Vì sao bệnh dại không chữa được? Hiểu đúng để phòng ngừa hiệu quả

Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 59.000 ca tử vong do bệnh dại trên toàn cầu, phần lớn xảy ra ở các quốc gia đang phát triển. Mặc dù đã có vắc xin phòng bệnh hiệu quả, nhưng một khi triệu chứng đã xuất hiện, hầu như không còn cơ hội cứu chữa. Vậy vì sao bệnh dại không chữa được dù y học hiện đại đã rất tiến bộ? Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ cơ chế nguy hiểm của virus dại và lý do vì sao việc phòng ngừa là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe.

Vì sao bệnh dại không chữa được? Sự đáng sợ phía sau con virus nhỏ

Virus dại, thuộc họ Rhabdoviridae, mang hình dạng giống viên đạn và được bao bọc bởi lớp vỏ lipid - yếu tố giúp nó dễ dàng xâm nhập vào tế bào vật chủ. Một trong những đặc điểm khiến virus này trở nên đặc biệt nguy hiểm là cách nó tấn công hệ thần kinh một cách âm thầm. Khác với nhiều virus gây bệnh khác thường lưu hành trong máu và bị kháng thể tấn công, virus dại lại chọn con đường di chuyển qua các dây thần kinh - nơi gần như không có sự kiểm soát miễn dịch trực tiếp.

Sau khi xâm nhập qua vết cắn của động vật nhiễm bệnh, virus không lan truyền ngay qua máu mà đầu tiên nhân lên tại các mô cơ gần vị trí tổn thương. Từ đó, nó bắt đầu lan theo các sợi thần kinh với tốc độ trung bình khoảng 3mm mỗi giờ, tiến dần về phía tủy sống và não - hai cơ quan trung tâm của hệ thần kinh. Quá trình này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần và khi virus đã đến được não, nó gây ra viêm não cấp tính, tổn thương lan rộng các tế bào thần kinh và dẫn đến rối loạn chức năng thần kinh không thể hồi phục.

Cho đến hiện tại, y học vẫn chưa tìm ra phương pháp điều trị nào có thể tiêu diệt virus dại sau khi nó đã vào hệ thần kinh trung ương. Các loại thuốc kháng virus hiện có không đủ mạnh để ngăn chặn diễn tiến của bệnh ở giai đoạn này, còn các biện pháp hồi sức tích cực như thở máy, truyền dịch hay điều trị triệu chứng chỉ giúp kéo dài sự sống thêm trong thời gian rất ngắn mà không thay đổi được tiên lượng. Đây chính là lý do cốt lõi vì sao bệnh dại không chữa được, và tại sao các trường hợp có triệu chứng thường dẫn đến tử vong gần như tuyệt đối.

Bao lâu sau khi nhiễm virus thì bệnh dại khởi phát?

Thời gian từ lúc bị phơi nhiễm cho đến khi bệnh dại xuất hiện có thể rất khác nhau, phụ thuộc vào nhiều yếu tố cụ thể. Dưới đây là các yếu tố chính ảnh hưởng đến thời điểm khởi phát triệu chứng, giúp lý giải vì sao bệnh dại không chữa được nếu xử lý chậm trễ:

• Vị trí vết cắn: Những vết thương gần não hoặc tủy sống như ở mặt, cổ hay đầu khiến virus di chuyển nhanh hơn, rút ngắn thời gian ủ bệnh chỉ còn vài ngày đến vài tuần.

• Độ sâu và mức độ tổn thương: Vết cắn càng sâu, rách nhiều hoặc chảy máu nhiều sẽ tạo điều kiện cho virus xâm nhập nhanh chóng với số lượng lớn, đẩy nhanh quá trình phát bệnh.

• Tình trạng miễn dịch của người bị cắn: Người có hệ miễn dịch yếu - do tuổi cao, bệnh lý nền hoặc suy dinh dưỡng - có nguy cơ phát bệnh sớm hơn do cơ thể không đủ sức ức chế virus ngay từ đầu.

