Nấm Candida ở nữ: Vị trí và nguyên nhân gây bệnh

Hầu hết phụ nữ đều mang nấm Candida trong cơ thể như một phần của hệ vi sinh bình thường. Khi sự cân bằng bị phá vỡ sẽ tạo cơ hội cho Candida phát triển quá mức và gây bệnh. Tình trạng này có thể biểu hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể, từ âm đạo đến khoang miệng. Vậy, đâu là những yếu tố nguy cơ thúc đẩy sự bùng phát này?

Nấm Candida ở nữ thường xuất hiện ở vị trí nào?

Bệnh nấm Candida xảy ra khi có sự phát triển quá mức của loại nấm này. Ở phụ nữ, nhiễm nấm Candida có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận khác nhau trên cơ thể, nhưng phổ biến nhất là ở các vị trí sau:

• Âm hộ, âm đạo: Đây là vị trí nhiễm trùng rất phổ biến ở phụ nữ. Các dấu hiệu đặc trưng bao gồm ngứa dữ dội ở âm hộ và âm đạo, cảm giác nóng rát (khi đi tiểu hoặc quan hệ tình dục), vùng âm hộ sưng đỏ, tiết dịch (khí hư) màu trắng, đặc, vón cục.
• Niêm mạc vùng miệng, lưỡi, họng: Tình trạng này, còn gọi là bệnh tưa miệng, tưa lưỡi, xảy ra khi nấm Candida phát triển quá mức trong niêm mạc miệng và cổ họng. Dấu hiệu điển hình là sự xuất hiện của các mảng màu trắng trên lưỡi, niêm mạc má, vòm họng hoặc amidan. Các mảng này có thể gây đau, chảy máu nhẹ khi cạo hoặc chà xát, gây cảm giác khô miệng, mất vị giác và khó nuốt.
• Toàn thân: Đây là thể bệnh nghiêm trọng nhất, xảy ra khi nấm Candida xâm nhập vào máu và lan đến các cơ quan nội tạng. Các triệu chứng ban đầu thường không đặc hiệu, phổ biến nhất là sốt cao và ớn lạnh, không thuyên giảm sau khi dùng kháng sinh (do kháng sinh không có tác dụng với nấm). Khi nấm lan rộng, các triệu chứng sẽ phụ thuộc vào cơ quan bị ảnh hưởng (như suy thận, viêm nội tâm mạc ở tim, viêm màng não).

Nấm Candida có thể xuất hiện ở nhiều nơi, nhưng phổ biến nhất là gây nhiễm trùng tại chỗ ở âm đạo và miệng, gây ra các triệu chứng khó chịu cho nữ giới. Tuy nhiên, thể nấm xâm lấn toàn thân, dù hiếm gặp hơn, lại là một tình trạng cực kỳ nguy hiểm, đòi hỏi sự can thiệp y tế ngay lập tức.

Nguyên nhân gây nhiễm Candida ở nữ giới là gì?

Nấm Candida vốn thường trú trong cơ thể và sống cân bằng với các vi khuẩn khác. Khi sự cân bằng này bị phá vỡ bởi một số yếu tố, Candida sẽ sinh sôi ngoài tầm kiểm soát và gây nhiễm trùng.

Nguyên nhân làm mất cân bằng

Một số nguyên nhân cụ thể phá vỡ sự cân bằng vi sinh trong âm đạo bao gồm:

• Dùng thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có hại và vi khuẩn có lợi. Khi vi khuẩn có lợi trong âm đạo bị tiêu diệt, nấm men sẽ có cơ hội phát triển.
• Thay đổi nội tiết tố: Bất cứ điều gì làm thay đổi nội tiết tố đều có thể phá vỡ sự cân bằng Candida. Điều này bao gồm việc mang thai, sử dụng thuốc tránh thai và những thay đổi bình thường trong chu kỳ kinh nguyệt.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Mắc các bệnh lý làm suy yếu hệ thống miễn dịch khiến cơ thể dễ bị nhiễm nấm men hơn.
• Bệnh đái tháo đường không kiểm soát: Lượng đường dư thừa trong nước tiểu tạo môi trường thuận lợi cho nấm men phát triển. Bệnh tiểu đường không được kiểm soát tốt cũng làm suy yếu hệ miễn dịch.

