Vắc xin DNA là gì? Các loại vắc xin DNA đang được phát triển hiện nay

Hiện nay ngoài những loại vắc xin phổ biến như vắc xin sống giảm độc lực, vắc xin giải độc tố, vắc xin bất hoạt toàn thể,... cũng có nhiều tiến bộ vượt bật trong quá trình nghiên cứu phát triển và sản xuất vắc xin thế hệ mới với công nghệ DNA tái tổ hợp về hệ gen học, về virus học và miễn dịch học phân tử đó là vắc xin DNA. Vậy vắc xin DNA là gì? Triển vọng của vắc xin này là gì? Bài viết dưới đây Trung tâm Tiêm chủng Long Châu sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu kỹ hơn về loại vắc xin này.

Thông tin chung về vắc xin DNA

Vắc xin DNA được nghiên cứu sản xuất chống lại vi sinh vật sau khi phân tích gen của chúng bằng cách sử dụng phân tử DNA có ở tế bào của các vi khuẩn - DNA plasmid mã hóa protein có nguồn gốc từ tác nhân gây bệnh.

Theo nghiên cứu vắc xin DNA sau khi được tiêm vào cơ thể, DNA plasmid sẽ được tiếp nhận bởi một số tế bào và trải qua quá trình chết tế bào được lập trình sẵn (gọi là apoptosis) để kích hoạt quá trình nhập bào của các mảnh vụn tế bào. Sau đó DNA sẽ cùng các tế bào này tổng hợp ra các phân tử kháng nguyên trên bề mặt và kích thích tạo miễn dịch cơ thể khi cần thiết.

Mặc dù vắc xin DNA được xem là một phát minh thiên hướng công nghệ mới trong tiêm ngừa, nhưng ở hiện tại vắc xin DNA vẫn dừng ở giai đoạn thử nghiệm và chưa được phê duyệt sử dụng phổ biến cho người. Mặt khác đã có một số loại vắc xin DNA như vắc xin ngừa virus West Nile ở ngựa và vắc xin ngừa một số khối u ác tính cho chó đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) phê duyệt để sử dụng trong lĩnh vực thú y.

Nguyên tắc hoạt động cơ bản của vắc xin DNA

Vắc xin DNA cũng tạo ra phản ứng miễn dịch thích nghi giống với nhiều loại vắc xin khác và có nguyên tắc hoạt động cơ bản khi sử dụng một plasmid DNA (pDNA) mã hóa cho một protein có nguồn gốc từ mầm bệnh mà vắc xin sẽ làm mục tiêu với mức giá hợp lý, ổn định và an toàn.

Vì thế mà vắc xin DNA được xem là một loại vắc xin sáng giá có thể thay thế các vắc xin truyền thống trong tương lai, thực tế đã có một số vector virus khác nhau đã được sử dụng để lấy nguồn pDNA như Lentivirus, virus liên quan đến Adeno và virus Herpes simplex-1, Adenovirus và Retrovirus ung thư.

Như đã đề cập sau khi tiêm vắc xin DNA vào cơ thể thì pDNA sẽ có một số tế bào tiếp nhận như khi tiêm vào bắp thịt sẽ có mục tiêu là tế bào cơ và khi tiêm dưới da hoặc trong da mục tiêu sẽ vào các tế bào Keratin. Thêm nữa khi vắc xin DNA được tiêm vào bất kỳ vị trí nào, pDNA cũng sẽ chuyển hóa tế bào cơ hoặc tế bào Keratin, sau đó sẽ trải qua quy trình chết tế bào Apoptosis.

Một số tế bào sau khi trải qua quá trình Apoptosis sẽ giải phóng các thể chết tế bào để kích hoạt sự nội hóa các mảnh vụn tế bào bởi các tế bào Dendritic (iDC) chưa trưởng thành và có thể sẽ khởi động tạo ra các kháng nguyên ngoại sinh, chỉ được trình diện bởi MHCII.

Sự triển vọng của vắc xin DNA

Trong 3 thập kỷ qua đã có nhiều nghiên cứu được thực hiện nhằm cải thiện sự hạn chế của các phản ứng miễn dịch do vắc xin DNA gây ra. Quá trình nghiên cứu sẽ bao gồm các mục tiêu như làm chậm quá trình thoái hóa của plasmid bằng cách cải thiện tính ổn định, tăng mức độ biểu hiện protein bằng cách thay đổi trình tự DNA và tăng cường miễn dịch của vắc xin qua việc sử dụng chất bổ trợ.

