Vắc xin RSV: Công dụng, đối tượng và thời điểm tiêm phù hợp

Virus RSV đang trở thành một mối quan tâm của nhiều gia đình mỗi khi bước vào mùa bệnh hô hấp. Đây là tác nhân có thể gây viêm tiểu phế quản, viêm phổi ở trẻ nhỏ và làm tình trạng hô hấp ở người lớn tuổi trở nên nặng hơn. Sự phát triển của các biện pháp phòng RSV, bao gồm vắc xin RSV cho người lớn và phụ nữ mang thai cùng với kháng thể đơn dòng dành cho trẻ sơ sinh, đã mang đến nhiều lựa chọn hơn để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Vắc xin RSV là gì?

Vắc xin RSV (Respiratory Syncytial Virus vaccine) là một loại vắc xin được nghiên cứu và phát triển nhằm phòng ngừa nhiễm virus hợp bào hô hấp (RSV), một tác nhân thường gây viêm đường hô hấp dưới nghiêm trọng, đặc biệt ở người lớn tuổi và trẻ sơ sinh. Mục tiêu của vắc xin là kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể tạo ra kháng thể đặc hiệu, giúp nhận diện và phản ứng nhanh chóng với virus RSV khi phơi nhiễm, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh nặng, biến chứng nghiêm trọng và nhập viện.

Cơ chế hoạt động của vắc xin RSV

RSV là một trong những tác nhân phổ biến gây bệnh đường hô hấp, ảnh hưởng đáng kể đến trẻ nhỏ và người lớn tuổi. Virus lây lan qua tiếp xúc gần, hắt hơi và môi trường sống chung. Khi xâm nhập vào cơ thể, virus có thể gây viêm tiểu phế quản, viêm phổi và những triệu chứng nặng hơn ở các đối tượng có sức đề kháng yếu.

Vắc xin RSV hoạt động theo nguyên tắc kích thích hệ miễn dịch sản xuất kháng thể nhận diện virus RSV. Cơ chế hoạt động của vắc xin RSV tương tự như các vắc xin phòng bệnh khác: Sau khi tiêm, cơ thể nhận biết kháng nguyên có trong vắc xin như một mối nguy tiềm tàng và bắt đầu kích hoạt hệ miễn dịch để sản sinh kháng thể. Nhờ đó, khi virus RSV thực sự xâm nhập, hệ miễn dịch đã sẵn sàng phản ứng hiệu quả hơn, giúp hạn chế mức độ tiến triển của bệnh và rút ngắn thời gian hồi phục.

Vắc xin RSV có những loại nào? Phân loại theo từng nhóm đối tượng

Việc phân loại vắc xin RSV theo từng nhóm đối tượng sử dụng không chỉ giúp cá nhân hóa chiến lược phòng bệnh mà còn đảm bảo hiệu quả bảo vệ tối ưu cho từng lứa tuổi và tình trạng sức khỏe cụ thể. Dưới đây là hai nhóm đối tượng chính hiện đang được khuyến cáo tiêm vắc xin RSV theo hướng dẫn của các cơ quan y tế quốc tế.

Vắc xin RSV dành cho phụ nữ mang thai

Hiện nay, vắc xin RSV duy nhất được chỉ định sử dụng cho phụ nữ mang thai là Abrysvo® (do hãng Pfizer phát triển). Vắc xin này được phê duyệt với mục tiêu bảo vệ gián tiếp cho trẻ sơ sinh thông qua việc kích thích cơ thể người mẹ tạo ra kháng thể chống RSV, sau đó truyền qua nhau thai sang thai nhi.

Theo khuyến cáo, Abrysvo® nên được tiêm trong khoảng từ tuần 24 đến tuần 36 của thai kỳ, và trong mùa RSV đang lưu hành tại địa phương. Thời điểm tiêm này được xem là tối ưu để tạo ra lượng kháng thể đủ cao trong máu người mẹ, giúp đảm bảo hiệu quả truyền kháng thể sang trẻ. Việc tiêm vắc xin Abrysvo® trong giai đoạn này đã được chứng minh là có khả năng giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp dưới do RSV ở trẻ sơ sinh trong vòng 6 tháng đầu đời – thời điểm mà hệ miễn dịch của trẻ còn non nớt và dễ bị tổn thương bởi các tác nhân gây bệnh.

