Sữa đầu là gì? Có nên vắt bỏ sữa đầu khi cho con bú không?

Sữa non (colostrum) là loại sữa mẹ đầu tiên được tiết ra trong vài ngày đầu sau sinh, có màu vàng nhạt, kết cấu sánh đặc và chứa hàm lượng cao các kháng thể, đặc biệt là immunoglobulin A (IgA), cùng nhiều yếu tố miễn dịch và dưỡng chất thiết yếu. Nhờ đặc tính này, sữa non được ví như “liều vắc xin tự nhiên” đầu đời, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ trẻ sơ sinh trước các tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, trong quá trình nuôi con bằng sữa mẹ, nhiều người vẫn băn khoăn có nên vắt bỏ sữa đầu khi cho con bú hay không. Bài viết dưới đây sẽ phân tích vai trò của sữa đầu và đưa ra khuyến nghị y khoa giúp các bà mẹ đưa ra lựa chọn đúng đắn.

Có nên vắt bỏ sữa đầu khi cho con bú không?

Câu hỏi “có nên vắt bỏ sữa đầu khi cho con bú không?” là băn khoăn phổ biến của nhiều bà mẹ trong giai đoạn nuôi con bằng sữa mẹ. Thực tế, việc hiểu sai về vai trò của sữa đầu có thể dẫn đến những lựa chọn sai lầm, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ.

Sữa mẹ được chia thành hai giai đoạn trong một cữ bú: Sữa đầu và sữa cuối. Sữa đầu là phần sữa được tiết ra đầu tiên, có màu trong hoặc hơi xanh nhạt, chứa hàm lượng nước cao cùng nhiều vitamin, protein dễ hấp thu và đặc biệt là lượng lớn kháng thể IgA giúp tăng cường miễn dịch cho bé. Đây cũng là nguồn cung cấp nước tự nhiên, giúp bé được bù nước và hỗ trợ điều hòa thân nhiệt.

Ngược lại, sữa cuối xuất hiện khi bé bú gần hết cữ, chứa hàm lượng chất béo và năng lượng cao hơn, đóng vai trò giúp bé tăng cân, phát triển mô và tích lũy năng lượng.

Vì thế, việc vắt bỏ sữa đầu để bé chỉ bú sữa cuối là một quan niệm sai lầm. Nếu chỉ nhận được sữa cuối mà thiếu sữa đầu, bé có thể bị thiếu nước, dễ táo bón hoặc mất cân bằng điện giải. Tương tự, nếu bé chỉ bú sữa đầu mà không bú được đến sữa cuối, trẻ sẽ khó tăng cân do thiếu chất béo.

Các chuyên gia dinh dưỡng và nhi khoa khuyến nghị mẹ nên cho trẻ bú trọn vẹn từ đầu đến cuối cữ bú để đảm bảo bé hấp thu đầy đủ dưỡng chất từ cả hai loại sữa. Đặc biệt, trong trường hợp vắt sữa ra bình, mẹ nên lưu ý không loại bỏ phần sữa đầu, mà trộn đều sữa trước khi cho bé bú để cân bằng thành phần dinh dưỡng.

Những dưỡng chất có trong sữa đầu

Sữa đầu, hay còn gọi là sữa non (colostrum), là loại sữa mẹ được tiết ra trong vòng 48–72 giờ đầu sau sinh, có màu vàng nhạt đến vàng đậm, kết cấu đặc hơn so với sữa trưởng thành. Mặc dù lượng sữa đầu chỉ chiếm khoảng 2–20 ml mỗi cữ bú, nhưng lại cực kỳ giàu dinh dưỡng và yếu tố miễn dịch, được xem là nguồn dinh dưỡng “thiết yếu đầu đời” đối với trẻ sơ sinh.

Về thành phần miễn dịch, sữa đầu chứa hàm lượng cao immunoglobulin A (IgA) – kháng thể chủ đạo giúp tạo hàng rào bảo vệ niêm mạc ruột, mũi họng và ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn, virus từ môi trường. Ngoài IgA, sữa đầu còn chứa lactoferrin – một glycoprotein có khả năng liên kết với sắt, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn ưa sắt như E. coli, đồng thời hỗ trợ hấp thu sắt hiệu quả. Lysozyme và các đại thực bào trong sữa đầu cũng tham gia vào quá trình tiêu diệt vi sinh vật gây bệnh, tăng cường hệ miễn dịch không đặc hiệu cho trẻ sơ sinh.

