Thiếu máu có gây mất ngủ không? Dấu hiệu và cách khắc phục

Mất ngủ kéo dài không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi, giảm hiệu suất làm việc mà còn làm suy giảm chất lượng cuộc sống. Bên cạnh các nguyên nhân quen thuộc như căng thẳng, rối loạn tâm lý hay thói quen sinh hoạt, nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng tình trạng thiếu máu cũng có thể liên quan mật thiết đến rối loạn giấc ngủ. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về ảnh hưởng của thiếu máu đến tình trạng mất ngủ và cách khắc phục hiệu quả tình trạng này

Thiếu máu có gây mất ngủ không?

Thiếu máu - đặc biệt là thiếu máu do thiếu sắt, có thể là một yếu tố góp phần gây mất ngủ. Khi lượng hồng cầu và hemoglobin giảm, khả năng vận chuyển oxy đến não và các cơ quan suy giảm, khiến cơ thể rơi vào trạng thái mệt mỏi kéo dài và rối loạn hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Tình trạng này làm giảm khả năng điều hòa nhịp sinh học và khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu hoặc hay thức giấc giữa đêm.

Ngoài ra, thiếu sắt còn liên quan trực tiếp đến hội chứng chân không yên (RLS) - một rối loạn thần kinh gây cảm giác khó chịu và thôi thúc phải cử động chân khi nghỉ ngơi, đặc biệt vào ban đêm. RLS khiến người bệnh bồn chồn, trằn trọc, khó ngủ và làm gián đoạn nghiêm trọng chất lượng giấc ngủ. Nghiên cứu y khoa cũng cho thấy nguy cơ mất ngủ tăng đáng kể ở người bị thiếu máu, nhất là khi mức độ thiếu máu nặng.

Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp thiếu máu đều gây mất ngủ, và mất ngủ còn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác như stress, lo âu, bệnh lý mạn tính hoặc thói quen sinh hoạt không phù hợp. Vì vậy, khi gặp tình trạng mất ngủ kéo dài kèm theo các dấu hiệu nghi ngờ thiếu máu như mệt mỏi, da xanh xao, chóng mặt, tim đập nhanh, người bệnh nên thăm khám bác sĩ để được xét nghiệm và chẩn đoán chính xác. Việc điều trị đúng nguyên nhân không chỉ giúp cải thiện thiếu máu mà còn hỗ trợ khôi phục chất lượng giấc ngủ hiệu quả.

Dấu hiệu nhận biết thiếu máu

Thiếu máu thường tiến triển âm thầm trong giai đoạn đầu, vì vậy nhiều người không nhận ra cho đến khi tình trạng trở nên nặng hơn. Việc sớm nhận biết các dấu hiệu đặc trưng có vai trò quan trọng giúp chẩn đoán và điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Triệu chứng toàn thân:

• Mệt mỏi, suy nhược: Là dấu hiệu phổ biến nhất, do các mô trong cơ thể không được cung cấp đủ oxy. Người bệnh thường cảm thấy kiệt sức dù chỉ hoạt động nhẹ.
• Chóng mặt, choáng váng, dễ ngất: Thiếu oxy lên não làm giảm khả năng tập trung và gây cảm giác lâng lâng, mất thăng bằng.
• Tim đập nhanh hoặc hồi hộp: Tim phải tăng cường bơm máu để bù đắp lượng oxy thiếu hụt, có thể gây rối loạn nhịp tim nếu kéo dài.
• Khó thở: Cảm giác hụt hơi hoặc thở gấp ngay cả khi gắng sức nhẹ.

Biểu hiện trên da, tóc và móng:

• Da và niêm mạc nhợt nhạt: Dễ thấy nhất ở lòng bàn tay, môi, niêm mạc mắt.
• Tóc rụng, móng tay giòn hoặc lõm: Thường gặp ở thiếu máu do thiếu sắt kéo dài.
• Lưỡi nhợt, đau hoặc viêm lưỡi: Có thể kèm cảm giác nóng rát ở lưỡi, khó ăn uống.

Dấu hiệu khác:

• Đau đầu, ù tai, rối loạn giấc ngủ: Hệ thần kinh nhạy cảm với thiếu oxy, gây nhức đầu âm ỉ, ù tai và mất ngủ.
• Tay chân lạnh, tê bì: Do tuần hoàn kém, lượng máu đến các chi bị giảm.
• Thay đổi hành vi ăn uống (hội chứng Pica): Thèm ăn các chất không phải thực phẩm như đá lạnh, đất sét, giấy.

