Lẹo mắt là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

Lẹo mắt (hay còn gọi là chắp lẹo) là một dạng nhiễm trùng cấp tính ở tuyến bã nhờn hoặc nang lông mi, thường xảy ra ở bờ mi. Tình trạng này gây ra một khối u nhỏ, đỏ, sưng đau và có thể có mủ ở mi mắt. Lẹo mắt có thể xuất hiện ở mí trên hoặc mí dưới, đôi khi mọc ra ngoài da (lẹo ngoài), nhưng cũng có trường hợp phát triển sâu vào bên trong mí mắt (lẹo trong).

Tại sao bị lẹo mắt là câu hỏi mọi người thường thắc mắc. Nguyên nhân chủ yếu gây lẹo mắt là do vi khuẩn Staphylococcus aureus xâm nhập vào tuyến bã nhờn, nhất là khi có điều kiện thuận lợi như dụi mắt bằng tay bẩn, vệ sinh kém hoặc mắc các bệnh lý viêm da, viêm mi mắt. Mặc dù lẹo thường tự khỏi sau vài ngày đến một tuần, nhưng nếu không chăm sóc đúng cách, nó có thể gây khó chịu kéo dài, tái phát nhiều lần hoặc dẫn đến biến chứng như áp xe, viêm kết mạc.

Việc phát hiện sớm và điều trị đúng sẽ giúp giảm nhanh các triệu chứng, đồng thời ngăn ngừa những ảnh hưởng đến thị lực và thẩm mỹ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của lẹo mắt

Lẹo mắt thường khởi phát với những triệu chứng khó chịu tại vùng mi mắt. Dưới đây là các dấu hiệu điển hình:

• Xuất hiện một khối nhỏ, sưng đỏ ở bờ mi (thường ở gần chân lông mi).
• Cảm giác đau nhức, nóng rát hoặc căng tức tại chỗ sưng.
• Mí mắt có thể bị sưng toàn bộ, nặng mi, khó mở mắt.
• Chảy nước mắt nhiều hơn bình thường.
• Có thể thấy đầu mủ nhỏ màu vàng hoặc trắng sau vài ngày.
• Cảm giác cộm như có dị vật trong mắt.
• Trong một số trường hợp, có thể kèm theo chảy ghèn hoặc mắt đỏ nhẹ.

Triệu chứng thường rõ rệt hơn vào ngày thứ 2 - 3 và cải thiện khi lẹo tự vỡ mủ hoặc được điều trị đúng cách.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh lẹo mắt

Dù đa phần các trường hợp bị lẹo mắt đều lành tính và tự khỏi, nếu không được chăm sóc đúng cách hoặc hay tái phát, một số biến chứng có thể xảy ra, bao gồm:

• Áp xe mí mắt: Khi vi khuẩn lan rộng, lẹo có thể phát triển thành ổ mủ lớn, gây đau nhiều và sưng nặng.
• Lẹo tái phát nhiều lần: Thường do không điều trị dứt điểm hoặc do vệ sinh mắt kém, làm ảnh hưởng đến chức năng tuyến bã và thẩm mỹ vùng mắt.
• Chắp (viêm mạn tính tuyến bã): Lẹo không thoát mủ hết có thể tiến triển thành chắp, một khối u nhỏ, không đau nhưng cứng và tồn tại lâu hơn.
• Viêm kết mạc hoặc viêm giác mạc: Do vi khuẩn lan sang bề mặt mắt, gây đỏ mắt, cộm, đau và ảnh hưởng đến thị lực.
• Sẹo mí mắt hoặc biến dạng mi: Hiếm gặp nhưng có thể xảy ra nếu lẹo lớn, kéo dài hoặc xử lý không đúng cách.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Mắt nổi mụt lẹo thường lành tính và có thể tự khỏi trong vài ngày, nhưng bạn nên đến cơ sở y tế nếu tình trạng kéo dài hơn một tuần mà không thuyên giảm, hoặc nếu mí mắt sưng to, đau nhiều khiến bạn khó mở mắt. 