Các yếu tố nguy cơ gây bệnh

Các thói quen sinh hoạt sau đây cũng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm nấm:

• Mặc quần áo bó sát, không thoáng khí.
• Mặc quần áo ướt (như đồ bơi hoặc đồ tập) quá lâu.
• Sử dụng các sản phẩm có mùi thơm cho vùng kín như băng vệ sinh dạng nút (tampon), xịt thơm, xà phòng hoặc chất khử mùi.

Vì vậy, nhiễm nấm Candida là kết quả của sự mất cân bằng hệ vi sinh. Nguyên nhân phổ biến đến từ việc dùng thuốc kháng sinh, thay đổi nội tiết tố, các bệnh lý nền và một số thói quen sinh hoạt tạo môi trường ẩm ướt hoặc kích ứng.

Nữ giới cần làm gì để ngăn ngừa nhiễm nấm Candida?

Nhiều phụ nữ lo ngại sẽ bị nhiễm nấm Candida vào một thời điểm nào đó. Việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa phù hợp tùy thuộc vào vị trí nhiễm nấm có thể giúp giảm thiểu nguy cơ này.

Ngăn ngừa nấm Candida âm đạo

Để giảm nguy cơ nhiễm nấm men âm đạo, nên thực hiện các thói quen sinh hoạt sau:

• Giữ vùng kín luôn sạch sẽ và khô ráo.
• Mặc đồ lót có chất liệu cotton thoáng khí.
• Tránh mặc quần áo quá chật, nên ưu tiên trang phục thoáng khí.

Ngăn ngừa nấm Candida miệng 

Các biện pháp giúp ngăn ngừa nhiễm nấm Candida ở miệng và họng bao gồm:

• Duy trì thói quen vệ sinh sức khỏe răng miệng tốt.
• Thực hiện súc miệng hoặc đánh răng kỹ sau khi sử dụng thuốc corticosteroid dạng hít.

Phòng ngừa nấm Candida toàn thân

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng nấm dự phòng cho một số nhóm bệnh nhân có nguy cơ cao, chẳng hạn như:

• Bệnh nhân ghép tạng hoặc đang hóa trị liệu.
• Bệnh nhân trong khoa chăm sóc đặc biệt (ICU).
• Bệnh nhân có số lượng bạch cầu thấp (giảm bạch cầu trung tính).
• Trẻ sơ sinh rất nhẹ cân tại các cơ sở có tỷ lệ nhiễm nấm cao.

Bệnh nhân và gia đình có thể hỗ trợ ngăn ngừa nhiễm trùng bằng cách:

• Thực hiện rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch rửa tay khô có cồn.
• Nếu bệnh nhân có đặt ống thông tĩnh mạch trung tâm, cần trao đổi với bác sĩ về cách bảo vệ ống thông.
• Báo ngay cho bác sĩ nếu nhận thấy vùng da xung quanh ống thông bị đỏ hoặc đau.

Việc ngăn ngừa nấm Candida bao gồm các thói quen vệ sinh cá nhân đối với nhiễm trùng thông thường (âm đạo, miệng) và các biện pháp y tế chuyên biệt, kết hợp với vệ sinh tay nghiêm ngặt để phòng ngừa thể xâm lấn nguy hiểm.

Nấm Candida ở nữ giới không chỉ giới hạn ở bệnh lý phụ khoa mà có thể xuất hiện ở nhiều cơ quan khác. Điều quan trọng cần nhớ là sự bùng phát của nấm thường là tín hiệu của một sự mất cân bằng bên trong cơ thể. Nhận diện và giải quyết các nguyên nhân cốt lõi, dù là do kháng sinh, hệ miễn dịch suy yếu, stress hay chế độ ăn nhiều đường, chính là chìa khóa để kiểm soát bệnh dứt điểm và duy trì một hệ vi sinh khỏe mạnh, cân bằng.