• Thời gian ủ bệnh trung bình: Dù có thể dao động từ 10 ngày đến vài tháng, phần lớn các ca nhiễm phát bệnh trong vòng 1-3 tháng kể từ khi bị phơi nhiễm.

Khi triệu chứng xuất hiện, bệnh thường khởi đầu với các dấu hiệu không đặc hiệu như sốt nhẹ, đau tại vết cắn, lo lắng, mất ngủ. Giai đoạn sau sẽ tiến triển nhanh chóng với các biểu hiện đặc trưng như sợ nước, sợ gió, co giật, rối loạn ý thức và cuối cùng là ngừng thở. Lúc này, dù có can thiệp y tế cũng không còn hiệu quả. Do đó, tiêm phòng sau phơi nhiễm là biện pháp bắt buộc để ngăn chặn hậu quả nghiêm trọng.

Tiêm vắc xin - cách duy nhất để phòng bệnh dại

Tính đến hiện tại, tiêm vắc xin là biện pháp duy nhất được xác nhận có hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh dại. Cơ chế của vắc xin là giúp cơ thể tạo ra kháng thể chủ động để chống lại virus trước khi nó xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương - nơi mà không có phương pháp điều trị nào có thể can thiệp khi virus đã trú ngụ. Chính vì thế, việc hiểu rõ vì sao bệnh dại không chữa được càng cho thấy tầm quan trọng của tiêm phòng đúng thời điểm.

Có hai hình thức tiêm vắc xin phòng dại đang được áp dụng: tiêm trước phơi nhiễm và tiêm sau phơi nhiễm. Trong đó, tiêm trước phơi nhiễm thường được chỉ định cho những đối tượng có nguy cơ cao như nhân viên thú y, người làm việc trong môi trường phòng thí nghiệm virus, hoặc những người tiếp xúc thường xuyên với chó, mèo và động vật hoang dã. Phác đồ tiêm trước phơi nhiễm gồm 3 liều vào các ngày 0, 7 và 21 hoặc 28.Trong khi đó, tiêm sau phơi nhiễm là phương án bắt buộc và cần thực hiện khẩn cấp sau khi bị động vật nghi nhiễm dại cắn hoặc cào. Phác đồ này thường bao gồm 4-5 mũi vắc xin, kết hợp với huyết thanh kháng dại trong các trường hợp vết thương nặng hoặc vị trí nguy hiểm như vùng đầu, mặt, cổ. 

Theo WHO, vắc xin phòng dại có hiệu quả bảo vệ gần 100% nếu được tiêm đúng thời điểm và đủ liều. Khi đặt trong bối cảnh hiện nay - chưa có thuốc điều trị hiệu quả khi bệnh đã khởi phát - thì vắc xin chính là tuyến phòng thủ duy nhất giúp bảo vệ con người khỏi căn bệnh có tỷ lệ tử vong gần như 100%.

Bệnh dại là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất do có tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối sau khi phát bệnh. Vì sao bệnh dại không chữa được? Câu trả lời nằm ở cơ chế tấn công đặc biệt của virus và giới hạn hiện tại của y học. Tuy nhiên, điều đáng mừng là bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu được tiêm vắc xin kịp thời. Chủ động tiêm phòng và xử lý đúng cách khi bị động vật cắn là cách duy nhất để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi căn bệnh chết người này. Để phòng ngừa bệnh dại một cách chủ động và hiệu quả, tiêm vắc xin đúng lịch và đúng phác đồ là yếu tố tiên quyết. 

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín trong lĩnh vực tiêm chủng, cung cấp vắc xin phòng dại chất lượng cao, được nhập khẩu chính ngạch, bảo quản đạt chuẩn và thực hiện bởi đội ngũ nhân viên y tế giàu kinh nghiệm. Đặt lịch tiêm nhanh chóng qua hotline miễn phí 1800 6928 để biết thêm chi tiết. Hãy theo dõi Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích về sức khỏe và tiêm chủng!