Trẻ sinh non hay bị nấc cụt do nguyên nhân gì? Hướng xử lý thế nào?

Trẻ sinh non là nhóm trẻ chào đời trước tuần thứ 37 của thai kỳ, khi các cơ quan quan trọng như phổi, hệ tiêu hóa và hệ thần kinh vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Chính vì vậy, các phản xạ tự nhiên như nấc cụt, vốn bình thường ở trẻ sơ sinh có thể trở nên rõ rệt và kéo dài hơn ở nhóm trẻ này. Đặc biệt, khi trẻ sinh non hay bị nấc cụt lặp đi lặp lại, cha mẹ thường không khỏi lo lắng liệu đây có phải là biểu hiện của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nào hay không. Việc hiểu rõ nguyên nhân, mức độ nguy hiểm và cách xử lý sẽ giúp cha mẹ chăm sóc bé tốt hơn trong giai đoạn nhạy cảm này.

Vì sao trẻ sinh non hay bị nấc cụt?

Nấc cụt là hiện tượng cơ hoành (một cơ lớn nằm giữa ngực và bụng, hỗ trợ hô hấp) bị co thắt đột ngột, khiến luồng không khí đi nhanh vào phổi và tạo nên âm thanh đặc trưng. Hiện tượng này có thể xảy ra với bất kỳ ai, kể cả người lớn. Tuy nhiên, với trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non, tần suất nấc cụt lại cao hơn. Dù có vẻ đáng lo ngại nhưng phần lớn các trường hợp trẻ sinh non hay bị nấc cụt là hoàn toàn bình thường và sẽ giảm dần theo thời gian khi hệ thần kinh của bé phát triển ổn định hơn.

Trẻ sinh non bị nấc cụt có nguy hiểm không?

Hiện tượng nấc cụt ở trẻ sinh non thường không nguy hiểm nếu chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, không ảnh hưởng đến việc bú, ngủ hay hoạt động của bé. Tuy nhiên, cũng có những dấu hiệu cha mẹ cần đặc biệt lưu ý như:

• Nấc cụt kéo dài hơn 30 phút liên tục và lặp lại nhiều lần trong ngày.
• Bé bị tím tái, khó thở hoặc ngừng bú khi đang nấc.
• Bé nấc cụt mỗi khi bú xong, kèm theo trớ sữa thường xuyên.
• Bé quấy khóc bất thường, khó ngủ hoặc giảm cân.

Trong các tình huống này, nấc cụt có thể là biểu hiện của tình trạng trào ngược nặng, rối loạn thần kinh hoặc vấn đề tiêu hóa cần được kiểm tra y tế.

Nguyên nhân phổ biến khiến trẻ sinh non hay bị nấc cụt

Hiện tượng trẻ sinh non hay bị nấc cụt có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau, không chỉ riêng cơ địa sinh non hay nguyên nhân sinh học. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến cần lưu ý:

Bú nhanh hoặc nuốt nhiều không khí

Khi bú quá nhanh hoặc ngậm không đúng khớp núm vú, trẻ sẽ nuốt không khí vào dạ dày, dẫn đến đầy hơi và kích thích cơ hoành, gây nấc.

Trào ngược dạ dày – thực quản sinh lý

Trào ngược kèm nấc cụt là biểu hiện thường gặp do hệ tiêu hóa của trẻ sinh non chưa trưởng thành, cơ vòng thực quản dưới yếu, dẫn đến tình trạng sữa dễ trào ngược lên. Điều này không chỉ gây nấc mà còn khiến trẻ dễ ọc sữa. Tình trạng trào ngược xảy ra phổ biến nhất trong 3 tháng đầu, có thể kéo dài ở trẻ sinh non đến 6 tháng tuổi.

Thay đổi nhiệt độ đột ngột

Nhiệt độ môi trường lạnh hoặc thay đổi quá nhanh có thể khiến cơ hoành bị co thắt, dẫn đến nấc cụt.