Vắc xin RSV dành cho người lớn tuổi và người có nguy cơ cao

Người lớn tuổi, đặc biệt từ 60 tuổi trở lên có kèm theo các bệnh lý mạn tính như tim mạch, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tiểu đường, hoặc suy giảm miễn dịch, là nhóm đối tượng có nguy cơ cao gặp biến chứng nghiêm trọng khi nhiễm RSV. Ở nhóm này, RSV không chỉ gây bệnh đường hô hấp dưới mà còn làm trầm trọng thêm các tình trạng bệnh lý nền, tăng nguy cơ nhập viện và tử vong.

Tiêm vắc xin RSV cho nhóm người lớn có nguy cơ cao đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm tỷ lệ nhập viện do RSV, giảm mức độ nặng của triệu chứng, và hỗ trợ giảm gánh nặng điều trị trong mùa bệnh cao điểm. Vắc xin RSV Abrysvo® (Pfizer) hiện đang được cấp phép sử dụng cho nhóm đối tượng này tại nhiều quốc gia.

Lợi ích của vắc xin RSV: Giảm nguy cơ bệnh nặng và bảo vệ cộng đồng

Việc tiêm vắc xin RSV mang lại những lợi ích rõ rệt cho cả cá nhân và cộng đồng, đặc biệt đối với những nhóm có nguy cơ cao như người lớn tuổi, người có bệnh nền và trẻ sơ sinh. Các lợi ích này đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu lâm sàng và được các cơ quan y tế uy tín như CDC và WHO khuyến nghị áp dụng trong chiến lược phòng ngừa bệnh hô hấp do virus RSV.

Giảm nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp dưới

Vắc xin RSV đã được chứng minh có hiệu quả trong việc giảm nguy cơ bệnh đường hô hấp dưới nặng và giảm tỷ lệ nhập viện do RSV, đặc biệt ở các nhóm nguy cơ cao. Sau khi tiêm, cơ thể hình thành kháng thể đặc hiệu, giúp hệ miễn dịch phản ứng nhanh chóng và hiệu quả hơn khi tiếp xúc với virus, từ đó làm giảm mức độ nghiêm trọng của triệu chứng lâm sàng.

Giảm biến chứng nghiêm trọng và nguy cơ nhập viện

Ở những người có nguy cơ cao, chẳng hạn như người ≥ 60 tuổi có bệnh nền hoặc suy giảm miễn dịch, vắc xin RSV đã được chứng minh là giúp làm giảm đáng kể tỷ lệ nhập viện do nhiễm RSV, cũng như hạn chế diễn tiến nặng của bệnh. Điều này góp phần giảm thiểu gánh nặng điều trị, tiết kiệm chi phí y tế và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Bảo vệ trẻ sơ sinh thông qua miễn dịch thụ động từ mẹ

Khi phụ nữ mang thai được tiêm vắc xin RSV (cụ thể là Abrysvo®), kháng thể do người mẹ tạo ra sẽ truyền qua nhau thai sang thai nhi, cung cấp miễn dịch thụ động cho trẻ trong những tháng đầu đời. Điều này đặc biệt quan trọng vì giai đoạn này hệ miễn dịch của trẻ còn chưa hoàn thiện và rất dễ bị tổn thương bởi virus RSV. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy hiệu quả bảo vệ kéo dài trong ít nhất 6 tháng đầu sau sinh, giúp giảm tỷ lệ nhiễm bệnh cũng như nhập viện ở trẻ sơ sinh.

Ai nên tiêm vắc xin RSV?

Việc tiêm vắc xin RSV được khuyến nghị ưu tiên cho các nhóm có nguy cơ cao phát triển bệnh nặng hoặc biến chứng nghiêm trọng khi nhiễm virus RSV. Dưới đây là các đối tượng chính theo hướng dẫn từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và các tổ chức y tế quốc tế:

Người lớn tuổi có nguy cơ cao

Những người từ 60 tuổi trở lên, đặc biệt là ≥ 75 tuổi, được xem là nhóm có nguy cơ cao do suy giảm chức năng miễn dịch theo tuổi tác. Ngoài ra, tuổi cao cũng đi kèm với các bệnh lý mạn tính tiềm ẩn, làm tăng nguy cơ diễn tiến nặng nếu nhiễm RSV. Việc tiêm vắc xin RSV ở nhóm này đã được chứng minh là giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh hô hấp dưới do RSV và giảm nguy cơ nhập viện.

