Tụt huyết áp khi ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa hiệu quả

Huyết áp thấp vào ban đêm, hay còn gọi là tụt huyết áp khi ngủ, thường bị bỏ qua so với huyết áp cao, nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe. Tình trạng này có thể làm gián đoạn giấc ngủ, gây mệt mỏi, suy giảm sức đề kháng, thậm chí dẫn đến ngất xỉu hoặc tai nạn khi thức dậy. Đặc biệt, người cao tuổi, người có bệnh lý nền hoặc đang dùng thuốc cần chú ý hơn. Hiểu rõ nguyên nhân và cách phòng ngừa tụt huyết áp khi ngủ sẽ giúp bạn cải thiện chất lượng cuộc sống và đảm bảo an toàn.

Nguyên nhân gây tụt huyết áp khi ngủ là gì?

Khác với hạ huyết áp ban ngày, thường xuất hiện khi thay đổi tư thế đột ngột (như đứng dậy nhanh), tụt huyết áp khi ngủ diễn ra trong trạng thái cơ thể nằm yên, do đó khó nhận biết hơn. Tình trạng này có thể gây ra cảm giác mệt mỏi, chóng mặt ngay khi thức dậy hoặc thậm chí làm gián đoạn giấc ngủ.

Ban đêm, hệ thần kinh giao cảm giảm hoạt động để cơ thể nghỉ ngơi, dẫn đến nhịp tim và huyết áp giảm tự nhiên. Tuy nhiên, ở một số người, sự điều hòa này bị rối loạn, khiến huyết áp giảm quá mức, gây tụt huyết áp khi ngủ. Khi chuyển từ nằm sang ngồi hoặc đứng, lưu lượng máu có thể không được điều chỉnh kịp thời, làm tăng nguy cơ chóng mặt hoặc ngất xỉu.

Tụt huyết áp khi ngủ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm cả yếu tố sinh lý và bệnh lý. Dưới đây là những nguyên nhân chính:

Giảm thể tích máu

Mất nước do uống không đủ nước, đổ mồ hôi nhiều, hoặc sử dụng thuốc lợi tiểu (như furosemide) có thể làm giảm lượng máu lưu thông, dẫn đến tụt huyết áp khi ngủ.

Rối loạn điều hòa thần kinh

Hội chứng rối loạn thần kinh thực vật, thường gặp ở người mắc bệnh Parkinson hoặc đái tháo đường, cũng có thể làm suy giảm khả năng điều chỉnh huyết áp.

Ảnh hưởng của thuốc

Một số loại thuốc như thuốc hạ huyết áp (amlodipine, losartan), thuốc chống trầm cảm (amitriptyline), hoặc thuốc an thần có thể gây tụt huyết áp khi ngủ.

Bệnh lý nền

Các bệnh như suy tim, thiếu máu, rối loạn nội tiết (như suy tuyến giáp) hoặc thiếu hụt dinh dưỡng (vitamin B12, sắt) cũng góp phần làm huyết áp giảm bất thường.

Dấu hiệu nhận biết và khi nào cần tới bác sĩ

Tụt huyết áp khi ngủ có thể biểu hiện qua các triệu chứng sau, đặc biệt khi thức dậy hoặc trong đêm:

• Chóng mặt hoặc choáng váng: Cảm giác quay cuồng khi ngồi dậy hoặc đứng lên từ giường.
• Mệt mỏi không rõ nguyên nhân: Cảm giác uể oải, thiếu năng lượng sau khi ngủ dậy.
• Tim đập nhanh hoặc loạn nhịp: Nhịp tim tăng đột ngột khi thay đổi tư thế.
• Ngất xỉu hoặc gần ngất: Hiếm gặp nhưng nguy hiểm, thường xảy ra khi huyết áp giảm quá mức.
• Thức dậy giữa đêm với cảm giác yếu cơ: Có thể kèm theo đổ mồ hôi lạnh hoặc khó chịu.