Những trường hợp có kèm theo mắt đỏ, chảy nhiều ghèn, thị lực mờ, hoặc lẹo tái phát nhiều lần ở cùng một vị trí cũng cần được bác sĩ kiểm tra để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng hơn như chắp, áp xe hay viêm kết mạc. 

Đặc biệt, nếu sau khi lẹo xẹp đi nhưng vẫn còn khối cứng tồn tại lâu ở mí mắt, đó có thể là dấu hiệu của viêm mạn tính tuyến bã và cần can thiệp y tế. Việc khám và điều trị sớm sẽ giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả, đồng thời ngăn ngừa các biến chứng ảnh hưởng đến mắt và thị lực.

Nguyên nhân bị lẹo mắt chủ yếu do vi khuẩn, đặc biệt là Staphylococcus aureus, xâm nhập vào các tuyến bã hoặc nang lông mi gây viêm nhiễm. Một số nguyên nhân và yếu tố thuận lợi thường gặp bao gồm:

• Dụi mắt bằng tay bẩn hoặc dùng khăn, đồ trang điểm không sạch.
• Vệ sinh vùng mắt kém hoặc không tẩy trang kỹ.
• Viêm bờ mi hoặc viêm da quanh mắt kéo dài.
• Mắc các bệnh lý làm suy giảm miễn dịch như tiểu đường, thiếu máu.
• Thói quen đeo kính áp tròng không đúng cách.
• Căng thẳng, thiếu ngủ hoặc chế độ sinh hoạt không lành mạnh.

Những ai có nguy cơ mắc phải lẹo mắt?

Một số đối tượng có nguy cơ cao bị lẹo mắt bao gồm:

• Người có thói quen dụi mắt bằng tay bẩn;
• Người mắc bệnh viêm bờ mi mạn tính;
• Người bị tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch;
• Người thường xuyên trang điểm vùng mắt;
• Người đeo kính áp tròng không đúng cách;
• Trẻ em và người cao tuổi;
• Người có chế độ sinh hoạt thiếu vệ sinh hoặc thiếu ngủ kéo dài.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải lẹo mắt

Có nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ hình thành lẹo mắt, đặc biệt là khi môi trường sống hoặc thói quen sinh hoạt không đảm bảo vệ sinh. Một số yếu tố phổ biến bao gồm:

• Vệ sinh mắt kém, không rửa tay trước khi chạm vào mắt.
• Sử dụng mỹ phẩm quanh mắt đã hết hạn hoặc không đảm bảo sạch.
• Không tẩy trang kỹ trước khi ngủ.
• Dụi mắt thường xuyên bằng tay hoặc khăn bẩn
• Đeo kính áp tròng không đúng cách hoặc không vệ sinh kỹ.
• Căng thẳng, mệt mỏi, thiếu ngủ kéo dài.
• Hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý như tiểu đường, thiếu máu, HIV/AIDS.
• Sống trong môi trường ô nhiễm, bụi bẩn.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm lẹo mắt

Thông thường, bác sĩ có thể chẩn đoán lẹo mắt dễ dàng chỉ bằng cách quan sát trực tiếp vùng mí mắt bị tổn thương. Qua thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ đánh giá các đặc điểm như sưng đỏ, đau, có nhân mủ hay không, vị trí của lẹo (nội hay ngoại), và mức độ ảnh hưởng đến thị lực.

Trong đa số trường hợp, không cần làm xét nghiệm cận lâm sàng. Tuy nhiên, nếu lẹo tái phát nhiều lần hoặc nghi ngờ nhiễm trùng nặng, bác sĩ có thể chỉ định lấy mẫu dịch mủ để nuôi cấy vi khuẩn nhằm xác định nguyên nhân chính xác và lựa chọn kháng sinh phù hợp. 

Ngoài ra, với những người có cơ địa dễ nhiễm trùng hoặc có bệnh lý nền (như tiểu đường), bác sĩ cũng có thể khuyến nghị kiểm tra đường huyết hoặc đánh giá hệ miễn dịch để tìm nguyên nhân sâu xa.

