Trẻ sơ sinh hay bị nấc và trớ: Nguyên nhân, cách xử lý và phòng ngừa

Việc chứng kiến con nấc liên tục hoặc trớ sữa sau khi bú có thể khiến nhiều bậc cha mẹ bối rối, nhất là những người lần đầu nuôi con. Tuy nhiên, không phải lúc nào nấc và trớ cũng đồng nghĩa với bệnh lý. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết nguyên nhân, cách xử lý, đồng thời chỉ ra khi nào hiện tượng này là bình thường và khi nào cha mẹ cần đưa bé đi khám.

Trẻ sơ sinh hay bị nấc và trớ có đáng lo ngại không?

Hầu hết trường hợp trẻ sơ sinh nấc và trớ không phải vấn đề nghiêm trọng. Đây chỉ là phản xạ sinh lý thường gặp trong những tháng đầu đời. Cơ chế diễn ra như sau:

• Nấc cụt: Xảy ra khi cơ hoành (lớp cơ tham gia hô hấp) bị co thắt đột ngột. Âm thanh “hic” xuất hiện do dây thanh âm đóng lại. Điều này thường tự hết sau vài phút.
• Trớ sữa: Nguyên nhân chính là van dạ dày chưa phát triển hoàn thiện, khiến sữa dễ trào ngược ra ngoài, đặc biệt khi bé bú no hoặc bú quá nhanh.

Tuy nhiên, cha mẹ chỉ cần lưu ý và đưa bé đi khám nếu tình trạng nấc, trớ đi kèm:

• Sốt, bú ít, nôn dịch màu xanh, vàng hoặc có máu.
• Trẻ quấy khóc kéo dài, ngủ kém.
• Bé tăng cân chậm hoặc gần như không tăng cân.

Trong các trường hợp này, hiện tượng tưởng chừng bình thường có thể là dấu hiệu bệnh lý, cần được bác sĩ kiểm tra kịp thời.

Những nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh hay bị nấc và nôn trớ

Hiện tượng nấc và trớ ở trẻ sơ sinh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ yếu tố sinh lý bình thường cho đến bệnh lý ít gặp. Cha mẹ cần hiểu rõ từng nhóm nguyên nhân để biết khi nào có thể yên tâm, khi nào cần chú ý theo dõi kỹ hơn. Cụ thể như sau:

Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện

Trong những tháng đầu đời, dạ dày bé còn rất nhỏ và cơ vòng thực quản dưới chưa khép kín hoàn toàn. Điều này khiến sữa dễ bị đẩy ngược lên trên và gây trớ sau khi bú. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất và cũng là lý do giải thích vì sao đa số trẻ đều gặp hiện tượng này.

Cách bú và chăm sóc chưa đúng

Không ít trường hợp nấc và trớ đến từ chính thói quen cho bú của cha mẹ. Bé bú quá nhanh, quá nhiều hoặc ngậm ti không đúng cách sẽ nuốt nhiều hơi. Lượng hơi dư thừa này khiến dạ dày bị căng, tạo áp lực làm sữa trào ra ngoài và kích thích nấc cụt.

Yếu tố sinh lý bình thường

Đôi khi, nấc cụt xuất hiện chỉ vì cơ hoành của bé còn nhạy cảm. Nhiệt độ thay đổi đột ngột, bé ăn no, hay thậm chí đang ngủ cũng có thể khiến nấc xảy ra. Đây hoàn toàn là phản xạ sinh lý tự nhiên, thường giảm dần khi bé lớn hơn mà không cần can thiệp.

Nguyên nhân bệnh lý (ít gặp)

Dù hiếm gặp, cha mẹ vẫn nên biết một số bệnh lý có thể gây nấc và trớ kéo dài. Đó có thể là trào ngược dạ dày thực quản bệnh lý, viêm đường hô hấp hoặc dị tật bẩm sinh ở hệ tiêu hóa. Khi đi kèm các dấu hiệu bất thường khác như nôn vọt, quấy khóc liên tục, tím tái… cha mẹ nên đưa trẻ đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác.

Cách xử lý an toàn khi trẻ sơ sinh bị nấc và nôn trớ

Khi thấy con nấc cụt hay trớ sữa, phản ứng đầu tiên của nhiều cha mẹ là lo lắng, thậm chí hoảng hốt. Thực tế, phần lớn trường hợp hoàn toàn có thể xử lý tại nhà bằng những cách đơn giản, miễn là cha mẹ biết giữ bình tĩnh và áp dụng đúng phương pháp. Dưới đây là hướng dẫn cách xử lý an toàn khi bé bị nấc và trớ:

Khi bé bị nấc

Nấc cụt ở trẻ sơ sinh thường không gây đau đớn hay nguy hiểm, nhưng có thể khiến bé khó chịu, bú gián đoạn hoặc quấy khóc. Cha mẹ có thể giúp con dễ chịu hơn bằng những biện pháp sau:

• Bế bé thẳng đứng, giữ đầu và lưng vững, vỗ nhẹ lưng để làm dịu cơn co thắt cơ hoành.
• Cho bé ngậm ti mẹ hoặc núm vú giả để ổn định nhịp thở.
• Giữ ấm cho bé, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột.