Hệ thần kinh chưa hoàn thiện

Hệ thần kinh tự chủ điều phối hô hấp, tiêu hóa và tuần hoàn chưa phát triển đủ ở trẻ sinh non sẽ khiến bé có các phản xạ bất thường như nấc, giật mình, run nhẹ khi ngủ. Do đó, bất kỳ kích thích nhẹ nào cũng có thể gây nấc, kể cả tiếng ồn, ánh sáng mạnh hoặc thay đổi tư thế.

Cách xử lý an toàn khi trẻ sinh non bị nấc cụt

Khi thấy trẻ sinh non hay bị nấc cụt, cha mẹ không nên hoảng loạn mà cần bình tĩnh, xử lý thật đúng cách để bé cảm thấy dễ chịu và tránh ảnh hưởng đến việc bú, ngủ hoặc sinh hoạt của bé.

Các biện pháp giảm nấc hiệu quả tại nhà:

• Bế bé thẳng đứng 10 – 15 phút sau khi bú: Hỗ trợ hơi thoát ra ngoài, giảm áp lực lên dạ dày.
• Massage nhẹ lưng bé: Dùng lòng bàn tay vỗ nhẹ, đều, giúp bé ợ hơi tự nhiên.
• Chia nhỏ lượng sữa mỗi cữ bú: Giúp bé tiêu hóa dễ dàng hơn, tránh đầy bụng.
• Không cho bú khi bé đang khóc hoặc quấy: Dễ khiến bé nuốt nhiều không khí hơn.

Tư thế bú đúng cách:

• Đầu và cổ bé hơi cao hơn dạ dày.
• Miệng ngậm sâu vào núm vú.
• Nếu dùng bình, đảm bảo đầu núm luôn đầy sữa để tránh nuốt hơi.

Tuyệt đối không áp dụng các mẹo truyền miệng như:

• Làm bé giật mình.
• Cho bé ngậm tay để hết nấc.
• Vỗ mạnh lưng hoặc ép ngực.

Những hành động này không có căn cứ khoa học và có thể khiến cho con bị tổn thương.

Cách phòng tránh nấc cụt ở trẻ sinh non tại nhà

Cha mẹ có thể giảm thiểu tối đa tình trạng trẻ sinh non bị nấc cụt bằng cách:

• Cho bé bú đúng tư thế và thời điểm. Ưu tiên cho bú khi bé bình tĩnh, không quá đói hay quá mệt.
• Điều chỉnh núm ti phù hợp nếu dùng bình sữa để tránh sặc hoặc nuốt hơi.
• Giữ ấm và ổn định môi trường sống, nhiệt độ phòng nên ở mức 26 – 28°C. Tránh gió lùa, quạt thổi trực tiếp vào bé.
• Đảm bảo bé luôn ấm vùng bụng và bàn chân.
• Theo dõi biểu hiện sau mỗi lần bú. Nếu bé hay nấc sau bú, có thể do bú quá nhanh hoặc lượng sữa quá nhiều. Hãy ghi nhận và điều chỉnh dần.
• Trẻ sinh non cần được theo dõi sát sao hơn so với trẻ đủ tháng. Do đó, hãy cho trẻ thăm khám định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề về hô hấp, tiêu hóa, thần kinh nếu có.

Hiện tượng trẻ sinh non hay bị nấc cụt phần lớn là phản ứng sinh lý bình thường do hệ thần kinh và cơ quan tiêu hóa chưa phát triển hoàn chỉnh. Tuy nhiên, cha mẹ vẫn nên theo dõi kỹ để nhận biết dấu hiệu bất thường kịp thời. Việc chăm sóc đúng cách, kết hợp theo dõi định kỳ sẽ giúp trẻ sinh non phát triển ổn định và khỏe mạnh hơn từng ngày.

Bên cạnh đó, do trẻ sinh non có hệ miễn dịch yếu hơn trẻ đủ tháng, vì vậy việc tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch các loại vắc xin, đặc biệt là vắc xin 6 trong 1 (phòng 6 bệnh nguy hiểm như bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và Hib) là cực kỳ cần thiết. Đây là lá chắn đầu tiên và quan trọng giúp bé giảm nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm trong giai đoạn đầu đời. Hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn lịch tiêm phù hợp cho bé yêu ngay hôm nay.