Biến chứng tiểu đường type 1​ và cách chăm sóc người bệnh

Tiểu đường type 1 là một bệnh mạn tính đòi hỏi người bệnh phải theo dõi đường huyết hằng ngày và duy trì lối sống lành mạnh. Khi đường huyết không ổn định trong thời gian dài, cơ thể có thể xuất hiện nhiều vấn đề nghiêm trọng, được gọi là biến chứng đái tháo đường type 1. Việc nắm rõ các dấu hiệu cảnh báo và hiểu về những biến chứng thường gặp sẽ giúp gia đình hỗ trợ bệnh nhân chăm sóc sức khỏe tốt hơn.

Các biến chứng tiểu đường type 1

Đái tháo đường type 1 là bệnh mạn tính cần được phát hiện sớm và theo dõi liên tục. Nếu đường huyết không được kiểm soát tốt, người bệnh có thể gặp nhiều biến chứng ảnh hưởng đến nhiều cơ quan như tim, mắt, thận, hệ thần kinh… Dưới đây là các biến chứng thường gặp và những điều cần lưu ý trong chăm sóc bệnh nhân.

Biến chứng tim và mạch máu

Tăng đường huyết kéo dài có thể làm tổn thương hệ thống mạch máu, gồm mạch máu lớn và mạch máu nhỏ.

• Mạch máu nhỏ: Ảnh hưởng mắt, thận và hệ thần kinh.
• Mạch máu lớn: Làm tăng nguy cơ bệnh tim, tai biến mạch máu não và tổn thương động mạch ngoại biên.

Người bệnh đái tháo đường type 1 có khả năng xơ vữa động mạch cao hơn người bình thường do lượng đường trong máu khó kiểm soát.

Tổn thương hệ thần kinh

Lượng đường trong máu cao có thể làm hỏng các dây thần kinh. Các triệu chứng sớm bao gồm:

• Tê, rát, buốt ngón tay, ngón chân;
• Đau lan lên cẳng tay, cẳng chân;
• Tổn thương thần kinh tự chủ, gây rối loạn tiêu hóa, nhịp tim nhanh;
• Rối loạn cương ở nam giới.

Tổn thương thận

Đường huyết không ổn định có thể dẫn đến suy giảm chức năng lọc của thận, khiến người bệnh có nguy cơ suy thận giai đoạn cuối. Khi đó, việc điều trị thường phức tạp hơn và có thể cần lọc máu, lọc màng bụng hoặc ghép thận.

Vấn đề về mắt

Biến chứng phổ biến nhất là bệnh võng mạc tiểu đường, do các mạch máu nhỏ trong mắt bị tổn thương, có thể dẫn đến giảm thị lực hoặc mù lòa. Người bệnh cũng có nguy cơ cao mắc đục thủy tinh thể và tăng nhãn áp.

Biến chứng bàn chân

Tổn thương dây thần kinh và mạch máu ở bàn chân có thể gây tê bì, mất cảm giác và làm tăng nguy cơ loét bàn chân tiểu đường. Nếu vết loét không được chăm sóc đúng cách, nhiễm trùng có thể lan rộng, gây áp xe và tăng nguy cơ phải cắt cụt chi.

Các vấn đề da và miệng

Người bệnh dễ bị nhiễm trùng da, nấm miệng do hệ miễn dịch suy giảm. Cần vệ sinh da, răng miệng hằng ngày và khám ngay khi có dấu hiệu viêm.

Hạ đường huyết

Hạ đường huyết là tình trạng nguy hiểm, thường xảy ra ở người bệnh tiểu đường dùng insulin hoặc ăn uống không đều. Nếu không xử lý kịp thời, mức đường huyết quá thấp có thể dẫn đến bất tỉnh và đe dọa tính mạng. Một số dấu hiệu cảnh báo thường gặp gồm:

• Run tay;
• Đổ mồ hôi;
• Nhịp tim nhanh;
• Chóng mặt, đau đầu;
• Lú lẫn, buồn ngủ.