Khi bé bị trớ sữa

Trớ sữa thường xảy ra ngay sau bú, đặc biệt khi bé bú no hoặc nuốt nhiều hơi. Nếu không đi kèm dấu hiệu bất thường, cha mẹ có thể áp dụng một số cách đơn giản để hạn chế tình trạng này:

• Vỗ ợ hơi sau mỗi cữ bú để đẩy không khí ra ngoài.
• Chia nhỏ lượng sữa trong ngày, tránh để bé bú quá nhiều một lần.
• Giữ bé ở tư thế đầu cao trong và sau khi bú ít nhất 20 - 30 phút.
• Hạn chế đùa nghịch hoặc lắc bé mạnh sau khi bú.

Khi cần đi khám

Không phải lúc nào nấc và trớ cũng là phản xạ bình thường. Cha mẹ cần lưu ý những dấu hiệu cảnh báo bệnh lý sau:

• Bé trớ nhiều lần trong ngày và kéo dài liên tục.
• Nôn ra dịch bất thường như xanh, vàng hoặc có lẫn máu.
• Bé bú ít, chậm tăng cân, thường xuyên quấy khóc hoặc có dấu hiệu khó thở.

Trong những tình huống này, việc đưa bé đến cơ sở y tế là cần thiết để được kiểm tra và xử trí kịp thời.

Cách phòng ngừa tình trạng nấc và trớ ở trẻ sơ sinh

Dù nấc và trớ thường là phản xạ sinh lý, cha mẹ vẫn có thể giảm tần suất và mức độ khó chịu cho bé bằng những biện pháp chăm sóc hằng ngày. Việc phòng ngừa không chỉ giúp bé dễ chịu hơn mà còn giúp cha mẹ bớt căng thẳng khi nuôi con. Cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau đây để phòng ngừa tình trạng nấc và nôn trớ ở trẻ sơ sinh, cụ thể:

• Bú đúng tư thế: Khi cho bú, hãy giữ đầu bé cao hơn thân để sữa chảy xuống dạ dày thuận lợi, hạn chế sữa trào ngược lên thực quản.
• Chia nhỏ bữa bú: Thay vì cho bé bú no trong một lần, nên chia thành nhiều cữ nhỏ để dạ dày không bị quá tải.
• Vỗ ợ hơi sau bú: Đây là thói quen quan trọng, giúp giải phóng lượng không khí nuốt vào trong lúc bú, từ đó giảm nguy cơ trớ sữa.
• Giữ không gian yên tĩnh: Khi bú hoặc ngay sau bú, tránh làm bé giật mình hoặc vận động quá mạnh vì dễ kích thích nấc và trào ngược.
• Theo dõi phản ứng của bé: Nếu nhận thấy bé trớ nhiều hơn khi dùng một loại sữa công thức, cha mẹ có thể trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn điều chỉnh phù hợp.

Khi nào nấc và trớ là dấu hiệu bất thường?

Không phải lúc nào nấc và trớ cũng “vô hại”. Nếu hiện tượng này kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng khác, đó có thể là lời cảnh báo sớm về vấn đề sức khỏe của bé. Việc nhận biết sớm giúp cha mẹ kịp thời đưa con đi khám, tránh biến chứng không mong muốn. Cụ thể:

• Trớ nhiều lần kéo dài: Nếu bé trớ liên tục trong hơn 2 tuần mà không cải thiện, đây không còn là phản xạ sinh lý đơn thuần.
• Kèm theo khó thở hoặc sốt: Biểu hiện như thở khò khè, tím tái, sốt cao là dấu hiệu cho thấy đường hô hấp hoặc tiêu hóa đang gặp vấn đề.
• Không tăng cân hoặc bỏ bú: Khi trớ sữa khiến bé không hấp thu đủ dinh dưỡng, cân nặng chững lại hoặc giảm, cha mẹ cần đặc biệt chú ý.
• Xuất hiện bất thường khác: Nôn vọt, dịch nôn có màu xanh, vàng hay lẫn máu, bụng trướng, tiêu chảy… đều là những tín hiệu bất thường cần được kiểm tra y tế.

Trong các trường hợp trên, nấc và trớ có thể liên quan đến trào ngược bệnh lý hoặc dị tật tiêu hóa. Cha mẹ tuyệt đối không nên tự xử lý tại nhà mà cần đưa bé đi thăm khám để có hướng điều trị đúng.

Trẻ sơ sinh hay bị nấc và trớ​ phần lớn chỉ là phản xạ sinh lý, không gây hại và sẽ giảm dần khi bé lớn lên. Cha mẹ chỉ cần áp dụng những cách chăm sóc đơn giản như bế đúng tư thế, vỗ ợ hơi sau bú, chia nhỏ bữa ăn để giúp con dễ chịu hơn. Tuy nhiên, nếu hiện tượng này kéo dài hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường như sốt, nôn dịch lạ, khó thở hay chậm tăng cân, cha mẹ nên đưa bé đi khám sớm. Sự bình tĩnh và hiểu biết của cha mẹ chính là “lá chắn” tốt nhất cho sức khỏe của con.