Viêm gan cấp tính có lây không? Nguyên nhân, đường truyền và cách phòng ngừa

Viêm gan cấp tính là tình trạng viêm gan xảy ra đột ngột trong thời gian ngắn, có thể làm suy giảm hoặc đe dọa chức năng gan nếu không được phát hiện sớm. Việc hiểu đúng về khả năng lây truyền và biết cách phòng ngừa là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát bệnh hiệu quả.

Viêm gan cấp tính có lây không?

Khả năng lây của viêm gan cấp tính phụ thuộc trực tiếp vào nguyên nhân gây bệnh. Nếu viêm gan cấp tính bắt nguồn từ virus viêm gan (A, B, C, D hoặc E) thì bệnh có thể lây truyền từ người sang người qua các con đường như tiêu hóa, máu hoặc tình dục. Trong đó, viêm gan A và E lây qua thực phẩm, nước uống nhiễm virus (đường phân - miệng), còn viêm gan B, C và D lây qua máu, dịch cơ thể hoặc từ mẹ sang con trong lúc sinh nở.

Ngược lại, các trường hợp viêm gan cấp do rượu, thuốc hoặc hóa chất độc hại không mang tính truyền nhiễm. Cơ chế gây bệnh là do tổn thương trực tiếp tế bào gan bởi độc chất, không có sự tham gia của virus, nên hoàn toàn không lây lan qua tiếp xúc thông thường.

Cần lưu ý rằng, “cấp tính” chỉ là cách mô tả giai đoạn diễn tiến của bệnh trong thời gian ngắn (thường dưới 6 tháng), chứ không phải yếu tố quyết định việc bệnh có lây hay không. Vì vậy, để xác định nguy cơ lây nhiễm, bác sĩ thường phải xét nghiệm máu tìm nguyên nhân cụ thể.

Như vậy, viêm gan cấp tính chỉ lây khi có tác nhân virus, còn các dạng viêm gan do rượu hoặc thuốc thì không. Việc nhận biết đúng nguyên nhân sẽ giúp người bệnh có hướng điều trị và phòng ngừa lây lan hiệu quả.

Các nguyên nhân cụ thể và mối quan hệ với lây truyền

Mỗi loại viêm gan cấp tính có cơ chế hình thành và khả năng lây nhiễm khác nhau. Dưới đây là phân loại cụ thể:

Viêm gan virus (có lây)

Nhóm virus viêm gan gồm A, B, C, D và E có khả năng truyền nhiễm qua nhiều đường khác nhau:

• Virus A và E: Lây qua đường tiêu hóa, cụ thể là từ phân sang miệng do ăn phải thực phẩm hoặc nước uống nhiễm virus. Những khu vực có điều kiện vệ sinh kém dễ bùng phát dịch viêm gan A, E.
• Virus B, C và D: Lây qua máu, dịch cơ thể và đường tình dục. Các trường hợp thường gặp là dùng chung kim tiêm, truyền máu không kiểm soát hoặc quan hệ không an toàn. Virus B cũng có thể truyền từ mẹ sang con trong lúc sinh.

Tùy từng loại virus, thời gian ủ bệnh và mức độ lây nhiễm khác nhau. Viêm gan B và C có nguy cơ chuyển sang mạn tính, gây xơ gan hoặc ung thư gan nếu không điều trị.

Viêm gan do rượu, thuốc, hóa chất (không lây)

Ngược lại, viêm gan cấp tính do rượu, thuốc hay độc chất không có tính truyền nhiễm. Nguyên nhân chủ yếu là do:

• Tác động độc hại của rượu hoặc thuốc, khiến tế bào gan bị viêm và hoại tử.
• Phản ứng dị ứng hoặc tổn thương nội tại trong gan, hoàn toàn không có sự tham gia của virus.

Do đó, những người mắc viêm gan do rượu hoặc thuốc không thể lây bệnh cho người khác qua tiếp xúc thông thường, ăn uống hay hô hấp.