Sữa đầu cũng giàu vitamin A, giúp ngăn ngừa khô mắt, bảo vệ biểu mô niêm mạc và hỗ trợ phát triển thị lực. Màu vàng đặc trưng của sữa non chính là do hàm lượng beta-caroten cao – một tiền chất của vitamin A. Bên cạnh đó, các khoáng chất như kẽm, natri, magie trong sữa đầu đóng vai trò trong quá trình cân bằng điện giải, dẫn truyền thần kinh và hỗ trợ hình thành hệ cơ, xương trong những ngày đầu đời.

Đặc biệt, sữa đầu cung cấp nhiều enzym tiêu hóa tự nhiên và yếu tố tăng trưởng biểu mô ruột (EGF), giúp tăng cường chức năng tiêu hóa, thúc đẩy phát triển lớp nhung mao ruột và hỗ trợ đào thải phân su – loại phân đầu tiên của trẻ chứa nhiều bilirubin. Điều này giúp hạn chế tình trạng vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh.

Tóm lại, dù thể tích nhỏ nhưng sữa đầu lại mang hàm lượng dưỡng chất và yếu tố bảo vệ vượt trội, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo nên cho trẻ bú càng sớm càng tốt sau sinh. Đây là nền tảng quan trọng giúp trẻ khởi đầu cuộc sống một cách khỏe mạnh và an toàn.

Tác hại của mất cân bằng sữa đầu và sữa cuối

Khi trẻ bú không đều sữa đầu và sữa cuối, có thể dẫn đến các vấn đề sau:

• Quá tải lactose: Sữa đầu chứa nhiều lactose nhưng ít chất béo, khiến quá trình tiêu hóa diễn ra nhanh chóng. Nếu trẻ chỉ bú nhiều sữa đầu và không đủ sữa cuối, lactose sẽ không được hấp thụ đầy đủ, dẫn đến tình trạng dư thừa lactose trong ruột và gây đầy bụng, tiêu chảy, phân có bọt hoặc màu xanh lá.
• Dễ bị nhầm với không dung nạp lactose: Nếu trẻ bú quá nhiều sữa đầu, có thể dễ dàng nhầm lẫn với tình trạng không dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh, gây lo lắng cho mẹ và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.
• Thiếu chất béo và năng lượng: Sữa cuối chứa lượng lớn chất béo và năng lượng, rất quan trọng cho sự phát triển thể chất của trẻ. Khi thiếu sữa cuối, trẻ sẽ thiếu hụt năng lượng cần thiết cho tăng trưởng và phát triển trí não.
• Chậm tăng cân và sự phát triển không đều: Trẻ bú thiếu sữa cuối có thể gặp phải vấn đề chậm lớn, khó ngủ, hay quấy khóc vì không đủ năng lượng. Điều này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của bé.
• Vấn đề sức khỏe lâu dài: Nếu mất cân bằng sữa đầu và sữa cuối kéo dài, trẻ có thể gặp các vấn đề về tiêu hóa và sự phát triển thể chất, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của trẻ.

Các chuyên gia khuyến cáo rằng mẹ nên cho bé bú hết một bên ngực trước khi chuyển sang bên còn lại để đảm bảo bé nhận đủ cả sữa đầu và sữa cuối, từ đó tối ưu hóa lợi ích dinh dưỡng từ sữa mẹ.

Vậy có nên vắt bỏ sữa đầu khi cho con bú không? Câu trả lời là không. Mặc dù sữa đầu có tính chất loãng và ít chất béo, nhưng nó lại chứa rất nhiều dưỡng chất quý giá như kháng thể, vitamin và khoáng chất, đặc biệt quan trọng trong giai đoạn đầu đời của trẻ. Việc bỏ qua sữa đầu có thể khiến bé thiếu hụt những dưỡng chất cần thiết, ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và sự phát triển toàn diện của bé. Do đó, mẹ nên cho bé bú đủ cả sữa đầu và sữa cuối để đảm bảo trẻ nhận đủ dinh dưỡng từ cả hai loại sữa, giúp bé khỏe mạnh và phát triển tốt nhất.