa chua không đường, đậu lăng, hạnh nhân… Người bệnh nên chia nhỏ bữa ăn (4-6 bữa/ngày), ăn chậm nhai kỹ và tránh ăn sát giờ ngủ.

Duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý

Béo phì làm tăng áp lực lên ổ bụng, khiến tình trạng trào ngược dễ xảy ra hơn. Người bệnh nên giảm cân từ từ, khoa học thông qua chế độ dinh dưỡng cân bằng và luyện tập phù hợp.

Tăng cường vận động thể chất

Vận động nhẹ nhàng sau bữa ăn, chẳng hạn như đi bộ hoặc tập yoga giúp cải thiện nhu động tiêu hóa. Tránh tập thể dục cường độ cao ngay sau khi ăn hoặc khi dạ dày còn đầy.

Kiểm soát căng thẳng tâm lý

Stress có thể làm nặng thêm các triệu chứng trào ngược. Người bệnh cần đảm bảo giấc ngủ, thực hành thư giãn như thiền, đọc sách, nghe nhạc hoặc trị liệu tâm lý khi cần thiết.

Sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ

Các nhóm thuốc thường được sử dụng bao gồm thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc kháng histamin H2, thuốc trung hòa axit hoặc tăng cường trương lực cơ thắt thực quản. Việc dùng thuốc cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cái nhìn tổng quan về nguyên nhân bị trào ngược dạ dày cũng như các biện pháp điều trị hiệu quả, khoa học. Việc nhận diện đúng yếu tố gây bệnh sẽ giúp người bệnh chủ động điều chỉnh lối sống và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, từ đó cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn đang gặp phải các biểu hiện nghi ngờ trào ngược dạ dày, hãy thăm khám sớm tại các cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời.