Chứng đầy bụng khó tiêu: Nguyên nhân và cách điều trị

Chứng khó tiêu chức năng là một rối loạn tiêu hóa thường gặp, đặc trưng bởi cảm giác đầy bụng sau ăn, no sớm, đau hoặc nóng rát vùng thượng vị, mà không tìm thấy nguyên nhân thực thể qua thăm khám và xét nghiệm. Tình trạng này có thể liên quan đến chế độ ăn uống, stress, hoặc các bệnh lý nền như viêm dạ dày, rối loạn nhu động ruột, hoặc trào ngược dạ dày - thực quản. Bài viết sau sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp điều trị hiệu quả đối với chứng đầy bụng khó tiêu.

Chứng đầy bụng khó tiêu là gì?

Đầy bụng khó tiêu là một tình trạng rối loạn tiêu hóa thường gặp, đặc trưng bởi cảm giác trướng bụng, căng tức, nặng bụng sau khi ăn, có thể kèm theo buồn nôn, ợ hơi, ợ chua hoặc đau âm ỉ vùng thượng vị. Đây là biểu hiện cho thấy hệ tiêu hóa đang gặp khó khăn trong quá trình co bóp và chuyển hóa thức ăn, đặc biệt khi dung nạp các loại thực phẩm giàu chất béo, nhiều dầu mỡ hoặc khó tiêu.

Tình trạng này có thể là hiện tượng sinh lý tạm thời do ăn quá nhanh, ăn uống không điều độ, căng thẳng thần kinh hoặc sử dụng thực phẩm kém vệ sinh. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, đầy bụng khó tiêu cũng là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng như: Viêm loét dạ dày - tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản, hẹp môn vị, hội chứng ruột kích thích (IBS), hoặc rối loạn chức năng gan mật.

Nếu tình trạng đầy bụng khó tiêu diễn ra thường xuyên, kéo dài hoặc đi kèm các biểu hiện bất thường khác, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được khám và chẩn đoán kịp thời, tránh để bệnh tiến triển phức tạp hơn.

Nguyên nhân nào gây ra đầy bụng khó tiêu?

Chứng đầy bụng khó tiêu có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể là các yếu tố sinh lý và bệnh lý liên quan đến hệ tiêu hóa. Người bệnh cần phân định rõ nguyên nhân là bước đầu quan trọng trong quá trình chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

Nguyên nhân sinh lý

Trong phần lớn trường hợp, đầy bụng khó tiêu là hệ quả của các thói quen ăn uống và lối sống không lành mạnh. Khi ăn quá nhiều các loại thực phẩm khó tiêu như: Thực phẩm giàu chất béo, thức ăn chiên rán, thực phẩm chứa nhiều đường hoặc chất tạo ngọt nhân tạo… sẽ làm tăng gánh nặng lên dạ dày và ruột, cản trở quá trình tiêu hóa. 

Ngoài ra, các loại thức uống có gas, rượu bia, cà phê, hoặc việc ăn quá nhanh, nói chuyện trong khi ăn, hút thuốc lá… cũng làm tăng lượng khí trong đường tiêu hóa, gây trướng bụng và khó tiêu.

Căng thẳng tâm lý, stress kéo dài có thể ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh ruột, làm giảm nhu động ruột và khả năng tiêu hóa thức ăn. Ngoài ra, tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) cũng có thể ảnh hưởng đến niêm mạc dạ dày và chức năng tiêu hóa.

Nguyên nhân bệnh lý

Trong nhiều trường hợp, đầy bụng khó tiêu là dấu hiệu của các bệnh lý tiềm ẩn trong đường tiêu hóa, cần được theo dõi và điều trị kịp thời:

• Viêm loét dạ dày - tá tràng: Tổn thương lớp niêm mạc dạ dày gây suy giảm chức năng tiêu hóa, dẫn đến tình trạng ứ đọng thức ăn và sinh khí trong lòng ống tiêu hóa.
• Trào ngược dạ dày - thực quản: Không chỉ gây đau rát và ợ nóng, bệnh còn khiến người bệnh thường xuyên cảm thấy đầy bụng, khó tiêu, đặc biệt sau khi ăn.
• Hẹp môn vị dạ dày: Gây cản trở quá trình chuyển hóa thức ăn từ dạ dày xuống tá tràng, làm tăng áp lực lên dạ dày, dẫn đến cảm giác chướng bụng, buồn nôn.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Là rối loạn chức năng đường ruột mạn tính, đặc trưng bởi các triệu chứng như đầy bụng, khó tiêu, đau bụng, táo bón hoặc tiêu chảy xen kẽ.
• Bệnh Celiac: Là bệnh tự miễn do không dung nạp gluten, gây tổn thương niêm mạc ruột non, dẫn đến hấp thu kém, đầy hơi, đau bụng và rối loạn tiêu hóa kéo dài.

Chứng đầy bụng khó tiêu có thể là dấu hiệu lành tính nhưng cũng có thể tiềm ẩn nhiều bệnh lý nguy hiểm. Người bệnh cần nhận biết sớm và xác định chính xác nguyên nhân sẽ giúp kiểm soát hiệu quả và phòng ngừa biến chứng về sau.

Đầy bụng khó tiêu nên ăn gì?

Đầy bụng khó tiêu thường liên quan đến rối loạn tiêu hóa, do đó việc lựa chọn thực phẩm phù hợp là rất quan trọng để hỗ trợ cải thiện triệu chứng. Các loại thực phẩm sau đây được khuyến cáo nên sử dụng:

• Gừng: Chứa enzyme zingibain và hoạt chất kháng viêm, giúp tăng nhu động ruột, giảm viêm và hỗ trợ tiêu hóa protein hiệu quả. Uống trà gừng giúp giảm chướng bụng, đầy hơi nhanh chóng.
• Dưa leo: Giàu nước (96%) và flavonoid chống viêm như quercetin, giúp cân bằng điện giải và thúc đẩy đào thải khí, giảm cảm giác đầy hơi.
• Chuối: Nguồn kali dồi dào giúp cân bằng natri, giảm giữ nước và đầy bụng; chuối xanh chứa tinh bột kháng giúp chống táo bón.
• Sữa chua lợi khuẩn: Cung cấp vi sinh vật có lợi, cân bằng hệ vi sinh đường ruột, tăng cường chức năng tiêu hóa và giảm viêm niêm mạc.
• Cần tây: Giàu kali và nước, hỗ trợ nhu động ruột và giảm tích tụ khí; nên dùng đã chế biến để dễ tiêu hóa.
• Trà hoa cúc và trà bạc hà: Có tác dụng thư giãn cơ trơn đường tiêu hóa, giảm co thắt và căng tức bụng.
• Đu đủ và dứa: Chứa enzym papain và bromelain giúp phân giải protein, giảm khí và hỗ trợ tiêu hóa.
• Rau thì là: Hợp chất chống co thắt và lợi tiểu, giúp giảm tích tụ khí trong ruột.
• Kiwi: Enzyme actinidin thúc đẩy tiêu hóa protein, bổ sung kali và chất xơ giúp giảm đầy hơi.
• Chanh: Axit citric kích thích tiết dịch tiêu hóa, giảm đầy hơi và khó tiêu.

Cách điều trị đầy bụng khó tiêu

Đầy bụng khó tiêu do nguyên nhân sinh lý thường tự khỏi sau vài ngày, tuy nhiên việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt có thể hỗ trợ quá trình hồi phục và giảm nguy cơ tái phát. Với nguyên nhân bệnh lý, cần được chẩn đoán và điều trị y khoa kịp thời. Dưới đây là các cách chữa đầy bụng khó tiêu:

Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ nhằm giảm khí tích tụ và giảm cảm giác căng tức bụng, bao gồm:

• Thuốc nhuận tràng;
• Thuốc làm mềm phân;
• Thuốc giảm đầy hơi;
• Thực phẩm bổ sung chất xơ.

Phương pháp hỗ trợ tại nhà:

• Chườm ấm vùng bụng trên rốn kết hợp mát-xa nhẹ giúp giảm đau và căng tức.
• Kê gối cao khi nằm ngủ để hạn chế trào ngược axit dạ dày lên thực quản.
• Vận động nhẹ nhàng, như đi bộ, hỗ trợ làm giảm khí tích tụ và kích thích nhu động ruột.

Kết hợp đồng thời các biện pháp điều trị nội khoa và chăm sóc tại nhà sẽ giúp cải thiện nhanh các triệu chứng đầy hơi khó tiêu, đồng thời hạn chế nguy cơ tái phát bệnh. Người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ khi có triệu chứng kéo dài hoặc nghi ngờ nguyên nhân bệnh lý.

Chứng đầy bụng khó tiêu tuy phổ biến nhưng không nên xem nhẹ vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết chính xác các triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa khoa học sẽ giúp cải thiện hiệu quả tình trạng này, đồng thời bảo vệ sức khỏe tiêu hóa lâu dài. Khi các triệu chứng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng, người bệnh cần nhanh chóng thăm khám chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng không mong muốn.