Hormone tăng trưởng là gì? Làm sao để kích thích hormone tăng trưởng?

Trong hành trình phát triển của con người, hormone tăng trưởng giữ vai trò quyết định sự phát triển thể chất và duy trì chức năng sống. Nhiều nghiên cứu cho thấy, ngoài yếu tố di truyền, chế độ dinh dưỡng, giấc ngủ và lối sống lành mạnh có thể giúp kích thích quá trình tiết hormone tăng trưởng một cách tự nhiên. Vậy hormone tăng trưởng là gì và làm sao để tăng cường hoạt động của nó?

Hormone tăng trưởng là gì?

Hormone tăng trưởng ở người (Human Growth Hormone, HGH), còn gọi là somatotropin, là một loại protein đặc biệt gồm 191 axit amin, được tiết ra bởi các tế bào somatotrop trong thùy trước tuyến yên. 

Như tên gọi, ban đầu các nhà khoa học phát hiện ra rằng hormone này có vai trò quyết định đối với sự phát triển thể chất, đặc biệt trong giai đoạn thơ ấu và tuổi dậy thì. Một trong những tác dụng nổi bật nhất của HGH là thúc đẩy sự phát triển của xương và sụn. Đây là yếu tố then chốt giúp trẻ em và thanh thiếu niên phát triển chiều cao.

Tuy nhiên, ngày nay người ta đã biết rằng HGH không chỉ liên quan đến tăng trưởng chiều cao hay kích thước cơ thể, mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều quá trình chuyển hóa và hoạt động sinh lý quan trọng khác. Hormone tăng trưởng giữ vai trò trung tâm trong việc điều hòa chuyển hóa protein, chất béo và đường.

Nhờ sự phối hợp phức tạp này, HGH vừa giúp cơ thể phát triển trong giai đoạn trưởng thành, vừa duy trì năng lượng và cân bằng chuyển hóa ở người trưởng thành.

Hormone tăng trưởng do cơ quan nào chi phối?

Hormone tăng trưởng (HGH) chủ yếu được sản xuất ở thùy trước tuyến yên, nơi có các tế bào ưa axit gọi là tế bào somatotrophic. Tuy nhiên, quá trình sản xuất và giải phóng hormone này không diễn ra một cách đơn lẻ, mà được chi phối bởi nhiều cơ chế điều hòa phức tạp liên quan đến các tuyến nội tiết và cơ quan khác trong cơ thể.

Trung tâm kiểm soát chính của HGH nằm ở vùng dưới đồi. Tại đây, hormone giải phóng hormone tăng trưởng (GHRH) được sản xuất và có nhiệm vụ kích thích tuyến yên tiết HGH. Ngược lại, vùng dưới đồi cũng tiết ra somatostatin, một chất có tác dụng ức chế quá trình giải phóng HGH. Sự cân bằng giữa GHRH và somatostatin đóng vai trò điều khiển chặt chẽ lượng hormone tăng trưởng đi vào máu.

Ngoài ra, ghrelin, một hormone được dạ dày tiết ra khi đói, cũng tham gia điều hòa. Ghrelin gắn vào các tế bào somatotrophic để kích thích tiết HGH, giúp bảo vệ cơ thể khỏi tình trạng hạ đường huyết. Bên cạnh đó, yếu tố tăng trưởng giống insulin-1 (IGF-1), được sản xuất chủ yếu tại gan dưới tác động của HGH, lại có cơ chế phản hồi ngược. IGF-1 ức chế trực tiếp sự tiết HGH tại tuyến yên và gián tiếp thông qua việc kích thích vùng dưới đồi tăng tiết somatostatin.

Cơ chế điều hòa này hoạt động theo chu kỳ, khiến nồng độ HGH trong máu dao động theo từng nhịp trong ngày. HGH thường đạt mức cao ở trẻ em, tăng mạnh nhất vào giai đoạn dậy thì, sau đó giảm dần khi bước vào tuổi trưởng thành và về già. Như vậy, tuyến yên là cơ quan sản xuất chính, nhưng sự tiết hormone tăng trưởng lại là kết quả của sự phối hợp nhịp nhàng giữa vùng dưới đồi, tuyến yên, dạ dày, gan và các cơ chế phản hồi trong cơ thể.

Làm sao để kích thích hormone tăng trưởng?

Để kích thích hormone tăng trưởng (HGH) một cách tự nhiên, có thể áp dụng nhiều biện pháp liên quan đến lối sống và chế độ dinh dưỡng.

Giảm mỡ 

Giảm mỡ cơ thể, đặc biệt là mỡ bụng, là một yếu tố quan trọng. Nghiên cứu cho thấy những người béo phì có nhiều mỡ bụng thường có nồng độ HGH thấp hơn và nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Do đó, duy trì cân nặng hợp lý và giảm mỡ thừa không chỉ tốt cho sức khỏe tổng thể mà còn giúp tối ưu hóa sản xuất HGH.

Giảm lượng đường nạp vào

Giảm lượng đường và tinh bột tinh chế cũng đóng vai trò lớn. Đường và carbohydrate tinh chế làm tăng insulin, một yếu tố có thể ức chế quá trình giải phóng HGH. Ăn quá nhiều đường không chỉ khiến tăng cân mà còn làm giảm nồng độ hormone tăng trưởng. Một chế độ ăn cân bằng, hạn chế đường, sẽ giúp duy trì cả insulin và HGH ở mức tối ưu.

Nâng cao chất lượng giấc ngủ

Giấc ngủ chất lượng là nền tảng quan trọng nhất. HGH được tiết ra chủ yếu vào ban đêm, theo từng đợt gắn với nhịp sinh học. Mất ngủ, ngủ không đủ hoặc ngủ không sâu đều làm giảm khả năng sản xuất hormone này. Vì vậy, duy trì thói quen ngủ điều độ, ngủ đúng giờ và đủ giấc sẽ giúp quá trình tiết HGH diễn ra tối ưu.

Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục thường xuyên, đặc biệt là các bài tập cường độ cao, đã được chứng minh có thể thúc đẩy sự gia tăng tạm thời của HGH. Ngay cả các hình thức vận động vừa phải cũng mang lại lợi ích nhất định. Về lâu dài, tập thể dục còn giúp giảm mỡ thừa và cải thiện cân bằng hormone, từ đó hỗ trợ cơ thể duy trì nồng độ HGH ở mức tốt hơn.

Nói cách khác, muốn tăng HGH một cách tự nhiên, cần một lối sống toàn diện: Ăn uống lành mạnh, ngủ đủ và vận động hợp lý.

Bài viết đã trả lời câu hỏi: “Hormone tăng trưởng là gì?”. Hormone tăng trưởng là yếu tố thiết yếu cho sự phát triển thể chất và duy trì sức khỏe toàn diện. Việc kích thích hormone này không chỉ dựa vào yếu tố di truyền mà còn có thể tác động thông qua những thói quen khoa học như ăn uống cân bằng, ngủ đủ giấc, vận động thường xuyên. Hiểu đúng và chăm sóc cơ thể đúng cách sẽ giúp quá trình tiết hormone tăng trưởng được tối ưu, mang lại lợi ích lâu dài cho cả trẻ em lẫn người trưởng thành. Hy vọng bài viết đã đem đến cho bạn đọc nhiều thông tin hữu ích.