Bệnh ghẻ xốn: Nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả

Bệnh ghẻ xốn là một căn bệnh ngoài da do ký sinh trùng gây ra, có khả năng lây nhiễm cao và dễ tái phát nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Mặc dù không đe dọa trực tiếp đến tính mạng, nhưng bệnh lại gây ra những triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Vì vậy, việc hiểu rõ về nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị bệnh ghẻ xốn là điều hết sức cần thiết để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.

Bệnh ghẻ xốn là gì?

Có nhiều căn bệnh tuy không đe dọa đến tính mạng nhưng lại gây ra cảm giác ngứa ngáy, khó chịu dai dẳng cho người mắc, đồng thời có khả năng lây lan nhanh chóng trong cộng đồng nếu không được kiểm soát. Một trong số đó chính là bệnh ghẻ xốn.

Ghẻ xốn là một bệnh truyền nhiễm do một loại ký sinh trùng bắt buộc có tên là cái ghẻ Sarcoptes scabiei var. hominis gây nên. Loài ký sinh này cư trú ở lớp biểu bì trên da, sinh sôi và phát triển mạnh, tạo ra những triệu chứng đặc trưng của bệnh ghẻ.

Người là vật chủ duy nhất của cái ghẻ Sarcoptes scabiei var. hominis, không có vật chủ trung gian hay côn trùng truyền bệnh. Một số loài cái ghẻ ký sinh trên động vật có thể lây nhiễm tạm thời sang người khi tiếp xúc gần, tuy nhiên chúng không có khả năng đào hang ngoằn ngoèo như cái ghẻ ở người, thay vào đó chỉ xâm nhập nông vào lớp sừng và không thể sinh sản trong cơ thể người, thường sẽ chết sau vài ngày.

Cái ghẻ Sarcoptes scabiei var. hominis có hình dáng bầu dục, phần bụng dẹt và phần lưng hơi nhô lên, được bao phủ bởi nhiều lông cứng. Loài này có bốn đôi chân, không có đầu thật hay mắt, nhưng có bộ phận miệng nhô ra khỏi thân giống như chiếc đầu, được gọi là đầu giả. Con cái thường có kích thước lớn hơn con đực.

Nguyên nhân gây bệnh ghẻ xốn

Bệnh ghẻ xốn có thể truyền nhiễm qua hai con đường chủ yếu: Một là tiếp xúc trực tiếp với người đang mắc bệnh, hai là lây gián tiếp qua việc dùng chung quần áo hoặc vật dụng cá nhân như khăn mặt, chăn màn, gối nằm,... Ký sinh trùng gây bệnh lan truyền rất nhanh chóng, chỉ cần một con ghẻ cái xâm nhập, sau từ 2 đến 3 tuần số lượng ghẻ trên da sẽ tăng lên rất nhiều lần. Đây chính là nguyên nhân khiến bệnh ghẻ xốn dễ dàng bùng phát thành dịch nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời, cũng như thực hiện các biện pháp phòng ngừa và cách ly hợp lý.

Sau khi ký sinh trên da, con ghẻ bắt đầu hoạt động bằng cách đào hang. Khi con cái đã được thụ tinh, nó sẽ khoan sâu vào lớp sừng dưới da, mỗi ngày có thể tạo ra đường hầm dài khoảng 2 - 3 mm. Đường hầm này nằm giữa lớp biểu bì, cụ thể là ở giữa lớp sừng và lớp hạt của da. Đặc điểm của đường hầm do ghẻ xốn tạo ra là hình dạng thẳng đứng, nhỏ bé và rất khó phát hiện các túi xác lột da do con ghẻ bỏ lại. Vì đường hầm này có chiều hướng thẳng đứng nên khác biệt với các loại ghẻ khác, bệnh ghẻ xốn thường không có những vệt rãnh đặc trưng trên da.

