Hormone GH là gì? Vai trò của hormone GH đối với sức khỏe

Khi nhắc đến sự phát triển chiều cao và thể lực, hormone tăng trưởng GH luôn được xem trọng. Ngoài tác động đến sự phát triển ở trẻ em và thanh thiếu niên, GH còn có vai trò duy trì sức khỏe toàn diện ở người trưởng thành, từ khả năng chuyển hóa chất béo, đường cho đến bảo vệ tim mạch và nâng cao chất lượng sống. Hãy cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu cụ thể hormone GH là gì qua bài viết bên dưới đây.

Hormone GH là gì?

Hormone GH là gì? Hormone tăng trưởng (GH) là một loại hormone quan trọng do tuyến yên tiết ra. Hormone này còn được gọi là hormone tăng trưởng ở người (HGH). Nồng độ hormone tăng trưởng không cố định mà thay đổi theo từng thời điểm trong ngày và chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó có hoạt động thể chất. Khi tập luyện, cơ thể sẽ tiết ra nhiều GH hơn, góp phần tăng cường sức mạnh cơ bắp và hỗ trợ sự phát triển thể chất.

Ở trẻ em và thanh thiếu niên, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì, GH được sản xuất nhiều hơn, đạt đến mức cao nhất trong đời. Khi bước sang tuổi trung niên, nồng độ GH trong cơ thể bắt đầu giảm dần một cách tự nhiên.

Vai trò của hormone GH đối với sức khỏe

Hormone GH giữ vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe, không chỉ trong giai đoạn phát triển của trẻ em mà còn trong suốt cuộc đời. Chức năng chính của hormone này là kích thích sự phát triển và điều hòa quá trình trao đổi chất, tức là cách cơ thể chuyển hóa thức ăn thành năng lượng để nuôi dưỡng các hoạt động sống.

Phát triển thể chất

Ở trẻ em, GH được biết đến nhiều nhất với khả năng thúc đẩy sự phát triển của xương và sụn. Hormone này gửi tín hiệu đến các tế bào sụn và tế bào xương, kích thích chúng tăng sinh, nhờ đó cơ thể tăng trưởng về chiều cao và kích thước. 

Giai đoạn dậy thì là thời điểm GH hoạt động mạnh mẽ nhất, giúp trẻ phát triển vượt bậc về vóc dáng. Khi các đĩa tăng trưởng ở xương đã khép lại, GH không còn khả năng làm tăng chiều cao nữa, nhưng vẫn đóng vai trò duy trì sự khỏe mạnh của xương, cơ và cấu trúc cơ thể.

Thúc đẩy quá trình chuyển hóa

Bên cạnh vai trò trong tăng trưởng thể chất, hormone tăng trưởng (GH) còn ảnh hưởng đáng kể đến chuyển hóa năng lượng. GH kích thích gan sản xuất yếu tố tăng trưởng giống insulin-1 (Insulin-like Growth Factor 1 – IGF‑1), một peptide có cấu trúc tương tự insulin. IGF‑1 đóng vai trò trung gian cho nhiều tác động của GH và hỗ trợ đồng hóa tại các mô ngoại biên, đặc biệt là xương và cơ.

IGF‑1 có tác dụng giống insulin, giúp tăng vận chuyển glucose vào tế bào và thúc đẩy tăng trưởng tế bào. Trong khi đó, GH lại có đặc tính đối kháng với insulin: Làm giảm nhạy cảm insulin ở mô cơ và mô mỡ, ức chế hấp thu glucose ngoại vi, đồng thời kích thích quá trình tân tạo đường (gluconeogenesis) và phân giải glycogen ở gan. Hệ quả là, khi GH tiết ra quá mức, nồng độ glucose huyết tương có thể tăng, dẫn đến tình trạng đề kháng insulin và tăng đường huyết.

Cơ thể duy trì đường huyết thông qua cơ chế điều hòa tinh vi giữa nhiều hormone như insulin, glucagon, adrenaline, cortisol và GH. Tuy nhiên, sự rối loạn hoặc dư thừa GH kéo dài có thể phá vỡ cân bằng này và gây rối loạn chuyển hóa, bao gồm nguy cơ tăng đường huyết và rối loạn lipid máu.

Do đó, việc duy trì nồng độ GH ở mức sinh lý là điều cần thiết, không chỉ để đảm bảo phát triển thể chất mà còn để bảo vệ sức khỏe chuyển hóa toàn diện và phòng ngừa biến chứng chuyển hóa lâu dài.

Rối loạn hormone GH gây bệnh gì?

Khi nồng độ hormone GH bị rối loạn, dù tăng quá mức hay thiếu hụt, đều có thể dẫn đến những bệnh lý nghiêm trọng.

Hormone GH tăng quá mức

Trong trường hợp hormone GH được sản xuất quá nhiều, bệnh to đầu chi thường là hậu quả phổ biến nhất. Đây là tình trạng đặc trưng bởi sự phát triển quá mức và không thể đảo ngược của xương, đặc biệt ở vùng mặt, bàn tay và bàn chân. Người bệnh có thể nhận thấy da dày lên, trở nên thô ráp và rậm lông.

Tuy nhiên, ở người trưởng thành, xương đã ngừng dài ra nên hormone chỉ làm xương dày lên, chứ không làm tăng chiều cao. Đáng chú ý, việc sử dụng GH tổng hợp không làm tăng sức mạnh cơ bắp, bởi phần cơ to ra chủ yếu do tăng mô liên kết. Về lâu dài, điều này thậm chí còn khiến cơ thể suy yếu, bao gồm cả nguy cơ suy tim, tăng huyết áp và bệnh lý chuyển hóa. Nguyên nhần có thể do sử dụng hormone GH tổng hợp liều cao, kéo dài.

Nếu sự dư thừa GH xảy ra ở trẻ em trước khi xương ngừng phát triển, cơ thể sẽ cao bất thường, dẫn đến bệnh khổng lồ.

Thiếu hụt hormone GH

Khi cơ thể thiếu hormone GH, những ảnh hưởng cũng không hề nhỏ. Ở người lớn, tình trạng này có thể gây tăng tích tụ mỡ trong cơ thể, làm giảm sức mạnh cơ bắp và xương, gia tăng nguy cơ bệnh tim, đồng thời khiến người bệnh cảm thấy giảm chất lượng cuộc sống, ít cảm thấy hạnh phúc hơn. Thông thường, nguyên nhân dẫn đến thiếu hụt GH ở người trưởng thành là do u tuyến yên lành tính hoặc tổn thương vùng tuyến yên - vùng dưới đồi.

Đối với trẻ em, thiếu hụt GH gây ra hậu quả dễ nhận thấy nhất là chậm phát triển chiều cao. Nếu sau 3 tuổi, mỗi năm trẻ chỉ cao thêm dưới 3 cm, đó có thể là dấu hiệu của tình trạng thiếu hormone tăng trưởng. Trẻ mắc bệnh này thường có khuôn mặt trẻ hơn so với tuổi thật, tóc mọc chậm và dậy thì muộn. Nguyên nhân có thể xuất phát từ yếu tố di truyền, bất thường trong quá trình phát triển của thai nhi hoặc tổn thương tuyến yên trong khi sinh. 

Ngoài ra, trẻ cũng có thể gặp tình trạng thiếu hụt GH do tổn thương vùng tuyến yên hoặc vùng dưới đồi ở giai đoạn sau này.

Bài viết đã giải đáp câu hỏi: “Hormone GH là gì?”. Hormone GH không chỉ quyết định sự phát triển chiều cao và thể chất mà còn giữ vai trò thiết yếu trong duy trì sức khỏe lâu dài. Sự cân bằng GH giúp cơ thể phát triển hài hòa, duy trì khối cơ xương vững chắc, đồng thời hỗ trợ quá trình trao đổi chất và phòng ngừa nhiều bệnh lý. Vì vậy, việc hiểu rõ hormone GH và vai trò của nó sẽ hỗ trợ xây dựng lối sống khoa học hơn để cơ thể phát triển và vận hành một cách tối ưu.