Nguyên nhân thường gặp của thiếu máu

Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây thiếu máu, trong đó một số nhóm nguyên nhân thường gặp gồm:

• Thiếu máu do thiếu sắt: Là nguyên nhân thường gặp nhất, xảy ra khi cơ thể không có đủ sắt để sản xuất hemoglobin. Có thể do mất máu kéo dài (kinh nguyệt nhiều, xuất huyết tiêu hóa, trĩ), chế độ ăn thiếu sắt, hoặc nhu cầu tăng cao trong giai đoạn mang thai, sau sinh, tăng trưởng nhanh ở trẻ.
• Thiếu máu do thiếu vitamin B12 và thiếu máu do thiếu folate: Hai vi chất này cần thiết cho quá trình tạo hồng cầu. Thiếu hụt có thể bắt nguồn từ chế độ ăn không đầy đủ (ăn chay nghiêm ngặt, nghiện rượu), rối loạn hấp thu (viêm teo niêm mạc dạ dày, cắt đoạn ruột), hoặc sử dụng thuốc làm giảm hấp thu vitamin (thuốc ức chế bơm proton, metformin, thuốc chống co giật).
• Thiếu máu do bệnh mạn tính: Các bệnh viêm mạn hoặc ác tính có thể làm giảm sản xuất hồng cầu, gồm viêm khớp dạng thấp, bệnh Crohn, HIV/AIDS, ung thư, hoặc bệnh thận mạn (giảm tiết erythropoietin - hormon kích thích tạo hồng cầu).
• Thiếu máu bất sản và các bệnh lý tủy xương: Là tình trạng tủy xương giảm hoặc ngừng sản xuất tế bào máu, thường gặp trong bệnh bạch cầu, xơ tủy hoặc do tác động của hóa chất độc hại, tia xạ, thuốc điều trị ung thư.
• Thiếu máu tan máu: Xảy ra khi hồng cầu bị phá hủy sớm hơn tốc độ tủy xương sản xuất. Có thể do bất thường di truyền như thalassemia, thiếu máu hồng cầu hình liềm hoặc do yếu tố miễn dịch, nhiễm trùng, thuốc và độc chất.

Cách cải thiện tình trạng mất ngủ khi do thiếu máu

Dưới đây là những biện pháp an toàn, khoa học giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ ở người đang mắc thiếu máu, đồng thời hỗ trợ phục hồi sức khỏe tổng thể:

• Điều trị đúng nguyên nhân thiếu máu: Việc đầu tiên cần làm là xác định chính xác loại thiếu máu thông qua thăm khám và xét nghiệm máu. Bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp như bổ sung vi chất, dùng thuốc kích thích tạo hồng cầu, truyền máu hoặc can thiệp chuyên khoa nếu cần.
• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Ưu tiên thực phẩm giàu sắt (thịt đỏ, gan, hải sản, rau lá xanh), vitamin C (cam, dâu, ớt chuông) để tăng hấp thu sắt, vitamin B12 (thịt gia cầm, trứng, cá béo) và axit folic (rau xanh, đậu, ngũ cốc). Hạn chế uống trà, cà phê và dùng thực phẩm chứa canxi liều cao gần bữa ăn để tránh cản trở hấp thu sắt.
• Thiết lập thói quen ngủ khoa học: Duy trì giờ đi ngủ và thức dậy cố định mỗi ngày, kể cả cuối tuần. Tránh dùng thiết bị điện tử ít nhất 1 giờ trước khi ngủ để hạn chế ánh sáng xanh ức chế melatonin - hormone điều hòa giấc ngủ. Tạo không gian ngủ tối, yên tĩnh, thoáng mát giúp cơ thể dễ thư giãn và đi vào giấc ngủ sâu.
• Tăng cường hoạt động thể chất nhẹ nhàng: Tập thể dục đều đặn mỗi ngày (đi bộ, đạp xe, yoga, bơi lội…) giúp cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường oxy tới não và giảm căng thẳng. Nên tập trước giờ ngủ tối thiểu 2 - 3 giờ để tránh kích thích cơ thể quá mức.
• Giảm căng thẳng, cải thiện sức khỏe tâm thần: Căng thẳng kéo dài có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mất ngủ. Dành thời gian cho các hoạt động thư giãn như thiền, hít thở sâu, nghe nhạc nhẹ, đọc sách hoặc trò chuyện với người thân sẽ giúp giải tỏa áp lực và hỗ trợ ngủ ngon hơn.
• Theo dõi và kiểm soát các rối loạn giấc ngủ kèm theo: Người thiếu máu, đặc biệt là thiếu máu do thiếu sắt, có thể kèm hội chứng chân không yên (RLS) hoặc ngưng thở khi ngủ. Nếu có triệu chứng như bồn chồn chân, giật cơ về đêm hoặc ngáy to kèm ngưng thở, cần khám chuyên khoa để được điều trị kết hợp, giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ toàn diện.

Như vậy, bài viết trên đã giúp bạn giải đáp được câu hỏi thiếu máu có gây mất ngủ không. Việc điều trị cần kết hợp phát hiện và xử lý nguyên nhân thiếu máu, bổ sung dinh dưỡng hợp lý, đồng thời thiết lập thói quen ngủ khoa học để khôi phục thể trạng. Nếu tình trạng mất ngủ kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu thiếu máu, bạn nên chủ động thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.