Nhiễm toan đái tháo đường (DKA)

Đây là biến chứng cấp tính rất nguy hiểm của đái tháo đường type 1. Khi cơ thể thiếu insulin, chất béo bị phân hủy quá mức và tạo ra ketone, khiến máu bị toan hóa. Khi có các dấu hiệu cảnh báo sau, người bệnh cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức:

• Khát nước liên tục;
• Đi tiểu nhiều;
• Buồn nôn, nôn;
• Sụt cân nhanh;
• Hơi thở mùi trái cây;
• Mệt mỏi, lú lẫn.

Biến chứng ở phụ nữ mang thai

Việc kiểm soát đường huyết trong thai kỳ vô cùng quan trọng, vì phụ nữ bị đái tháo đường type 1 mang thai có nguy cơ sau:

• Dị tật thai trong những tháng đầu;
• Sảy thai, thai lưu;
• Tiền sản giật.

Nguyên nhân và cách phòng ngừa đái tháo đường type 1

Đái tháo đường type 1 là một bệnh tự miễn, nghĩa là hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các tế bào beta của tuyến tụy (nơi sản xuất insulin). Khi các tế bào này bị phá hủy, cơ thể không còn đủ insulin để kiểm soát đường huyết. Hiện nay, nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định. Các chuyên gia cho rằng yếu tố di truyền và môi trường có thể đóng vai trò quan trọng, nhưng lối sống không phải là nguyên nhân gây bệnh.

Hiện chưa có biện pháp phòng ngừa hoàn toàn bệnh đái tháo đường type 1. Tuy nhiên, việc hiểu biết về bệnh và khám sớm khi có dấu hiệu bất thường sẽ giúp hạn chế tối đa biến chứng. Người thuộc nhóm nguy cơ cao như gia đình có người mắc bệnh nên xét nghiệm kháng thể để phát hiện sớm hơn.

Cách chăm sóc người bệnh đái tháo đường type 1

Việc chăm sóc người bệnh đái tháo đường type 1 đòi hỏi sự theo dõi sát sao và phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, người bệnh và nhân viên y tế:

• Theo dõi đường huyết thường xuyên: Đo đường huyết mỗi ngày giúp kiểm soát bệnh hiệu quả và hạn chế biến chứng.
• Điều trị bằng insulin đúng hướng dẫn: Người bệnh luôn cần insulin do cơ thể không tự sản xuất. Một số thuốc khác có thể được dùng để kiểm soát mỡ máu, huyết áp hoặc các biến chứng.
• Khám chuyên khoa Nội tiết định kỳ: Người bệnh cần tái khám ít nhất 3 lần/năm để phát hiện sớm các biến chứng.
• Lập kế hoạch ăn uống và vận động: Chế độ dinh dưỡng hợp lý và vận động thường xuyên giúp đường huyết ổn định hơn.
• Cập nhật kiến thức về bệnh: Hiểu rõ về bệnh giúp bệnh nhân chủ động trong chăm sóc sức khỏe.
• Kết nối cộng đồng: Tham gia các nhóm hỗ trợ giúp người bệnh chia sẻ kinh nghiệm và duy trì tinh thần tích cực.
• Quan tâm sức khỏe tinh thần: Người bệnh có nguy cơ cao bị căng thẳng, lo âu hoặc trầm cảm. Khi có dấu hiệu bất thường, nên tìm đến bác sĩ tâm lý.

Biến chứng tiểu đường type 1 hoàn toàn có thể được hạn chế nếu người bệnh tuân thủ kế hoạch điều trị, duy trì thói quen sống khoa học và khám theo dõi định kỳ. Gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ và đồng hành cùng bệnh nhân. Khi có bất kỳ thắc mắc hay dấu hiệu bất thường, bạn nên trao đổi trực tiếp với nhân viên y tế để được hướng dẫn phù hợp.