Test kháng nguyên là gì? Khi nào cần thực hiện xét nghiệm kháng nguyên

Test kháng nguyên là một công cụ quan trọng trong y học hiện đại, giúp phát hiện các dấu hiệu bất thường trong cơ thể. Phương pháp này đặc biệt có giá trị trong việc chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến hệ miễn dịch, đặc biệt là các bệnh tự miễn và nhiễm trùng. Vậy cụ thể test kháng nguyên là gì? Mục đích và tính ứng dụng ra sao? Hãy cùng Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây nhé!

Test kháng nguyên là gì? Mục đích để làm gì?

Test kháng nguyên (hay còn gọi là xét nghiệm kháng nguyên) là một phương pháp xét nghiệm y học dùng để phát hiện sự hiện diện của kháng nguyên - tức là các protein đặc trưng của vi khuẩn hoặc virus trong cơ thể con người. Những kháng nguyên này thường xuất hiện khi cơ thể đang bị nhiễm một tác nhân gây bệnh, vì vậy xét nghiệm giúp chẩn đoán nhanh các bệnh truyền nhiễm.

Khi mẫu bệnh phẩm từ mũi hoặc cổ họng của người bệnh chứa virus, xét nghiệm kháng nguyên sẽ phản ánh kết quả thông qua sự thay đổi hình ảnh trên bộ dụng cụ xét nghiệm. Với các xét nghiệm kháng nguyên không kê đơn, kết quả dương tính thường được thể hiện bằng một vạch trên que thử, tương tự như hình thức que thử thai.

Một trong những ưu điểm nổi bật của xét nghiệm kháng nguyên là tính đơn giản và nhanh chóng. Xét nghiệm này giúp nhận diện nhanh chóng các kháng nguyên bề mặt dễ tìm thấy trên virus. Mẫu bệnh phẩm có thể dễ dàng thu thập bằng cách ngoáy mũi hoặc cổ họng, nơi virus thường phát triển và tập trung với số lượng lớn. Thời gian để có kết quả xét nghiệm cũng rất ngắn, chỉ trong vài phút.

Tuy nhiên, độ nhạy của xét nghiệm kháng nguyên vẫn còn hạn chế. Nếu lượng virus trong cơ thể chưa đủ cao hoặc xét nghiệm được thực hiện ở giai đoạn rất sớm của nhiễm bệnh, kết quả có thể âm tính giả (không chính xác). Chính vì vậy, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyến cáo bệnh nhân thực hiện thêm xét nghiệm Realtime RT-PCR để đảm bảo tính chính xác của kết quả cuối cùng.

Khi nào cần thực hiện xét nghiệm kháng nguyên?

Xét nghiệm kháng nguyên thường được bác sĩ chỉ định khi có nghi ngờ về dấu hiệu hoặc triệu chứng của các bệnh tự miễn hệ thống. Những dấu hiệu này có thể bao gồm:

• Cảm giác mệt mỏi kéo dài;
• Sốt nhẹ;
• Đau nhức các khớp, giống như viêm khớp, có thể xuất hiện ở một hoặc nhiều khớp;
• Ban đỏ (đặc biệt là dạng ban đỏ hình cánh bướm trên mặt trong bệnh lupus ban đỏ);
• Da dễ bị kích ứng với ánh sáng;
• Tình trạng rụng tóc;
• Đau cơ;
• Cảm giác tê hoặc châm chích ở tay và chân;
• Viêm và tổn thương ở nhiều cơ quan và mô, như phổi, thận, nội tâm mạc, mạch máu và hệ thần kinh trung ương.

Ngoài ra, xét nghiệm kháng nguyên cũng hỗ trợ trong việc chẩn đoán các bệnh như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, xơ cứng bì, viêm đa cơ, hội chứng Sjogren và một số bệnh khác.

Test kháng nguyên được ứng dụng chẩn đoán bệnh gì?

