Ghẻ phỏng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa hiệu quả

Trong môi trường nhiệt đới nóng ẩm như Việt Nam, các bệnh da liễu như ghẻ phỏng dễ bùng phát do điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Nhiều người nhầm lẫn ghẻ phỏng với ghẻ ngứa do ký sinh trùng, dẫn đến điều trị sai cách và làm bệnh nặng hơn. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết, dễ hiểu về ghẻ phỏng, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị và cách phòng ngừa giúp bạn bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

Ghẻ phỏng là gì?

Ghẻ phỏng (hay còn gọi là chốc lở, trong y học gọi là impetigo hoặc bullous impetigo) là một bệnh nhiễm trùng da cấp tính do vi khuẩn hình cầu, chủ yếu là Streptococcus pyogenes hoặc Staphylococcus aureus. Vi khuẩn này xâm nhập vào da qua các vết trầy xước, tổn thương hoặc vùng da bị cào gãi. Trong trường hợp bullous impetigo (ghẻ phỏng bọng nặng), vi khuẩn tiết ra độc tố làm tách lớp tế bào da trên cùng, hình thành các bọng nước lớn chứa dịch. Vi khuẩn thường lây lan qua dịch tiết từ mụn nước hoặc tiếp xúc trực tiếp da kề da. Các yếu tố như vệ sinh kém, môi trường nóng ẩm hoặc tổn thương da trước đó (như vết côn trùng cắn, chàm) tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Nhiều người nhầm lẫn giữa ghẻ phỏng và ghẻ ngứa (scabies), nhưng hai bệnh này có nguyên nhân và đặc điểm hoàn toàn khác nhau. Ghẻ ngứa do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei gây ra, với đặc trưng là các đường hang nhỏ dưới da, ngứa dữ dội về đêm. Trong khi đó, ghẻ phỏng là bệnh nhiễm khuẩn, biểu hiện bằng mụn nước hoặc bọng nước chứa dịch, dễ vỡ và lây lan qua tiếp xúc. Việc phân biệt đúng là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp: Kháng sinh cho ghẻ phỏng và thuốc diệt ký sinh trùng cho ghẻ ngứa.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân chính gây ra ghẻ phỏng là vi khuẩn Streptococcus pyogenes hoặc Staphylococcus aureus. Những vi khuẩn này xâm nhập vào da qua các vết thương nhỏ, trầy xước hoặc vùng da tổn thương do cào gãi, côn trùng cắn. Bệnh lây lan qua:

• Tiếp xúc trực tiếp: Da kề da với người bệnh.
• Dùng chung vật dụng: Khăn mặt, chăn, gối hoặc quần áo nhiễm vi khuẩn.
• Môi trường thuận lợi: Vùng nhiệt đới nóng ẩm, vệ sinh kém hoặc nơi đông đúc như trường học, nhà trẻ.

Một số yếu tố làm tăng khả năng mắc ghẻ phỏng bao gồm:

• Trẻ nhỏ: Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, da dễ tổn thương và hay cào gãi.
• Vệ sinh kém: Không tắm rửa thường xuyên, móng tay dài hoặc bẩn.
• Môi trường sống: Sống ở nơi đông đúc, vệ sinh hạn chế như nhà trẻ, ký túc xá.
• Bệnh lý nền: Người có bệnh mãn tính (tiểu đường, HIV) hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch.
• Tiền sử da liễu: Viêm da cơ địa, chàm hoặc vết trầy xước tạo điểm xâm nhập cho vi khuẩn.

Triệu chứng của ghẻ phỏng

Ghẻ phỏng có các triệu chứng đặc trưng, dễ nhận biết qua các giai đoạn:

• Giai đoạn đầu: Vùng da đỏ, sưng nhẹ, ngứa hoặc cảm giác châm chích.
• Giai đoạn mụn nước: Xuất hiện mụn nước hoặc bọng nước chứa dịch trắng/vàng đục, kích thước từ nhỏ đến lớn.
• Giai đoạn vỡ mụn: Khi mụn vỡ, dịch chảy ra, đóng vảy màu vàng mật ong, khó lành nếu không điều trị.
• Lan rộng: Nếu không kiểm soát, tổn thương có thể lan thành mảng lớn hoặc sang các vùng da lân cận.
• Triệu chứng kèm theo: Sốt nhẹ, sưng hạch vùng lân cận trong trường hợp viêm nặng.