Sau khi đào hầm xong, con ghẻ cái sẽ đẻ từ 3 đến 5 trứng vào bên trong đường hầm đó, trứng sẽ nở trong vòng từ 3 đến 7 ngày. Do tốc độ phát triển, đẻ trứng và nở trứng của ký sinh trùng rất nhanh, bệnh ghẻ xốn cũng phát triển nhanh và lan rộng trên da trong thời gian ngắn.

Bị ghẻ xốn làm sao hết? Phòng ngừa như thế nào?

Phương pháp điều trị ghẻ xốn

Ký sinh trùng gây bệnh rất khó bị loại bỏ hoàn toàn, bởi chỉ cần bỏ sót một con ghẻ cũng đủ để chúng sinh sản và phát triển về số lượng nhanh chóng. Nếu bệnh tái phát, tổn thương trên da sẽ nghiêm trọng hơn vì những vùng da chưa kịp hồi phục. Vì vậy, mục tiêu chính trong điều trị ghẻ xốn bao gồm:

• Loại bỏ hoàn toàn cái ghẻ ra khỏi cơ thể người bệnh
• Điều trị các triệu chứng và những biến chứng đi kèm
• Đánh giá, theo dõi và xử lý điều trị cho những người tiếp xúc gần để ngăn ngừa nguồn lây bệnh

Trước khi bắt đầu điều trị, trong vòng 3 ngày cần tiến hành vệ sinh tổng thể quần áo, chăn màn, đồ dùng cá nhân... bằng xà phòng sát khuẩn, sau đó phơi dưới ánh nắng mặt trời. Nếu cần thiết, có thể dùng nước sôi để làm sạch triệt để các vật dụng này.

Khi phát hiện các triệu chứng của bệnh, ngoài việc cách ly để tránh lây lan, người bệnh nên đến khám tại cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và kê đơn điều trị phù hợp, hiệu quả. Việc sử dụng thuốc phải tuân thủ đúng hướng dẫn và chỉ định của bác sĩ.

Loại thuốc được ưu tiên sử dụng là permethrin 5%, bôi trên da và giữ trong vòng 8-12 giờ mỗi lần dùng. Ngoài ra, có thể dùng thuốc uống Ivermectin với liều khuyến cáo 200 µg/kg, điều trị lặp lại sau 7 đến 14 ngày nhằm tiêu diệt các ấu trùng chưa nở ở lần điều trị đầu tiên trước khi chúng trưởng thành và sinh sản.

Ngoài ra, thuốc bôi crotamiton 5-10% trong 3-5 ngày liên tục hoặc benzyl benzoate 25% (liều 10% cho trẻ em) bôi vào ngày 1, 2 và lặp lại sau 7 ngày cũng là lựa chọn thay thế với hiệu quả tương đương. Hai loại thuốc này đều có tác dụng tiêu diệt ghẻ và trứng ghẻ; trong đó, crotamiton còn giúp giảm ngứa. Tuy nhiên, cả hai thuốc có thể gây kích ứng da. Để giảm ngứa, có thể dùng thuốc kháng histamin hoặc corticosteroid dạng bôi, hoặc corticosteroid dạng uống hàng ngày. Biến chứng nhiễm trùng da sẽ được điều trị bằng kháng sinh phù hợp.

Một trong những cách để chữa trị triệt để bệnh ghẻ xốn là phải loại bỏ hoàn toàn nguồn lây. Điều này không chỉ giúp người bệnh hồi phục mà còn ngăn chặn sự lan truyền sang những người tiếp xúc xung quanh. 

Một số biện pháp cụ thể như sau:

• Cái ghẻ chết khi gặp nhiệt độ 60 độ C, do đó quần áo sau khi mặc nên được luộc ở nhiệt độ 80-90 độ C trong 5 phút để tiêu diệt ký sinh trùng.
• Cái ghẻ chết sau khi rời khỏi cơ thể ký chủ trong vòng 36 giờ, vì vậy nên để quần áo sạch trong tủ kín ít nhất 1 tuần trước khi dùng lại.
• Điều trị đồng thời cho tất cả những người tiếp xúc gần, nhất là người có biểu hiện ngứa da.