Con đường lây truyền viêm gan cấp tính do virus

Khi xác định bệnh do virus gây ra, việc hiểu rõ đường truyền là điều quan trọng để phòng tránh. Cụ thể gồm:

• Đường tiêu hóa: Viêm gan A và E lây qua thực phẩm hoặc nguồn nước bị nhiễm virus. Virus có thể tồn tại lâu trong môi trường, đặc biệt ở điều kiện nhiệt độ thấp.
• Đường máu: Viêm gan B, C, D có thể lây khi dùng chung kim tiêm, dụng cụ y tế không tiệt trùng hoặc truyền máu chưa kiểm tra.
• Đường tình dục: Quan hệ không an toàn với người nhiễm virus, đặc biệt là viêm gan B và C, làm tăng nguy cơ lây bệnh qua máu và dịch sinh dục.
• Từ mẹ sang con: Trong quá trình sinh nở hoặc khi trẻ tiếp xúc với máu, dịch của mẹ mắc viêm gan B hoặc C.

Viêm gan cấp tính không lây qua hô hấp (như ho, hắt hơi) và không lây qua tiếp xúc thông thường như bắt tay, ôm hoặc dùng chung chén đũa.

Các yếu tố làm tăng hoặc giảm khả năng lây truyền

Khả năng lây viêm gan cấp tính không chỉ phụ thuộc loại virus mà còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác. Cụ thể:

• Tải lượng virus trong máu: Càng cao thì khả năng lây càng lớn.
• Giai đoạn bệnh: Khi virus hoạt động mạnh trong giai đoạn cấp, nguy cơ lây cao hơn giai đoạn hồi phục.
• Tình trạng niêm mạc: Nếu có vết thương hở hoặc trầy xước ở da, niêm mạc miệng hay bộ phận sinh dục, khả năng lây tăng đáng kể.
• Thực hành y tế và vệ sinh: Dụng cụ tiêm, truyền, nha khoa, xăm… nếu không được khử trùng đúng chuẩn là nguồn lây đáng lo ngại.
• Tiêm chủng: Người đã được tiêm vắc xin viêm gan A, B có miễn dịch phòng bệnh hiệu quả, giúp giảm nguy cơ lây truyền đáng kể.

Như vậy, việc hiểu rõ các yếu tố này giúp bạn chủ động kiểm soát và giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm trong sinh hoạt hàng ngày.

Cách phòng ngừa viêm gan cấp tính lây truyền

Để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi các dạng viêm gan virus có khả năng lây, bạn nên tuân thủ những biện pháp sau:

• Tiêm chủng: Vắc xin viêm gan A và B hiện có sẵn và mang lại hiệu quả cao. Ngoài ra, tiêm vắc xin viêm gan B cũng giúp phòng ngừa viêm gan D, vì virus D chỉ tồn tại khi có sự hiện diện của virus B.
• Đảm bảo vô trùng trong y tế và sinh hoạt: Sử dụng dụng cụ y tế vô khuẩn khi tiêm truyền, nha khoa, xăm hoặc châm cứu. Không dùng chung dao cạo râu, bàn chải đánh răng hoặc vật dụng có thể dính máu.
• Quan hệ tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su khi quan hệ và hạn chế quan hệ với nhiều bạn tình để giảm nguy cơ lây bệnh qua dịch sinh dục.
• Giữ vệ sinh thực phẩm: Ăn chín uống sôi, rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn. Tránh ăn thực phẩm tái sống hoặc không rõ nguồn gốc, nhất là tại khu vực có dịch viêm gan A, E.
• Tầm soát mẹ - con: Phụ nữ mang thai nên xét nghiệm viêm gan B, C, nếu dương tính cần được bác sĩ theo dõi và áp dụng biện pháp phòng lây cho trẻ sau sinh.

Những biện pháp này không chỉ giúp phòng bệnh cho cá nhân mà còn góp phần ngăn chặn sự lan truyền trong cộng đồng.

Tóm lại, viêm gan cấp tính có lây không, câu trả lời là có nếu nguyên nhân là virus (A, B, C, D, E). Tuy nhiên, bệnh không lây nếu do rượu, thuốc hoặc hóa chất. Việc hiểu rõ loại viêm gan đang mắc giúp bạn áp dụng biện pháp phòng ngừa phù hợp như tiêm vắc xin, đảm bảo vô trùng, quan hệ an toàn và vệ sinh thực phẩm sạch. Khi có dấu hiệu nghi ngờ viêm gan cấp, cần đi khám và xét nghiệm xác định nguyên nhân để được điều trị kịp thời, tránh biến chứng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.