Bệnh bạch cầu lympho mãn tính: Triệu chứng và hướng xử lý

Bạch cầu là thành phần thiết yếu trong hệ thống miễn dịch, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh. Khi mắc bệnh lý bạch cầu lympho mãn tính (CLL), cơ chế sản xuất bạch cầu bị rối loạn, dẫn đến sự tích tụ của các tế bào lympho không bình thường trong máu và tủy xương. Sự tích tụ này cản trở việc tạo ra tế bào máu khỏe mạnh, làm suy yếu khả năng miễn dịch. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và hướng điều trị là nền tảng giúp người bệnh chủ động chăm sóc sức khỏe và kiểm soát tiến triển bệnh.

Bệnh bạch cầu lympho mãn tính là gì?

Trước hết, cần hiểu rằng bệnh lý bạch cầu lympho mãn tính là một dạng ung thư máu mạn tính, phát sinh chủ yếu từ các tế bào lympho B trong tủy xương. Những tế bào này, thay vì trưởng thành và hoạt động bình thường, lại phân chia mất kiểm soát, dẫn đến tích tụ trong máu, tủy xương và hạch bạch huyết. Sự tăng sinh bất thường này làm giảm khả năng của hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng và suy yếu toàn thân.

Mặc dù tiến triển chậm, CLL vẫn cần được theo dõi và điều trị đúng phác đồ để ngăn ngừa biến chứng.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây ra bạch cầu lympho mãn tính

Hiện nay, chưa có nguyên nhân chính xác tuyệt đối dẫn đến bệnh, nhưng các nhà nghiên cứu đã xác định nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ mắc. Những yếu tố này liên quan đến di truyền, môi trường, tuổi tác và tình trạng miễn dịch của cơ thể. Dưới đây là các yếu tố nguy cơ chính:

Yếu tố di truyền

Nhiều nghiên cứu ghi nhận, người có người thân trực hệ (cha, mẹ, anh chị em ruột) từng mắc CLL có nguy cơ mắc bệnh cao hơn từ hai đến ba lần so với người bình thường. Điều này cho thấy yếu tố gen đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành bệnh. Tuy nhiên, không phải mọi người có tiền sử gia đình đều mắc CLL, cho thấy còn có sự kết hợp của môi trường và lối sống tác động lên khả năng khởi phát bệnh.

Tuổi tác và giới tính

CLL hầu như không gặp ở người trẻ, mà chủ yếu xuất hiện ở người trên 60 tuổi. Lý do là theo thời gian, tế bào trong cơ thể dễ xảy ra sai sót khi phân chia, dẫn đến nguy cơ ung thư máu tăng lên. Ngoài ra, thống kê cũng cho thấy tỷ lệ mắc ở nam giới cao hơn đáng kể so với nữ giới, có thể do sự khác biệt về nội tiết tố và yếu tố di truyền liên quan đến nhiễm sắc thể giới.

Tác động của môi trường

Những người thường xuyên tiếp xúc với hóa chất công nghiệp như benzene, dung môi hữu cơ hoặc thuốc trừ sâu trong thời gian dài được xem là có nguy cơ cao mắc CLL. Một số nghiên cứu ở nông dân, công nhân nhà máy hóa chất ghi nhận tỷ lệ mắc bệnh cao hơn trung bình. Tuy vậy, mối liên hệ này vẫn đang được tiếp tục nghiên cứu để xác định cơ chế gây hại cụ thể của các chất độc hại này lên tế bào máu.

Rối loạn miễn dịch

Các bệnh nhân có rối loạn tự miễn hoặc từng điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch trong thời gian dài, có khả năng phát triển CLL cao hơn. Nguyên nhân là do hệ miễn dịch bị suy yếu hoặc mất khả năng kiểm soát sự phát triển bất thường của tế bào lympho. Đây là nhóm yếu tố nguy cơ gián tiếp nhưng đóng vai trò đáng kể trong việc khởi phát bệnh.

Dấu hiệu nhận biết bệnh lý bạch cầu lympho mãn tính

Ở giai đoạn đầu, bệnh thường không có biểu hiện cụ thể, khiến nhiều người chỉ được chẩn đoán tình cờ qua xét nghiệm máu định kỳ. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, các triệu chứng sẽ rõ ràng hơn và ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe người bệnh:

Cảm giác mệt mỏi kéo dài

Cơ thể người bệnh thường xuyên mệt mỏi, yếu sức do tủy xương không tạo đủ hồng cầu khỏe mạnh, dẫn đến thiếu máu. Tình trạng này khiến bệnh nhân cảm thấy uể oải, chóng mặt, kém tập trung dù nghỉ ngơi đầy đủ. Mức độ mệt mỏi tăng dần theo tiến triển bệnh và thường là lý do khiến người bệnh phải đi khám.