Bên cạnh đó cũng có thêm nhiều nghiên cứu tập trung vào việc tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn qua việc cải thiện phương pháp phân phối vắc xin DNA không tiêm, trong khi những cách tiếp cận khác chỉ hướng đến việc tiêm vắc xin DNA dưới cơ hoặc da.

Chính vì sự hạn chế của các phản ứng miễn dịch trên cơ thể người của vắc xin DNA, nên vắc xin chỉ mới được cấp phép sử dụng trong ngành thú y. Cho đến khi vắc xin DNA đầu tiên được chấp nhận ở người đó là vắc xin Covid-19 DNA do Zydus Cadila phát triển - cũng là bước ngoặt quan trọng đối với quá trình phát triển vắc xin DNA và thêm một điều đặc biệt đó là sử dụng áp suất cao để vắc xin thẩm thấu qua bề mặt da.

Thêm nữa vẫn có các thử nghiệm đang được tiến hành trên cơ thể người để đánh giá khả năng ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm khác nhau của vắc xin DNA như virus Herpes, virus Zika, virus cúm, virus gây u nhú ở người, do HIV và các vắc xin DNA chống lại nhiều bệnh ung thư như ung thư cổ tử cung, ung thư vú, ung thư tuyến tụy,...

Các loại vắc xin DNA đang được phát triển phổ biến

Tuy hiện tại chưa có vắc xin DNA được phê duyệt rộng rãi trong cộng đồng, nhưng đã được phê duyệt sử dụng trong ngành thú y với vắc xin chống virus Tây sông Nile ở ngựa và vắc xin phòng ung thư da cho chó.

Theo Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ ước tính 62% trong số các thử nghiệm này dành cho vắc xin ung thư và 33% dành cho vắc xin chống vi rút suy giảm miễn dịch ở người HIV khi tiến hành thử nghiệm lâm sàng hơn 160 loại vắc xin DNA khác nhau ở người tại Hoa Kỳ.

Một số thử nghiệm lâm sàng đầu tiên của vắc xin DNA cho thấy khả năng phòng ngừa và điều trị của vắc xin DNA đối với virus HIV/AIDS, khi phát hiện được mức độ sản sinh kháng thể nhưng lại không thấy phản ứng miễn dịch nào. Ngoài ta tính biến đổi cao của HIV cũng tạo điều kiện để loại virus này xâm nhập hệ thống miễn dịch của cơ thể qua nhiều cơ chế khác nhau.

Dựa trên những thử nghiệm lâm sàng, các nhà nghiên cứu đang tìm cách phát triển vắc xin DNA ngừa HIV và họ nhận thấy rằng cần phải đánh giá kỹ một số chiến lược khởi động khác nhau, bao gồm các tác nhân và lịch tiêm để tạo ra được loại vắc xin DNA chống HIV tối ưu nhất.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu - Địa chỉ tiêm ngừa đáng tin cậy của mọi nhà

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện đang là một đơn vị tiêm chủng với nhiều cơ sở trên khắp cả nước, đã và đang cung cấp nhiều loại vắc xin thế hệ mới với mức giá hợp lý cho nhiều đối tượng đa dạng từ trẻ em cho đến người lớn.

Trung tâm Long Châu hiện đang cung cấp số lượng vắc xin lớn với khả năng phòng ngừa nhiều căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như bệnh vắc xin phòng bệnh cúm, bệnh thủy đậu, vắc xin phế cầu, bạch hầu, uốn ván,... Ngoài ra hệ thống kho lạnh quy mô lớn đặt chuẩn GSP với điều kiện tối ưu duy trì ổn định từ 2 - 8 độ C đảm bảo theo đúng yêu cầu các nhà sản xuất vắc xin, đạt chuẩn an toàn và chất lượng tốt nhất khi đến tay khách hàng.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về lịch tiêm chủng, các gói vắc xin phù hợp cho từng độ tuổi và đối tượng, hãy liên hệ ngay với đội ngũ chuyên nghiệp của Long Châu để chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân và những người thân yêu trước những biến chứng nguy hiểm từ các tác nhân gây bệnh ngay hôm nay nhé.

Hy vọng qua thông tin trong bài viết trên bạn đọc sẽ hiểu rõ tầm quan trọng cấp thiết của việc tiêm chủng vắc xin ngay hôm nay để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi những nguy cơ bệnh tật. Bên cạnh đó dù đang trong giai đoạn nghiên cứu, nhưng vắc xin DNA cũng mang đến một tia hy vọng về những phương pháp chữa trị và phòng ngừa bệnh tiên tiến hơn trong tương lai.