Đột tử: Nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán đột tử

Chẩn đoán đột tử đòi hỏi sự loại trừ cẩn thận các nguyên nhân tử vong khác, vì không có xét nghiệm cụ thể nào có thể xác nhận chắc chắn đột tử. Dưới đây là quy trình chẩn đoán thường được thực hiện:

Đánh giá lâm sàng:

• Quan sát hiện trường: Bác sĩ sẽ xem xét các tình huống xung quanh, chẳng hạn như thời gian, địa điểm, và bất kỳ triệu chứng nào được báo cáo trước khi tử vong.
• Tiền sử bệnh án: Ghi nhận thông tin liên quan đến các bệnh lý tim trước đây, yếu tố nguy cơ tim mạch và các loại thuốc bệnh nhân đang sử dụng.
• Khám nghiệm tử thi: Là bước then chốt nhằm đánh giá tình trạng tim và các cơ quan khác, qua đó phát hiện dấu hiệu của những bệnh lý tim tiềm ẩn có thể gây đột tử.

Xét nghiệm:

• Xét nghiệm máu: Để kiểm tra các dấu hiệu của đau tim, rối loạn điện giải, hoặc sử dụng chất kích thích.
• Điện tâm đồ (ECG): Nếu có thể, xem xét các bản ghi ECG trước đó để tìm bằng chứng về rối loạn nhịp tim.
• Chụp cộng hưởng từ tim (MRI): Để đánh giá cấu trúc và chức năng của tim, tìm kiếm các dấu hiệu của bệnh cơ tim hoặc sẹo tim.
• Xét nghiệm di truyền: Trong một số trường hợp, xét nghiệm di truyền có thể được thực hiện để xác định các bệnh tim di truyền.

Tiêu chí chẩn đoán:

• Đột tử thường được xác định khi một người chết đột ngột, không rõ nguyên nhân, trong vòng một giờ sau khi xuất hiện các triệu chứng cấp tính.
• Loại trừ các nguyên nhân tử vong khác, chẳng hạn như chấn thương, đột quỵ, hoặc ngộ độc thuốc.
• Bằng chứng về bệnh tim tiềm ẩn, chẳng hạn như bệnh động mạch vành, bệnh cơ tim, hoặc rối loạn nhịp tim.

Phương pháp điều trị đột tử hiệu quả

Đột tử là một tình trạng cấp cứu cần được xử lý ngay lập tức. Các phương pháp điều trị bao gồm:

Cấp cứu ban đầu:

• Hồi sức tim phổi (CPR): Hồi sức tim phổi (CPR) là kỹ thuật cấp cứu cần thiết giúp duy trì tuần hoàn máu tạm thời đến các cơ quan quan trọng, chờ sự can thiệp của nhân viên y tế chuyên môn.
• Khử rung tim (Defibrillation): Sử dụng máy khử rung tim ngoài tự động (AED) để khôi phục nhịp tim bình thường.

Điều trị tại bệnh viện:

Xác định nguyên nhân: Bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân gây ngừng tim, chẳng hạn như đau tim, suy tim, hoặc rối loạn điện giải.

Sử dụng thuốc:

• Thuốc chống loạn nhịp tim để kiểm soát nhịp tim bất thường.
• Các loại thuốc khác như thuốc chẹn beta, thuốc ức chế men chuyển ACE, và thuốc chẹn kênh canxi để điều trị các bệnh tim mạch tiềm ẩn.

Các thủ thuật và phẫu thuật:

• Máy khử rung tim cấy ghép (ICD): Thiết bị này được cấy vào cơ thể để theo dõi và điều chỉnh nhịp tim.
• Nong mạch vành: Mở rộng các động mạch bị tắc nghẽn để cải thiện lưu lượng máu đến tim.
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG): Tạo ra một đường dẫn máu mới xung quanh các động mạch bị tắc nghẽn.
• Đốt bằng sóng cao tần: Loại bỏ các mô tim gây ra nhịp tim bất thường.
• Phẫu thuật tim điều chỉnh: Sửa chữa các dị tật tim bẩm sinh hoặc các vấn đề về van tim.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của đột tử

Chế độ sinh hoạt:

• Từ bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra các bệnh tim mạch.
• Tăng cường vận động: Tập thể dục đều đặn giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và duy trì cân nặng hợp lý.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên các thực phẩm giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất, hạn chế chất béo bão hòa và cholesterol.
• Hạn chế rượu bia: Uống rượu bia quá mức có thể gây hại cho tim.
• Giảm căng thẳng: Tìm các phương pháp thư giãn hiệu quả như thiền, yoga hoặc tập thể dục.
• Học CPR: Tham gia các khóa đào tạo CPR (hồi sức tim phổi) để có thể sơ cứu kịp thời khi có người bị ngừng tim.

Chế độ dinh dưỡng:

• Bổ sung thực phẩm giàu omega-3: Có trong cá béo như cá hồi, cá thu, cá mòi, hạt lanh, hạt chia.
• Ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt: Như yến mạch, gạo lứt, bánh mì nguyên cám.
• Hạn chế muối và thực phẩm chế biến sẵn: Cẩn thận với đồ ăn nhanh, mì gói, thịt nguội, xúc xích,…
• Giảm mỡ bão hòa và chất béo chuyển hóa: Hạn chế nội tạng, da động vật, thực phẩm chiên đi chiên lại.
• Hạn chế đường tinh luyện: Giảm nước ngọt, bánh kẹo, thức uống có đường.