Sưng hạch bạch huyết

Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất là hạch ở cổ, nách hoặc bẹn sưng to. Các hạch này thường không đau nhưng dai dẳng, khiến người bệnh khó chịu khi cử động hoặc mặc áo chật. Việc sưng hạch là do sự tích tụ của tế bào lympho bất thường và kích thước hạch có thể tăng dần theo thời gian nếu không được kiểm soát.

Dễ nhiễm trùng và chảy máu

Sự mất cân bằng tế bào máu khiến cơ thể suy giảm khả năng đề kháng, dẫn đến dễ bị nhiễm khuẩn, viêm phổi hoặc cảm cúm kéo dài. Đồng thời, tiểu cầu giảm làm tăng nguy cơ chảy máu cam, chảy máu chân răng hoặc bầm tím dưới da. Triệu chứng này là biểu hiện cho thấy tủy xương đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi tế bào ác tính.

Sút cân, sốt nhẹ và đổ mồ hôi ban đêm

Nhóm triệu chứng này thường được gọi là “triệu chứng B”, gặp ở nhiều loại ung thư máu. Người bệnh có thể sụt cân không rõ nguyên nhân, cảm thấy sốt nhẹ vào buổi chiều hoặc đổ mồ hôi nhiều khi ngủ. Những thay đổi này phản ánh cơ thể đang chịu phản ứng viêm mạn tính do tế bào ung thư hoạt động mạnh.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh

Để xác định chính xác bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu nhằm đánh giá số lượng và hình thái tế bào lympho, cũng như mức độ xâm lấn của tế bào ác tính trong tủy xương. Tùy vào kết quả, hướng điều trị sẽ được cá nhân hóa để đạt hiệu quả tối ưu. Cụ thể:

Chẩn đoán

Quy trình chẩn đoán thường bao gồm nhiều bước. Đầu tiên là xét nghiệm công thức máu toàn phần để xác định số lượng bạch cầu, hồng cầu và tiểu cầu. Nếu bạch cầu lympho tăng cao bất thường, bác sĩ sẽ tiếp tục làm xét nghiệm miễn dịch học (flow cytometry) để xác định loại tế bào tăng sinh. 

Ngoài ra, sinh thiết tủy xương giúp đánh giá chính xác mức độ xâm lấn và giai đoạn bệnh. Một số trường hợp cần chụp CT hoặc siêu âm hạch để xác định phạm vi lan rộng. Tất cả những xét nghiệm này giúp xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.

Điều trị

Tùy giai đoạn bệnh, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp sau:

• Theo dõi tích cực: Với bệnh nhân chưa có triệu chứng rõ ràng.
• Hóa trị và liệu pháp nhắm trúng đích: Sử dụng thuốc tác động vào tế bào ung thư mà ít ảnh hưởng tế bào lành.
• Liệu pháp miễn dịch: Kích hoạt hệ miễn dịch tấn công tế bào ung thư.
• Ghép tủy xương: Áp dụng cho trường hợp nặng, có nguy cơ tái phát cao.

Chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng hỗ trợ người bệnh

Song song với điều trị y khoa, người bệnh cần duy trì lối sống lành mạnh để tăng cường sức đề kháng và hạn chế tác dụng phụ của thuốc. Một số nguyên tắc quan trọng gồm:

• Dinh dưỡng cân bằng: Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu vitamin C, E, kẽm, sắt. Hạn chế thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn và đồ chiên rán nhiều dầu.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Đi bộ, yoga, thiền hoặc đạp xe giúp cải thiện tuần hoàn, giảm mệt mỏi và tăng năng lượng tích cực.
• Ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng: Giấc ngủ sâu giúp cơ thể phục hồi, đồng thời giảm stress - yếu tố có thể làm suy yếu miễn dịch.
• Tái khám định kỳ: Giúp bác sĩ theo dõi các chỉ số máu, đánh giá đáp ứng điều trị và điều chỉnh phác đồ kịp thời.

Bệnh bạch cầu lympho mãn tính là bệnh lý ung thư máu mạn tính tiến triển chậm, nhưng nếu phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ, người bệnh vẫn có thể sống khỏe trong thời gian dài. Việc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, kết hợp dinh dưỡng hợp lý và chăm sóc tinh thần tích cực là chìa khóa giúp kiểm soát bệnh hiệu quả và nâng cao chất lượng cuộc sống.