Để thuận tiện cho việc theo dõi và điều trị, bệnh thường được phân loại theo các mức độ khác nhau dựa trên triệu chứng và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe. Có 2 mức độ:

• Nhẹ: Vài mụn rải rác, không sốt, không lan rộng.
• Nặng: Tổn thương lan rộng, viêm sâu, kèm sốt hoặc các triệu chứng toàn thân.

Cách điều trị ghẻ phỏng hiệu quả

Để kiểm soát bệnh ghẻ phỏng, cần kết hợp điều trị y tế, chăm sóc da đúng cách và giữ gìn vệ sinh môi trường sống.

Nguyên tắc điều trị

Việc điều trị dựa trên ba nguyên tắc chính nhằm kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tái nhiễm.

• Kiểm soát vi khuẩn gây bệnh bằng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ;
• Vệ sinh tổn thương để ngăn lây lan;
• Xử lý môi trường sống để tránh tái nhiễm.

Phương pháp điều trị phổ biến

Các phương pháp điều trị thường được áp dụng tùy theo mức độ bệnh và tình trạng của từng người bệnh.

Điều trị bằng thuốc

Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, có thể bao gồm kháng sinh bôi tại chỗ hoặc kháng sinh uống tùy mức độ bệnh.

Chăm sóc tổn thương da

• Rửa nhẹ nhàng vùng tổn thương bằng nước muối loãng hoặc dung dịch sát khuẩn.
• Không gãi hoặc bóc vảy để tránh lây lan vi khuẩn.
• Che phủ tổn thương bằng băng gạc sạch nếu cần.

Biện pháp hỗ trợ tại nhà

Giữ da khô thoáng, tắm rửa bằng xà phòng nhẹ, tránh tự ý dùng thuốc corticoid hoặc kháng sinh không kê đơn.

Lưu ý: Nếu triệu chứng không cải thiện sau 3 - 5 ngày hoặc có dấu hiệu nặng hơn (sốt cao, tổn thương lan rộng), cần đến bác sĩ da liễu để điều chỉnh phác đồ.

Biến chứng và cách phòng ngừa tái phát

Nếu không được xử lý đúng cách có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng và dễ tái phát, vì vậy cần nhận biết sớm và phòng ngừa hiệu quả.

Biến chứng

Khi bệnh không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể gặp phải nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và làn da.

• Nhiễm trùng da lan rộng: Cellulitis (viêm mô dưới da).
• Nhiễm trùng huyết: Vi khuẩn xâm nhập vào máu, gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Sẹo và thâm: Tổn thương nặng có thể để lại sẹo hoặc vết thâm trên da.
• Hội chứng da bỏng do tụ cầu: Hiếm gặp, xảy ra trong bullous impetigo, khiến da bong tróc như bỏng.

Chiến lược phòng ngừa và ngăn tái phát

Việc duy trì thói quen vệ sinh tốt và phát hiện sớm triệu chứng là chìa khóa quan trọng để ngăn bệnh lây lan và hạn chế tái phát.

• Vệ sinh cá nhân: Tắm rửa thường xuyên, giữ da khô thoáng, cắt móng tay ngắn và rửa tay sạch sẽ.
• Tránh tiếp xúc: Không dùng chung khăn, chăn, gối hoặc quần áo với người bệnh.
• Vệ sinh môi trường: Giặt đồ bằng nước nóng, phơi khô dưới nắng, khử khuẩn vật dụng cá nhân.
• Phát hiện và điều trị sớm: Khi thấy dấu hiệu mụn nước hoặc bọng nước, điều trị ngay để ngăn lây lan.
• Giáo dục cộng đồng: Tại trường học, nhà trẻ, cần nâng cao nhận thức về vệ sinh và cách xử lý sớm ghẻ phỏng.

Ghẻ phỏng là một bệnh da liễu do vi khuẩn gây ra, dễ lây lan và có thể tái phát nếu không được xử lý đúng cách. Nhận biết sớm qua các triệu chứng như mụn nước, bọng nước hoặc vảy vàng giúp can thiệp kịp thời. Điều trị hiệu quả cần kết hợp kháng sinh theo chỉ định, chăm sóc da đúng cách và giữ vệ sinh môi trường sống. Quan trọng hơn, việc duy trì vệ sinh cá nhân, tránh tiếp xúc với nguồn lây và xử lý sớm tổn thương là chìa khóa để ngăn ngừa tái phát. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ ghẻ phỏng hoặc điều trị không cải thiện, hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.