Điều trị lẹo mắt

Nội khoa

Ở những trường hợp nhẹ, điều trị nội khoa thường là lựa chọn đầu tiên. Một số biện pháp phổ biến gồm:

• Vệ sinh mí mắt bằng khăn ấm hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ.
• Chườm ấm vùng lẹo từ 10 - 15 phút, 3 - 4 lần mỗi ngày để giúp mủ thoát ra ngoài dễ hơn.
• Dùng thuốc nhỏ mắt hoặc mỡ tra mắt chứa kháng sinh nếu có chỉ định từ bác sĩ.
• Uống kháng sinh toàn thân nếu lẹo nặng, lan rộng hoặc kèm sốt.

Ngoại khoa

Trong các trường hợp nặng, lẹo không tự khỏi hoặc tái phát nhiều lần, bác sĩ có thể chỉ định can thiệp ngoại khoa như:

• Rạch tháo mủ tại chỗ để giảm đau và loại bỏ ổ viêm.
• Xử lý các nguyên nhân nền như viêm bờ mi mãn tính hoặc nang tuyến nếu cần thiết nhằm ngăn ngừa tái phát.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của lẹo mắt

Chế độ sinh hoạt

Duy trì những thói quen sinh hoạt lành mạnh có thể giúp hạn chế sự tiến triển và tái phát của lẹo mắt. Một số thói quen cần áp dụng bao gồm:

• Giữ vệ sinh vùng mắt sạch sẽ hằng ngày.
• Không dụi mắt bằng tay bẩn hoặc chưa rửa sạch.
• Tránh dùng chung khăn mặt, đồ trang điểm mắt.
• Hạn chế trang điểm mắt khi đang bị lẹo.
• Gỡ bỏ kính áp tròng đúng cách và làm sạch theo hướng dẫn.
• Tái khám đúng hẹn nếu đã từng bị lẹo nhiều lần.

Chế độ dinh dưỡng

Chế độ ăn uống đóng vai trò hỗ trợ tăng cường sức đề kháng và giúp cơ thể chống lại vi khuẩn gây lẹo. Người bệnh nên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin A, C và kẽm như cà rốt, rau xanh đậm, trái cây tươi, hải sản… Đồng thời, cần uống đủ nước và hạn chế đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ hoặc chứa đường tinh luyện, những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.

Phòng ngừa lẹo mắt

Đặc hiệu

Hiện nay, không có vắc xin đặc hiệu để phòng ngừa lẹo mắt. Tuy nhiên, việc điều trị triệt để các bệnh lý viêm nhiễm vùng mi mắt, tuyến bờ mi hay viêm bờ mi mạn tính là rất quan trọng để giảm nguy cơ tái phát lẹo. Ngoài ra, khi có dấu hiệu nhiễm trùng vùng mắt, cần đi khám sớm để được xử trí kịp thời, tránh để ổ viêm tiến triển thành lẹo.

Không đặc hiệu

Để giảm nguy cơ mắc lẹo mắt, cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa không đặc hiệu sau:

• Giữ vệ sinh mắt và mặt sạch sẽ mỗi ngày.
• Rửa tay thường xuyên, đặc biệt trước khi chạm vào mắt.
• Không dùng chung khăn, mỹ phẩm hoặc kính mắt.
• Tránh dụi mắt hoặc chạm tay bẩn vào mắt.
• Thay hoặc làm sạch kính áp tròng đúng cách.
• Ngủ đủ giấc, giảm stress để nâng cao sức đề kháng.

Lẹo mắt tuy là một bệnh lý lành tính và phổ biến, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách có thể dẫn đến biến chứng và gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Việc giữ vệ sinh mắt sạch sẽ, điều trị sớm và đúng cách khi có dấu hiệu viêm nhiễm là chìa khóa quan trọng để ngăn ngừa và hạn chế tình trạng tái phát. Nếu nhận thấy triệu chứng kéo dài, sưng to hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng lan rộng, người bệnh nên chủ động đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời.