Hiểu đúng suy tim EF bảo tồn và các phương pháp điều trị hiện nay

Suy tim là một bệnh lý mạn tính ngày càng phổ biến và là nguyên nhân nhập viện hàng đầu ở người cao tuổi. Khác với suy tim do giảm sức bơm, có một dạng suy tim mà tim vẫn duy trì phân suất tống máu bình thường nhưng người bệnh vẫn khó thở, mệt mỏi và giảm chất lượng sống. Đó là suy tim với phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF) thường gặp ở người lớn tuổi, người béo phì, bệnh nhân tăng huyết áp hoặc mắc bệnh chuyển hóa. Việc nhận biết đúng bản chất bệnh và tuân thủ điều trị là yếu tố then chốt giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng lâu dài.

Suy tim EF là gì?

Để hiểu về HFpEF, trước hết cần nắm rõ khái niệm phân suất tống máu (EF). Đây là tỷ lệ phần trăm máu được tống ra khỏi thất trái trong mỗi nhịp đập, phản ánh khả năng co bóp của tim.

Suy tim với phân suất tống máu giảm (HFrEF)

Trong nhóm bệnh này, EF thường dưới 40%, biểu hiện bằng giảm rõ rệt khả năng bơm máu. Người bệnh dễ gặp khó thở, phù, mệt mỏi nặng. Nguyên nhân chủ yếu là nhồi máu cơ tim, bệnh cơ tim giãn hoặc bệnh mạch vành.

Suy tim với phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF)

Đây là dạng bệnh mà EF vẫn ≥ 50% nhưng cơ tim không giãn nở đủ trong thì tâm trương. Tình trạng cứng cơ tim làm giảm lượng máu vào thất trái, khiến lượng máu tống ra mỗi nhịp không đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Các bệnh lý nền phổ biến như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh phổi và béo phì góp phần làm nặng tình trạng này.

Suy tim EF bảo tồn giới hạn (40 - 50%)

EF nằm giữa khoảng giao thoa, không quá thấp nhưng cũng chưa đạt mức bình thường. Đây là giai đoạn dễ tiến triển xấu nếu không điều trị kịp thời.

Suy tim EF cải thiện

Người bệnh ban đầu có EF giảm nhưng sau điều trị, chỉ số phục hồi. Tuy nhiên, họ vẫn cần theo dõi sát vì nguy cơ tái suy tim rất cao.

Nguyên nhân suy tim EF bảo tồn

HFpEF xuất phát từ tình trạng cơ tim trở nên cứng, dày và giảm độ giãn nở. Nhiều yếu tố nguy cơ mạn tính góp phần gây ra điều này.

Béo phì

Béo phì làm tăng gánh nặng lên tim, gây viêm mạn tính và thay đổi cấu trúc cơ tim, dẫn đến giảm khả năng thư giãn.

Tăng huyết áp

Huyết áp cao lâu năm khiến thất trái phải làm việc mạnh hơn, dẫn đến phì đại, cứng cơ và giảm đàn hồi.

Đái tháo đường

Rối loạn đường huyết gây tổn thương mạch máu nhỏ, thúc đẩy viêm và xơ hóa cơ tim.

Bệnh động mạch vành

Thiếu máu nuôi tim khiến cơ tim bị tổn thương, làm giảm khả năng giãn nở dù EF vẫn bình thường.

Rung nhĩ

Nhịp tim không đều làm giảm hiệu quả bơm máu và làm thay đổi cấu trúc cơ tim theo thời gian.

Bệnh thận mạn

Tích tụ dịch và chất độc làm tăng khối lượng tuần hoàn, gây áp lực lên tim.

COPD

Thiếu oxy mạn tính khiến tim phải làm việc nhiều hơn, dễ dẫn đến suy giảm chức năng.

Ngưng thở khi ngủ

Các đợt giảm oxy lặp đi lặp lại ban đêm làm tăng huyết áp và ảnh hưởng trực tiếp đến tim.

Thiếu máu

Cơ thể thiếu oxy làm tim phải tăng tần số co bóp để bù trừ, gây quá tải trong thời gian dài.

Tiêu chuẩn chẩn đoán suy tim phân suất tống máu bảo tồn

Chẩn đoán HFpEF đòi hỏi đánh giá kỹ triệu chứng, xét nghiệm và hình ảnh học.

Triệu chứng lâm sàng

Người bệnh có các biểu hiện sau đây:

• Khó thở khi gắng sức hoặc khi nằm;
• Mệt mỏi kéo dài;
• Phù chân, phù mặt cá;
• Tăng cân nhanh do ứ dịch.

Phân suất tống máu (EF)

EF ≥ 50% được xem là bình thường nhưng vẫn có thể mắc HFpEF nếu tim không giãn nở tốt.

Siêu âm tim

Đây là tiêu chuẩn vàng giúp phát hiện:

• Thành tim dày;
• Giảm khả năng giãn nở;
• Tăng áp lực đổ đầy thất trái.

Xét nghiệm máu

BNP hoặc NT-proBNP tăng giúp gợi ý chẩn đoán suy tim. Ngoài ra còn có:

• Xét nghiệm đường huyết;
• Chức năng thận;
• Điện giải đồ.

Điều trị suy tim phân suất tống máu bảo tồn

Mục tiêu điều trị HFpEF bao gồm giảm triệu chứng, cải thiện chất lượng sống và kiểm soát bệnh nền.

Điều trị bằng thuốc

Dù HFpEF chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nhiều nhóm thuốc giúp giảm triệu chứng và ổn định bệnh:

• Thuốc lợi tiểu: Giảm phù, giảm ứ dịch.
• Thuốc chẹn beta: Kiểm soát nhịp tim, giảm gánh nặng cho tim.
• Thuốc ức chế ACE hoặc ARB: Kiểm soát huyết áp, giảm phì đại cơ tim.
• Thuốc giãn mạch: Hỗ trợ giảm áp lực đổ đầy.
• Thuốc SGLT2: Cải thiện triệu chứng, giảm nhập viện, đặc biệt ở bệnh nhân kèm đái tháo đường.
• Thuốc kiểm soát cholesterol: Hạn chế tiến triển bệnh mạch vành.

Điều trị nguyên nhân nền

• Tái thông mạch vành nếu có tắc nghẽn;
• Kiểm soát rung nhĩ bằng thuốc hoặc sốc điện chuyển nhịp;
• Xử lý bệnh thận mạn, kiểm soát điện giải;
• Điều trị COPD nếu có kèm bệnh phổi.

Thay đổi lối sống

Thay đổi hành vi đóng vai trò cực kỳ quan trọng và cần duy trì trọn đời.

• Ăn ít muối, hạn chế đồ chiên rán;
• Tập thể dục đều đặn 30 phút mỗi ngày;
• Giảm cân về mức hợp lý;
• Ngưng thuốc lá, hạn chế rượu bia;
• Ngủ đủ giấc và điều trị ngưng thở khi ngủ nếu có.

Phòng ngừa suy tim phân suất tống máu bảo tồn

Việc phòng ngừa dựa vào kiểm soát yếu tố nguy cơ và khám sức khỏe định kỳ.

Duy trì lối sống lành mạnh

Lối sống khoa học đóng vai trò nền tảng trong việc bảo vệ chức năng tim và ngăn ngừa HFpEF. Việc duy trì chế độ ăn uống hợp lý, luyện tập đều đặn và kiểm soát cân nặng không chỉ giúp tim giảm gánh nặng mà còn hỗ trợ kiểm soát các bệnh lý liên quan như tăng huyết áp hay tiểu đường.

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây;
• Hạn chế muối xuống <2g/ngày;
• Giữ cân nặng ổn định;
• Tập luyện đều đặn 3 - 5 lần/tuần.

Kiểm soát bệnh nền

Các bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường hay rối loạn mỡ máu là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến suy tim phân suất tống máu bảo tồn. Do đó, người bệnh cần được quản lý toàn diện, theo dõi lâu dài và điều trị đúng phác đồ để giảm nguy cơ tổn thương cơ tim và mạch máu.

• Quản lý huyết áp tốt dưới 130/80 mmHg;
• Ổn định đường huyết trong giới hạn;
• Kiểm soát cholesterol;
• Điều trị bệnh động mạch vành sớm.

Tầm soát định kỳ

Khám sức khỏe và tầm soát tim mạch định kỳ giúp phát hiện sớm bất thường trước khi có triệu chứng, từ đó can thiệp kịp thời và hạn chế tiến triển bệnh. Các xét nghiệm chuyên sâu như siêu âm tim, điện tâm đồ hay BNP/NT-proBNP đóng vai trò quan trọng trong đánh giá chức năng tim và nguy cơ suy tim.

• Siêu âm tim;
• Điện tâm đồ;
• Xét nghiệm BNP/NT-proBNP;
• Kiểm tra chức năng thận, đường huyết, lipid.

Tóm lại, suy tim EF bảo tồn​ là tình trạng phức tạp, không dễ nhận biết và thường tiến triển âm thầm. Mặc dù phân suất tống máu vẫn bình thường, cơ tim lại không giãn nở đủ, gây giảm lưu lượng máu và dẫn đến triệu chứng khó thở, mệt mỏi. Hiểu đúng về bệnh, kết hợp kiểm soát bệnh nền, duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ điều trị là chìa khóa giúp người bệnh ổn định lâu dài và cải thiện chất lượng cuộc sống.