Phụ nữ mang thai

Phụ nữ mang thai là nhóm đặc biệt được khuyến nghị tiêm vắc xin RSV Abrysvo® trong giai đoạn từ tuần 24 đến tuần 36 của thai kỳ, nếu đang trong mùa lưu hành RSV tại địa phương. Việc tiêm vắc xin trong giai đoạn này giúp tạo ra lượng kháng thể đủ cao truyền sang thai nhi qua nhau thai, từ đó bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi nhiễm RSV trong những tháng đầu đời, khi hệ miễn dịch của trẻ còn chưa hoàn thiện.

Người trưởng thành có bệnh lý nền

Các cá nhân từ 60 tuổi trở lên có kèm theo bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tiểu đường, béo phì hoặc suy giảm miễn dịch được xếp vào nhóm nguy cơ cao theo khuyến cáo của CDC. Tiêm vắc xin RSV ở nhóm này giúp giảm nguy cơ biến chứng nặng và tử vong, đồng thời làm giảm gánh nặng chăm sóc y tế trong mùa RSV.

Những lưu ý khi tiêm vắc xin RSV

Việc tiêm vắc xin RSV, dù nhìn chung được đánh giá là an toàn, vẫn cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng nhằm đảm bảo hiệu quả bảo vệ tối ưu và hạn chế các phản ứng không mong muốn. Dưới đây là các điểm cần lưu ý khi tiêm vắc xin RSV:

• Khám sàng lọc trước tiêm: Cần khai báo đầy đủ tiền sử bệnh, dị ứng, và tình trạng sức khỏe hiện tại. Phụ nữ mang thai phải xác định chính xác tuần thai và có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ.
• Tuân thủ đúng thời điểm tiêm theo khuyến cáo: Việc tiêm không đúng thời điểm có thể làm giảm hiệu quả bảo vệ, đặc biệt trong trường hợp cần truyền kháng thể từ mẹ sang thai nhi.
• Theo dõi sau tiêm: Ở lại cơ sở y tế ít nhất 15 - 30 phút. Phản ứng nhẹ như đau chỗ tiêm, mệt mỏi, sốt nhẹ có thể xảy ra và thường tự hết.
• Chống chỉ định: Không tiêm nếu dị ứng nặng với thành phần vắc xin, đang sốt cao, nhiễm trùng cấp. Phụ nữ mang thai chỉ được khuyến cáo tiêm trong khoảng từ tuần 24 đến tuần 36 của thai kỳ; không tiêm ngoài khoảng thời gian này và cần có chỉ định của bác sĩ.
• Tiêm cùng vắc xin khác: Việc tiêm cùng vắc xin cúm hoặc COVID-19 cần được bác sĩ đánh giá và chỉ định rõ.

Vắc xin RSV hiện là một bước tiến quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh lý hô hấp nghiêm trọng do virus RSV gây ra, đặc biệt ở những người lớn tuổi, người có bệnh nền và trẻ sơ sinh. Việc hiểu rõ cơ chế hoạt động, chỉ định tiêm chủng và lợi ích của vắc xin RSV giúp cộng đồng có cái nhìn chính xác và chủ động hơn trong công tác phòng bệnh.

Trong bối cảnh mùa dịch hô hấp diễn biến phức tạp, tiêm vắc xin RSV theo đúng khuyến cáo là biện pháp hiệu quả để bảo vệ bản thân và những người thân yêu, giảm thiểu nguy cơ nhập viện và gánh nặng cho hệ thống y tế. Việc cập nhật thông tin chính xác và tuân thủ hướng dẫn từ cơ quan y tế sẽ giúp người dân lựa chọn đúng thời điểm tiêm chủng, nâng cao hiệu quả bảo vệ, và chủ động giảm nguy cơ nhập viện trong mùa bệnh RSV.