Mở khí quản có ăn được không? Cách chăm sóc dinh dưỡng cho người bệnh

Hiểu đúng về khả năng ăn uống sau khi mở khí quản là điều rất quan trọng trong quá trình chăm sóc người bệnh. Việc này không chỉ liên quan đến dinh dưỡng mà còn ảnh hưởng đến khả năng phục hồi, phòng ngừa biến chứng và chất lượng sống của bệnh nhân. Vậy mở khí quản có thể ăn được không?

Mở khí quản có ăn được không?

Bệnh nhân vẫn có thể ăn được sau khi mở khí quản. Về mặt sinh lý, thủ thuật mở khí quản tạo một đường thở mới ở cổ và không trực tiếp ảnh hưởng đến thực quản - cơ quan chịu trách nhiệm đưa thức ăn xuống dạ dày. Tuy nhiên, việc bệnh nhân có thể ăn uống an toàn và dễ dàng hay không khi đang đặt ống mở khí quản lại phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe cụ thể của từng người và cách thức chăm sóc.

Thực tế cho thấy, mặc dù không tác động trực tiếp, mở khí quản vẫn có thể gây khó khăn cho việc ăn uống do mối liên hệ mật thiết giữa đường thở và phản xạ nuốt. Ống mở khí quản có thể ảnh hưởng đến một số yếu tố quan trọng trong quá trình nuốt an toàn khiến bệnh nhân dễ bị sặc hoặc thức ăn lọt vào đường thở.

Khả năng ăn uống sau mở khí quản được quyết định bởi các yếu tố chính sau:

• Phản xạ nuốt của bệnh nhân: Nếu phản xạ nuốt yếu hoặc bị rối loạn, bệnh nhân sẽ gặp khó khăn khi đóng nắp thanh quản để bảo vệ đường thở dẫn đến nguy cơ hít sặc cao.
• Mức độ tổn thương dây thần kinh vùng họng/thanh quản: Bệnh lý hoặc chấn thương gây tổn thương dây thần kinh kiểm soát chức năng nuốt có thể làm giảm khả năng nuốt an toàn.
• Loại canuyn (ống mở khí quản): Một số loại ống mở khí quản, đặc biệt là loại có bóng chèn hoặc kích thước lớn có thể gây áp lực lên các cấu trúc xung quanh, cản trở sự di chuyển và hoạt động của cơ quan hô hấp và nuốt.
• Thời gian đặt ống mở khí quản: Việc đặt ống lâu dài có thể làm giảm trương lực cơ hoặc gây ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan liên quan đến nuốt, đòi hỏi quá trình tập luyện phục hồi chức năng.

Tóm lại, nếu tình trạng sức khỏe nền tảng cho phép và bệnh nhân được theo dõi, chăm sóc cũng như tập luyện chức năng nuốt đúng cách, họ hoàn toàn có thể duy trì việc ăn uống qua đường miệng một cách an toàn.

Các dấu hiệu cho thấy người bệnh có thể sau khi mở khí quản

Các chuyên gia sẽ dựa vào những dấu hiệu lâm sàng tích cực sau để quyết định thời điểm thích hợp cho bệnh nhân ăn uống trở lại:

• Không còn dấu hiệu sặc/ho khi nuốt: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy bệnh nhân đã kiểm soát được quá trình nuốt.
• Kiểm soát tốt dịch tiết (đờm, nước bọt): Bệnh nhân có thể tự quản lý và làm sạch dịch tiết của chính mình mà không cần hút liên tục hoặc không bị sặc.
• Phổi sạch (Không còn viêm phổi do hít sặc): Đảm bảo phổi không còn bị tổn thương hoặc viêm nhiễm do việc hít sặc trước đó.
• Có thể ngậm kín miệng và di chuyển thức ăn hiệu quả: Khả năng kiểm soát môi, lưỡi và má cho thấy sự cải thiện về cơ học của quá trình nuốt.
• Canuyn được làm nhỏ hoặc loại bỏ: Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân chỉ được cho phép ăn uống bình thường sau khi ống mở khí quản được thay bằng loại nhỏ hơn hoặc đã được rút bỏ hoàn toàn vì ống có thể gây cản trở cơ học khi nuốt.

Các phương pháp hỗ trợ ăn uống cho người mở khí quản

Việc hỗ trợ bệnh nhân mở khí quản ăn uống an toàn là sự kết hợp giữa việc đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ và phục hồi chức năng nuốt. Các phương pháp sau đây đóng vai trò quan trọng trong quá trình này:

Ăn qua ống thông dạ dày

Trong giai đoạn cấp tính hoặc khi bệnh nhân chưa thể nuốt an toàn, ăn qua ống thông dạ dày (nuôi ăn qua đường ruột) là giải pháp hàng đầu để đảm bảo dinh dưỡng và năng lượng.