Phương pháp phòng ngừa đột tử hiệu quả

Đặc hiệu

Dù hiện nay chưa có vắc xin nào đặc hiệu để phòng ngừa đột tử, nhưng một số loại vắc xin có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, từ đó gián tiếp hạn chế khả năng xảy ra đột tử:

• Vắc xin phòng cúm: Bệnh cúm có thể dẫn đến các biến chứng nặng nề trên hệ tim mạch, nhất là ở những người đang có sẵn bệnh tim. Việc tiêm phòng cúm định kỳ mỗi năm giúp giảm nguy cơ mắc cúm và các hậu quả liên quan đến tim.
• Vắc xin phòng phế cầu: Phế cầu khuẩn là nguyên nhân của nhiều bệnh nhiễm trùng nguy hiểm như viêm phổi, viêm màng não, có thể tác động xấu đến tim. Loại vắc xin này đặc biệt cần thiết cho người lớn tuổi và những ai đang sống chung với bệnh lý tim mạch mạn tính.

Không đặc hiệu

Để ngăn ngừa cơn đột tử, hãy:

• Ăn uống lành mạnh.
• Hãy luôn năng động và tập thể dục thường xuyên.
• Không hút thuốc hoặc sử dụng thuốc lá.
• Kiểm tra sức khỏe thường xuyên.
• Hãy kiểm tra bệnh tim.
• Kiểm soát huyết áp và cholesterol.

Để biết thêm thông tin chi tiết về vắc xin và các biện pháp bảo vệ sức khỏe, bạn có thể tham khảo thêm tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hoặc liên hệ hotline 1800 6928.

Những ai có nguy cơ mắc đột tử

Nếu người thân trong gia đình từng mắc bệnh động mạch vành hoặc đột tử do tim, nguy cơ của bạn cũng tăng lên.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc đột tử

Nguy cơ đột tử tăng cao bởi các yếu tố sau:

• Tiền sử gia đình mắc bệnh động mạch vành.
• Huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường.
• Đã từng bị đau tim, bệnh rối loạn nhịp tim, suy tim.
• Hút thuốc lá, ít vận động, béo phì.
• Tuổi cao, giới tính nam.
• Tiền sử ngừng tim đột ngột.
• Sử dụng ma túy, rối loạn điện giải, ngưng thở khi ngủ, bệnh thận mãn tính.

Đột tử do tim thường xảy ra do các nguyên nhân sau:

• Rối loạn nhịp tim: Các rối loạn như rung thất hoặc ngừng tim có thể làm tim ngừng bơm máu hiệu quả, dẫn đến đột tử.
• Nhồi máu cơ tim: Khi một động mạch vành bị tắc nghẽn, phần cơ tim bị thiếu máu và có thể dẫn đến tử vong đột ngột.
• Bệnh cơ tim: Các tình trạng như cơ tim phì đại hoặc giãn nở có thể gây mất ổn định nhịp tim, dẫn đến đột tử.
• Bất thường mạch vành: Dị tật mạch máu hoặc tắc nghẽn mạch vành có thể cản trở lưu thông máu đến tim, dẫn đến đột tử.
• Viêm cơ tim: Viêm nhiễm ở cơ tim có thể ảnh hưởng đến chức năng tim và gây ra đột tử.
• Các yếu tố nguy cơ khác: Cao huyết áp, đái tháo đường, béo phì, hút thuốc, và lối sống ít vận động làm tăng nguy cơ đột tử do tim.

Những dấu hiệu và triệu chứng của đột tử

Có một số dấu hiệu cảnh báo có thể xuất hiện trước khi xảy ra đột tử do tim. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải ai bị đột tử cũng có những dấu hiệu này, và đôi khi chúng có thể bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác. Dưới đây là một số dấu hiệu tiềm ẩn:

• Khó thở;
• Đau ngực;
• Tim đập nhanh hoặc không đều;
• Ngất xỉu;
• Chóng mặt hoặc choáng váng;
• Buồn nôn hoặc nôn.

Biến chứng có thể gặp của đột tử

Đột tử là tình trạng nguy hiểm, thường dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Các biến chứng bao gồm:

• Tử vong: Tử vong có thể xảy ra nhanh chóng nếu không được thực hiện hồi sức tim phổi (CPR) hoặc sử dụng máy sốc tim (AED) trong vòng 4–6 phút đầu.
• Tổn thương não vĩnh viễn: Thiếu oxy máu kéo dài (trên 5 phút) gây chết tế bào não, dẫn đến hôn mê hoặc tàn tật thần kinh.
• Suy đa cơ quan: Ngừng tuần hoàn làm các cơ quan như thận, gan, phổi tổn thương do thiếu máu.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm đau thắt ngực, khó thở, tim đập nhanh hoặc không đều, ngất xỉu, chóng mặt, và mệt mỏi bất thường. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. 

Đột tử hay còn được biết đến cụ thể là đột tử do tim (sudden cardiac death) là tình trạng tim ngừng đập đột ngột, thường trong vòng vài phút, dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu ngay. Nguyên nhân chính thường là rối loạn nhịp tim nghiêm trọng (như rung thất hoặc nhịp nhanh thất), khiến tim không bơm máu hiệu quả.

Hãy hình dung tim như một máy bơm: Khi "hệ thống điện" (nhịp tim) bị lỗi đột ngột, máy bơm dừng lại, làm cơ thể thiếu máu và oxy ngay lập tức. Đột tử thường xảy ra ở người có bệnh tim mạch (nhồi máu cơ tim, bệnh cơ tim), nhưng đôi khi không có dấu hiệu cảnh báo trước.