U nhú đường hô hấp tái phát là gì? Cách phòng ngừa và điều trị

U nhú đường hô hấp tái phát hay papilloma thanh quản là một tình trạng do virus papilloma ở người (HPV) gây ra. 

Khi mắc u nhú đường hô hấp tái phát, bạn sẽ xuất hiện các khối u giống như mụn cóc trong dây thanh âm, nằm trong thanh quản. Tuy nhiên, đôi khi chúng cũng có thể lan xuống các cấu trúc khác của hệ hô hấp như:

• Khí quản;
• Phế quản;
• Phổi.

Mặc dù u nhú đường hô hấp tái phát là một bệnh lành tính (không phải ung thư), nhưng các khối u có thể phát triển nhanh và thường cần phải phẫu thuật cắt bỏ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của u nhú đường hô hấp tái phát

Khi các khối u phát triển trên dây thanh âm và trong đường hô hấp, chúng có thể gây ảnh hưởng đến khả năng nói, thở và nuốt. Các triệu chứng phổ biến nhất của u nhú đường hô hấp tái phát bao gồm:

• Khàn giọng hoặc mất tiếng;
• Tiếng thở rít hoặc thở có âm cao;
• Khó thở hoặc thở nhanh;
• Ho kéo dài;
• Khó nuốt.

Bác sĩ sẽ thăm khám kỹ lưỡng để giúp chẩn đoán chính xác bênh, phân biệt u nhú đường hô hấp tái phát với các bệnh lý khác có biểu hiện tương tự, chẳng hạn như hen suyễn hoặc dị ứng.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh u nhú đường hô hấp tái phát

Trong trường hợp bạn mắc u nhú đường hô hấp tái phát nặng, đường thở của bạn có thể bị tắc nghẽn. Để đảm bảo không khí được đưa vào phổi, bạn có thể cần phải mở khí quản, tức là tạo một lỗ thông qua cổ vào khí quản. Việc mở khí quản sẽ ảnh hưởng đến khả năng nói chuyện của bạn.

Một biến chứng khác có thể xảy ra là ung thư. Mặc dù hiếm gặp, u nhú đường hô hấp tái phát có thể biến đổi từ bệnh lành tính thành ung thư ác tính. Quá trình này có thể xảy ra nhiều năm sau khi được chẩn đoán và nguy cơ cao hơn khi các khối u đã lan xuống các phần thấp hơn của đường hô hấp.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên gặp bác sĩ nếu bạn hoặc con bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng sau đây:

• Khàn tiếng kéo dài hoặc mất tiếng không rõ nguyên nhân.
• Tiếng thở hoặc khó thở khi thở.
• Ho kéo dài hoặc ho không khỏi.
• Khó nuốt hoặc cảm giác vướng nghẹn khi nuốt.
• Có các khối u hoặc mụn cóc xuất hiện trong vùng họng hoặc thanh quản.
• Triệu chứng trở nên nặng hoặc ngày càng tệ hơn dù đã điều trị.

Việc khám sớm giúp chẩn đoán chính xác và xử trí kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng.

HPV (Human Papilloma Virus) là virus gây u nhú ở người gồm hơn 100 loại virus có liên quan với nhau. HPV gây ra mụn cóc trên da và các niêm mạc ẩm như ở miệng, họng, âm đạo và hậu môn. Do HPV lây truyền dễ dàng qua đường tình dục (âm đạo, hậu môn và miệng), nên đây là bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến.

Hai tuýp HPV là HPV 6 và HPV 11 là nguyên nhân gây ra u nhú đường hô hấp tái phát. Đây cũng là hai túyp gây ra phần lớn các trường hợp mụn cóc sinh dục. Ngoài ra, HPV còn là nguyên nhân của nhiều loại ung thư, bao gồm:

• Ung thư cổ tử cung;
• Ung thư thanh quản;
• Và hiếm gặp hơn là ung thư phổi.

Nhiễm HPV là tình trạng rất phổ biến hiện nay. Trong hầu hết các trường hợp, bạn sẽ tự khỏi mà không gây ra ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng nào. Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa rõ vì sao HPV chỉ gây bệnh ở một số người, trong khi ở người khác thì không.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh u nhú đường hô hấp tái phát?

U nhú đường hô hấp tái phát là tình trạng xuất hiện thường xuyên ở trẻ em hơn so với người lớn. Dạng khởi phát từ thời thơ ấu có xu hướng nghiêm trọng hơn. Dạng khởi phát ở người lớn thường ít nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, người có hệ miễn dịch yếu sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc u nhú đường hô hấp tái phát

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc u nhú đường hô hấp tái phát là:

• Trẻ sơ sinh có mẹ bị nhiễm HPV sinh qua đường âm đạo có nguy cơ cao bị nhiễm HPV và phát triển u nhú đường hô hấp tái phát.
• Phụ nữ mang thai lần đầu, thời gian chuyển dạ kéo dài làm tăng khả năng tiếp xúc với virus của thai nhi.
• Tiền sử mụn cóc sinh dục gần đây ở mẹ.
• Quan hệ tình dục bằng miệng hoặc các hình thức tình dục khác có nguy cơ lây nhiễm HPV.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán u nhú đường hô hấp tái phát

Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng của bạn và tiến hành khám lâm sàng. Họ có thể dùng gương và đèn sáng để quan sát phía sau họng và dây thanh âm. Nếu triệu chứng và khám lâm sàng gợi ý mắc u nhú đường hô hấp tái phát bạn sẽ được chuyển đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để thăm khám chuyên sâu.