Khác với hạ huyết áp tư thế (xảy ra khi đứng dậy đột ngột), tụt huyết áp khi ngủ thường xuất hiện trong trạng thái nghỉ ngơi và kéo dài hơn. Nếu bạn thường xuyên gặp các triệu chứng trên, đặc biệt là ngất xỉu hoặc chóng mặt kéo dài, cần đến bác sĩ để kiểm tra. Các xét nghiệm như đo huyết áp 24 giờ hoặc kiểm tra chức năng thần kinh thực vật có thể được chỉ định.

Cách phòng ngừa và xử lý tụt huyết áp khi ngủ

Để giảm nguy cơ tụt huyết áp khi ngủ, bạn có thể áp dụng các biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả sau:

• Uống đủ nước: Đảm bảo uống 1.5 - 2 lít nước mỗi ngày, đặc biệt nếu bạn dùng thuốc lợi tiểu hoặc sống ở môi trường nóng.
• Thay đổi tư thế chậm rãi: Trước khi đứng dậy, hãy ngồi dậy từ từ, xoay cổ chân hoặc nhích chân nhẹ để kích thích tuần hoàn.
• Kê cao đầu khi ngủ: Sử dụng gối kê đầu cao để giảm áp lực lên hệ tuần hoàn.
• Điều chỉnh thuốc theo hướng dẫn bác sĩ: Nếu đang dùng thuốc hạ huyết áp, hãy trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh liều hoặc thời điểm uống (tránh uống gần giờ ngủ).
• Chế độ ăn uống hợp lý: Bổ sung muối (nếu không có chống chỉ định) để giữ nước trong cơ thể. Ăn thực phẩm giàu kali (chuối, khoai lang, rau xanh) để hỗ trợ cân bằng điện giải. Chia nhỏ bữa ăn buổi tối, tránh ăn quá no trước khi ngủ.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các bài tập như đi bộ tại chỗ, xoay cổ chân hoặc yoga nhẹ 10 - 15 phút trước khi ngủ giúp cải thiện tuần hoàn.

Nếu có điều kiện, hãy sử dụng máy đo huyết áp tại nhà để theo dõi huyết áp vào ban đêm và ghi lại nhật ký. Theo khuyến nghị việc đo huyết áp định kỳ vào các thời điểm cố định (trước và sau khi ngủ) giúp phát hiện sớm tình trạng bất thường.

Lưu ý đặc biệt với các nhóm nguy cơ cao

Một số nhóm người cần đặc biệt chú ý đến tụt huyết áp khi ngủ do nguy cơ cao hơn:

• Người cao tuổi: Tuổi tác làm giảm khả năng điều hòa huyết áp, đặc biệt ở những người trên 65 tuổi.
• Bệnh nhân dùng thuốc điều trị: Thuốc hạ huyết áp, thuốc an thần hoặc thuốc điều trị bệnh mạn tính (như đái tháo đường, Parkinson) có thể làm tăng nguy cơ.
• Người có rối loạn thần kinh thực vật: Thường gặp ở các bệnh lý như đái tháo đường hoặc bệnh thần kinh.
• Phụ nữ mang thai: Những người có tiền sử hạ huyết áp dễ gặp tụt huyết áp khi ngủ, đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ hai và ba.

Những người thuộc nhóm nguy cơ cao nên khám định kỳ và thông báo ngay với bác sĩ nếu xuất hiện triệu chứng như chóng mặt kéo dài, ngất xỉu hoặc mệt mỏi bất thường. Các xét nghiệm chuyên sâu, như đo điện tâm đồ hoặc kiểm tra máu, có thể cần thiết để xác định nguyên nhân.

Tụt huyết áp khi ngủ là vấn đề sức khỏe dễ bị xem nhẹ nhưng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giấc ngủ và an toàn cá nhân. Việc nhận biết nguyên nhân, từ mất nước, thuốc điều trị đến bệnh lý nền và áp dụng các biện pháp phòng ngừa như uống đủ nước, điều chỉnh tư thế ngủ, hoặc thay đổi chế độ ăn sẽ giúp bạn giảm thiểu nguy cơ. 

Nếu thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc có triệu chứng nghiêm trọng, hãy liên hệ bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Một giấc ngủ an toàn sẽ mang lại sức khỏe bền vững!