Test là phương pháp chẩn đoán nhanh và thường được dùng trong các trường hợp cần phát hiện sớm để điều trị hoặc kiểm soát lây lan. Dưới đây là một số bệnh thường được chẩn đoán bằng xét nghiệm kháng nguyên:

Cúm mùa (Influenza A/B)

Test kháng nguyên cũng được áp dụng trong việc phát hiện các chủng virus cúm A và B. Đây là những loại cúm thường bùng phát theo mùa, có thể gây ra các triệu chứng giống với cảm lạnh thông thường nhưng nguy hiểm hơn ở người già, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền. Việc xác định đúng chủng virus bằng xét nghiệm kháng nguyên sẽ giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Covid-19

Test kháng nguyên được sử dụng phổ biến để phát hiện virus SARS-CoV-2 – tác nhân gây ra dịch Covid-19. Phương pháp này hoạt động bằng cách nhận diện các protein đặc trưng của virus, giúp chẩn đoán xem người bệnh có đang nhiễm virus hay không. Ưu điểm nổi bật của xét nghiệm kháng nguyên Covid-19 là cho kết quả rất nhanh chỉ trong vòng 15 – 30 phút, nên được ứng dụng rộng rãi tại các cơ sở y tế và trong cộng đồng. Tuy nhiên, độ chính xác của nó không cao bằng xét nghiệm PCR, nên nếu kết quả âm tính nhưng vẫn có triệu chứng nghi ngờ, bác sĩ thường sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm khác để xác nhận.

Viêm gan B

Một trong những xét nghiệm kháng nguyên quan trọng nhất là xét nghiệm tìm kháng nguyên bề mặt HBsAg của virus viêm gan B. Nếu kết quả dương tính, điều đó cho thấy người đó đang nhiễm virus và có khả năng lây bệnh cho người khác. Đây là xét nghiệm sàng lọc phổ biến trong các chương trình khám sức khỏe định kỳ, trước khi hiến máu, phẫu thuật hoặc mang thai.

Nhiễm khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori)

Test kháng nguyên trong phân là một phương pháp không xâm lấn được sử dụng để phát hiện vi khuẩn Helicobacter pylori. Khi vi khuẩn này xâm nhập vào niêm mạc dạ dày, chúng sẽ tiết ra các kháng nguyên có thể được phát hiện trong mẫu phân của người bệnh. Phương pháp này phù hợp với cả người lớn lẫn trẻ em, cho kết quả nhanh chóng và không gây khó chịu.

Sốt xuất huyết Dengue

Với những bệnh nhân nghi ngờ mắc sốt xuất huyết, xét nghiệm kháng nguyên NS1 thường được chỉ định trong 1 – 5 ngày đầu kể từ khi xuất hiện triệu chứng. Xét nghiệm này giúp phát hiện sớm virus Dengue trong máu, qua đó hỗ trợ chẩn đoán nhanh và chính xác.

Nhiễm ký sinh trùng

Trong một số trường hợp nhiễm ký sinh trùng đường ruột như Giardia lamblia – nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy kéo dài ở cả trẻ em và người lớn – xét nghiệm kháng nguyên trong phân là phương pháp hữu ích để phát hiện mầm bệnh. Phương pháp này thường được sử dụng khi bệnh nhân có triệu chứng kéo dài không rõ nguyên nhân và nó giúp xác định nhanh chóng xem có sự hiện diện của ký sinh trùng hay không mà không cần soi mẫu dưới kính hiển vi.

Như vậy, test kháng nguyên đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phát hiện và chẩn đoán các bệnh lý nguy hiểm. Việc xét nghiệm kịp thời giúp bác sĩ đưa ra những phương án điều trị phù hợp, giúp người bệnh có cơ hội hồi phục nhanh chóng. Với những tiến bộ trong công nghệ xét nghiệm, test kháng nguyên ngày càng trở thành công cụ không thể thiếu trong ngành y học hiện đại.