Ống thông dạ dày cung cấp dinh dưỡng trực tiếp vào dạ dày, đảm bảo đủ năng lượng trong giai đoạn cấp tính. Phương pháp cho ăn qua ống thông dạ dày phù hợp với bệnh nhân có nguy cơ sặc cao hoặc đang trong giai đoạn hồi phục sớm.

Tập luyện nuốt và phục hồi chức năng

Để khôi phục khả năng ăn uống bằng đường miệng, bệnh nhân cần trải qua các chương trình tập luyện nuốt chuyên biệt dưới sự giám sát của chuyên gia.

Các bài tập chuyên môn giúp khôi phục chức năng nuốt như tăng cường phản xạ nuốt, kiểm soát lưỡi và làm quen với thức ăn mềm cần được hướng dẫn bởi chuyên viên vật lý trị liệu - ngôn ngữ thực hiện. Kết hợp bài tập thở và nuốt giúp bệnh nhân làm quen với cơ chế nuốt an toàn.

Kỹ thuật ăn uống an toàn

Khi bệnh nhân bắt đầu ăn uống trở lại bằng đường miệng cần tuân thủ các kỹ thuật ăn uống an toàn để giảm thiểu rủi ro. Một số lưu ý quan trọng để ăn uống an toàn bao gồm:

• Ngồi thẳng khi ăn: Giúp thức ăn đi đúng hướng và giảm nguy cơ sặc.
• Thức ăn mềm, dễ nuốt: Ưu tiên cháo, súp hoặc thực phẩm xay nhuyễn.
• Theo dõi dấu hiệu sặc, ho, nghẹn khi ăn: Ngừng ăn ngay nếu có dấu hiệu bất thường và báo cho nhân viên y tế.

Cách chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân mở khí quản

Làm thế nào để đảm bảo dinh dưỡng an toàn và hiệu quả cho bệnh nhân? Dưới đây là các hướng dẫn cụ thể để hỗ trợ dinh dưỡng và phục hồi sau mở khí quản.

Đảm bảo đủ năng lượng và dưỡng chất

Dinh dưỡng đầy đủ và phù hợp đóng vai trò then chốt trong việc phục hồi và duy trì sức khỏe tổng thể của bệnh nhân mở khí quản. Một chế độ ăn uống được quản lý tốt không chỉ cung cấp năng lượng mà còn giúp ngăn ngừa biến chứng.

Chia nhỏ bữa ăn

Chia nhỏ bữa ăn, ăn ít một giúp bệnh nhân dễ tiêu hóa hơn, giảm cảm giác đầy bụng và quan trọng nhất là giúp giảm nguy cơ mệt mỏi khi ăn từ đó kiểm soát phản xạ nuốt tốt hơn. Theo đó, thay vì ba bữa chính lớn, người bệnh mở khí quản nên chia thành 5 - 6 bữa nhỏ mỗi ngày.

Phối hợp với bác sĩ dinh dưỡng

Để chế độ dinh dưỡng mang lại hiệu quả cao nhất, sự hợp tác với các chuyên gia là điều kiện tiên quyết. Bác sĩ dinh dưỡng sẽ dựa vào tình trạng sức khỏe cụ thể, bệnh lý nền, cân nặng và khả năng nuốt hiện tại của bệnh nhân để lập một kế hoạch ăn uống chuyên biệt.

Nếu bệnh nhân bị hạn chế ăn uống do ống mở khí quản, họ có thể thiếu hụt một số vitamin và khoáng chất thiết yếu. Bác sĩ dinh dưỡng sẽ đề xuất các chất bổ sung phù hợp để đảm bảo cơ thể nhận được mọi dưỡng chất cần thiết cho quá trình phục hồi.

Mở khí quản có ăn được không, không phải là câu hỏi có đáp án cố định, bởi khả năng ăn uống phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe và chức năng nuốt của bệnh nhân. Với sự đánh giá kỹ lưỡng từ đội ngũ y tế, chăm sóc dinh dưỡng phù hợp và tập luyện phục hồi chức năng, bệnh nhân hoàn toàn có thể ăn uống trở lại một cách an toàn. Việc tuân thủ các kỹ thuật ăn uống, theo dõi biến chứng và phối hợp chặt chẽ với bác sĩ là yếu tố then chốt để đảm bảo dinh dưỡng và nâng cao chất lượng sống.