Phòng ngừa bệnh ghẻ xốn tại nhà

Sau khi đã điều trị bệnh ghẻ xốn, bạn vẫn có thể bị tái nhiễm do ký sinh trùng còn tồn đọng trên đồ dùng cá nhân. Vì vậy, hãy duy trì những thói quen sau để ngăn chặn sự tồn tại và phát triển của chúng. Điều này không chỉ bảo vệ sức khỏe bản thân mà còn giúp hạn chế sự lây lan trong cộng đồng. Các biện pháp dưới đây rất đơn giản, dễ thực hiện hàng ngày và còn có lợi cho sức khỏe tổng thể, đồng thời phòng tránh nhiều bệnh khác:

• Vệ sinh cơ thể hàng ngày kỹ càng bằng xà phòng nhẹ dịu, đặc biệt chú ý làm sạch các khe kẽ như kẽ tay, kẽ chân và các vùng da có nếp gấp.
• Sau khi tắm, cần lau khô người hoàn toàn, ưu tiên mặc quần áo làm từ chất liệu mềm mại, thoáng khí để da không bị ma sát quá mức, giúp da luôn thông thoáng và tạo cảm giác dễ chịu.
• Mặc dù bệnh ghẻ xốn gây ngứa ngáy khó chịu, bạn tuyệt đối không được gãi vì dễ gây nhiễm trùng và làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Có thể sử dụng thuốc bôi hoặc thuốc uống giảm ngứa theo chỉ dẫn để kiểm soát triệu chứng. Ngoài ra, nên thường xuyên cắt tỉa móng tay, móng chân ngắn gọn.
• Giữ cho môi trường sinh hoạt sạch sẽ, thoáng đãng và vệ sinh tốt để hạn chế sự phát sinh của ký sinh trùng gây ghẻ.
• Thường xuyên giặt giũ quần áo bằng xà phòng hoặc bột giặt rồi phơi dưới ánh nắng mặt trời cho thật khô. Trong trường hợp bị ghẻ, nên dùng nước nóng sôi để giặt, giúp tiêu diệt ký sinh trùng ở nhiệt độ cao.
• Khi có người xung quanh xuất hiện các dấu hiệu như ngứa, nổi mụn nước, cần tránh tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp (như bắt tay, ôm, ngủ chung hay dùng chung vật dụng cá nhân) để hạn chế lây lan.
• Ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc ghẻ xốn, nên đến cơ sở y tế khám và tuân thủ đúng phác đồ điều trị, không tự ý dùng thuốc hoặc ngưng thuốc khi chưa được bác sĩ đồng ý.
• Xây dựng chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung các loại vitamin và khoáng chất thiết yếu nhằm tăng cường sức hệ miễn dịch. Đồng thời hạn chế tiêu thụ thực phẩm nhiều dầu mỡ, các loại đồ uống có cồn như rượu, bia, các loại nước có gas hoặc cà phê.
• Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc và thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng đều đặn.
• Nếu bị ghẻ xốn, cần tránh tiếp xúc với người khác bằng cách sử dụng đồ dùng cá nhân riêng, ngủ riêng và đi khám, điều trị sớm để ngăn ngừa biến chứng cũng như tránh lây lan trong cộng đồng.

Hy vọng những kiến thức trong bài viết trên sẽ giúp bạn nắm rõ hơn về bệnh ghẻ xước và phương pháp điều trị ghẻ xước hiệu quả nhất. Nếu bạn thấy xuất hiện tình trạng ngứa nhiều vào ban đêm, da nổi mẩn đỏ, mụn nước,... hãy chủ động đến gặp bác sĩ ngay khi có thể.