Các xét nghiệm dùng để chẩn đoán u nhú đường hô hấp tái phát gồm:

• Nội soi thanh quản: Bác sĩ tai mũi họng có thể thực hiện một thủ thuật gọi là nội soi thanh quản. Thủ thuật này sử dụng một ống nội soi mảnh, mềm, có gắn camera và đèn chiếu sáng để quan sát họng và thanh quản.
• Sinh thiết: Để xác định chẩn đoán u nhú đường hô hấp tái phát, bác sĩ có thể cần lấy mẫu mô để xét nghiệm HPV. Thủ thuật này tương tự nội soi thanh quản, nhưng được thực hiện trong phòng mổ và dưới gây mê toàn thân.

Trong một số trường hợp hiếm, nếu nghi ngờ tổn thương ở sâu hơn như khí quản hoặc phổi, bác sĩ chuyên khoa hô hấp có thể cần thực hiện thủ thuật tương tự để quan sát và lấy mẫu từ khí quản.

Phương pháp điều trị u nhú đường hô hấp tái phát

Ngoại khoa

U nhú đường hô hấp tái phát hiện chưa có phương pháp điều trị khỏi hoàn toàn. Mục tiêu chính của điều trị là loại bỏ các khối u và ngăn chúng tái phát trở lại. Bạn có thể cần kết hợp phẫu thuật và dùng thuốc để kiểm soát bệnh.

Phẫu thuật là phương pháp điều trị chính cho u nhú đường hô hấp tái phát. Bác sĩ sẽ loại bỏ càng nhiều khối u càng tốt mà không làm tổn thương đến mô lành. Các kỹ thuật phẫu thuật phổ biến bao gồm:

• Phẫu thuật bằng laser: Sử dụng chùm tia sáng để làm co hoặc tiêu diệt các khối u.
• Phẫu thuật bằng dụng cụ vi phẫu tích: Dụng cụ hiện đại dùng lực hút nhẹ kéo khối u về phía một lưỡi dao chuyên biệt, giúp cắt bỏ khối u nhanh và chính xác.
• Phương pháp đông lạnh: Áp dụng nhiệt độ cực thấp để tiêu diệt các tế bào khối u.

Hầu hết các ca phẫu thuật u nhú đường hô hấp tái phát, đặc biệt là ở trẻ em, đều được thực hiện dưới gây mê toàn thân trong phòng mổ, nên bạn sẽ ngủ trong suốt quá trình phẫu thuật.

Sau phẫu thuật, các khối u nhú đường hô hấp tái phát thường tái phát. Bạn có thể cần điều trị lại mỗi vài tuần, trong khi những người khác có thể kéo dài đến một năm hoặc hơn giữa các lần điều trị. Tỷ lệ tái phát cao hơn thường gặp ở trẻ em.

Nội khoa

Thuốc được chỉ định sử dụng cho những người mắc u nhú đường hô hấp tái phát có các yếu tố sau:

• Phải phẫu thuật hơn 4 lần mỗi năm;
• Khối u phát triển lại nhanh;
• Khó thở do khối u chặn đường thở;
• Khối u đã lan rộng đến nhiều vị trí khác nhau.

Các thuốc này được gọi là điều trị hỗ trợ vì được dùng sau điều trị chính (phẫu thuật) để giúp ngăn ngừa khối u tái phát. Bao gồm:

• Cidofovir: Thuốc chống virus, ngăn chặn sự nhân lên của virus HPV.
• Các thuốc miễn dịch như pembrolizumab: Kích hoạt hệ miễn dịch của cơ thể để tiêu diệt các tế bào khối u.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của u nhú đường hô hấp tái phát

Chế độ sinh hoạt:

• Tránh la hét, nói lớn, hoặc nói quá lâu.
• Hạn chế nói chuyện ở nơi ồn ào hoặc trong khi đang mệt.
• Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài.
• Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, hít thở sâu.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, giàu rau xanh, trái cây, thực phẩm chứa vitamin A, C, E và kẽm.
• Uống nhiều nước để giữ thanh quản ẩm.

Phương pháp phòng ngừa u nhú đường hô hấp

Đặc hiệu

Vắc xin HPV rất hiệu quả trong việc phòng ngừa u nhú đường hô hấp. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo tiêm vắc xin HPV cho tất cả trẻ em và người lớn trong độ tuổi tiêm chủng.

Hiện tại, tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu có 2 loại vắc xin HPV gồm:

• Vắc xin Gardasil 9: Phòng ngừa 9 chủng virus HPV (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58), giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh như ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, hậu môn và mụn cóc sinh dục.​ Độ tuổi chỉ định: Từ 9 tuổi đến dưới 46.
• Vắc xin Gardasil 4: Phòng ngừa ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, các tổn thương tiền ung thư và loạn sản, mụn cóc sinh dục, các bệnh lý do nhiễm virus HPV tuýp 6, 11, 16 và 18.​ Độ tuổi chỉ định: Từ 9 tuổi đến dưới 27.

Không đặc hiệu

Ngoài vắc xin HPV, một số biện pháp phòng ngừa u nhú đường hô hấp khác cũng rất quan trọng để giảm nguy cơ nhiễm virus và hạn chế lây truyền, bao gồm:

• Bao cao su giúp giảm nguy cơ mắc u nhú đường hô hấp bằng cách giảm khả năng lây nhiễm HPV qua quan hệ tình dục.
• Nếu bạn đang mang thai hoặc dự định có thai và có mụn cóc sinh dục, hãy trao đổi với bác sĩ. Nguy cơ lây truyền HPV từ mẹ sang bé là thấp.
• Ăn uống lành mạnh, giàu vitamin và khoáng chất (A, C, E, kẽm).
• Ngủ đủ, giảm căng thẳng, tránh hút thuốc và rượu bia.
• Tập thể dục đều đặn để tăng cường hệ miễn dịch chống lại virus.