Tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh: Những thông tin cha mẹ cần biết

Làm cha mẹ, ai cũng mong muốn bảo vệ đôi mắt trong veo của con trẻ. Vì vậy, việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách chăm sóc khi trẻ bị tắc tuyến lệ là vô cùng cần thiết. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho cha mẹ những thông tin y khoa hữu ích, giúp kịp thời phát hiện tình trạng tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh và có hướng xử lý an toàn, hiệu quả ngay tại nhà hoặc khi cần thiết, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

Tình trạng tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh là gì?

Tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh là hiện tượng tắc nghẽn ống lệ, ống dẫn nước mắt từ túi lệ xuống mũi, khiến nước mắt không thể thoát ra bình thường và ứ đọng tại mắt. Tình trạng này còn được gọi là tắc lệ mũi bẩm sinh, xảy ra ở khoảng 5-20% trẻ sơ sinh, thường gặp nhất trong những tuần đầu sau sinh.

Triệu chứng điển hình bao gồm: Chảy nước mắt liên tục không rõ nguyên nhân, ứ đọng nước mắt tạo thành màng phim trên mắt, tích tụ ghèn mắt (có thể màu trắng, vàng), sưng nhẹ vùng góc trong mí mắt. Trường hợp nặng hơn có thể xuất hiện viêm túi lệ với mủ, mắt bị đỏ và đau.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tắc tuyến lệ có thể dẫn đến nhiễm trùng thứ phát, ảnh hưởng đến sức khỏe thị giác và sự phát triển của trẻ.

Dấu hiệu tắc tuyến lệ ở trẻ

Tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến trong những tuần đầu đời, gây cản trở quá trình dẫn lưu nước mắt từ mắt xuống mũi. Một số dấu hiệu nhận biết tắc tuyến lệ ở trẻ bao gồm:

• Chảy nước mắt liên tục: Mắt trẻ luôn trong tình trạng ướt, ngay cả khi không có yếu tố kích thích như gió, bụi. Đây là triệu chứng điển hình nhất của tắc tuyến lệ.
• Đổ ghèn mắt hoặc mủ: Mắt trẻ có nhiều ghèn hoặc tiết dịch màu vàng, xanh, có thể dính mi mắt vào buổi sáng.
• Sưng đỏ mi mắt: Vùng mi mắt, đặc biệt là góc trong gần sống mũi, có thể sưng nhẹ, đỏ do kích ứng hoặc dụi mắt thường xuyên.
• Dính mí mắt: Mi mắt khó mở vào buổi sáng do tiết dịch khô lại.
• Chảy nước mắt tăng khi bị cảm lạnh: Triệu chứng rõ ràng hơn khi trẻ có viêm đường hô hấp trên, khiến tình trạng tắc trở nên nặng hơn.
• Triệu chứng viêm túi lệ (trong trường hợp có biến chứng): Gồm sưng đau vùng góc trong mắt, đỏ da, sốt nhẹ cần được thăm khám và điều trị sớm.

Nguyên nhân gây tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh

Tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh chủ yếu xảy ra do bất thường bẩm sinh trong quá trình phát triển hệ thống dẫn lưu nước mắt. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến:

• Ống lệ chưa phát triển hoàn chỉnh: Đây là nguyên nhân thường gặp nhất. Ở nhiều trẻ sơ sinh, ống dẫn nước mắt chưa mở hoàn toàn hoặc bị hẹp do chưa phát triển đầy đủ, dẫn đến nước mắt không thể thoát ra ngoài qua đường lệ mũi, gây ứ đọng tại mắt.
• Tắc nghẽn van Hasner: Van Hasner nằm ở cuối ống lệ mũi, nếu không mở ra đúng thời điểm sau sinh sẽ cản trở dòng chảy của nước mắt, gây tắc tuyến lệ.
• Bất thường tại điểm lệ hoặc ống lệ: Một số trẻ có thể có lỗ lệ (điểm mở nhỏ ở góc trong mí mắt) phát triển không bình thường hoặc bị bít tắc, gây cản trở quá trình dẫn lưu nước mắt.
• Nguyên nhân thứ phát: Ít gặp hơn nhưng có thể do các yếu tố như polyp mũi, u nang, viêm nhiễm vùng tuyến lệ, chấn thương quanh mắt hoặc bất thường cấu trúc xương mũi gây chèn ép ống lệ.

Xác định đúng nguyên nhân giúp cha mẹ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, hạn chế nguy cơ biến chứng như viêm túi lệ hoặc nhiễm trùng lan rộng.

Điều trị tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh

Việc điều trị tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ tắc nghẽn và tình trạng kèm theo như nhiễm trùng hoặc viêm túi lệ. Mục tiêu điều trị là làm thông đường dẫn nước mắt và ngăn ngừa bội nhiễm cho trẻ. Các phương pháp xử trí bao gồm:

Massage tuyến lệ

Đây là phương pháp không xâm lấn, thường được khuyến cáo áp dụng đầu tiên cho trẻ sơ sinh bị tắc tuyến lệ không biến chứng. Massage được thực hiện tại vị trí góc trong mắt, nơi túi lệ nằm gần mũi. Cha mẹ nên rửa tay sạch sẽ trước khi thực hiện, sau đó dùng ngón tay trỏ hoặc ngón giữa tạo áp lực nhẹ lên vùng túi lệ và thực hiện động tác vuốt xuống dọc theo đường ống lệ - mũi. Mỗi lần massage nên lặp lại 5-10 lần, thực hiện 2-3 lần/ngày để giúp tạo áp lực mở van lệ - mũi, từ đó làm thông dòng chảy nước mắt.

Vệ sinh mắt đúng cách

Tắc tuyến lệ làm tăng nguy cơ ứ đọng dịch tiết, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Do đó, việc vệ sinh mắt đúng cách giúp ngăn ngừa viêm nhiễm và hỗ trợ hiệu quả điều trị. Cha mẹ nên sử dụng khăn mềm hoặc bông vô khuẩn thấm nước ấm để lau vùng quanh mắt, thao tác từ góc trong ra ngoài. Nếu có dịch mủ, cần dùng bông riêng biệt cho từng bên mắt để tránh lây nhiễm chéo. Việc vệ sinh nên được thực hiện đều đặn 2-3 lần mỗi ngày, đặc biệt là trước và sau khi massage.

Sử dụng thuốc nhỏ mắt kháng sinh

Trường hợp tắc tuyến lệ kèm nhiễm trùng, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc nhỏ mắt chứa kháng sinh. Việc dùng thuốc cần tuân thủ liều lượng và thời gian theo đơn bác sĩ. Trước khi nhỏ thuốc, cha mẹ cần vệ sinh tay sạch sẽ, sau đó nhẹ nhàng kéo mí dưới của trẻ và nhỏ thuốc trực tiếp vào túi kết mạc. Sau khi nhỏ, nên giữ mắt trẻ nhắm trong vài giây để thuốc thẩm thấu tốt hơn. Cần theo dõi phản ứng phụ như đỏ, sưng, ngứa mắt và thông báo cho bác sĩ nếu có biểu hiện bất thường.

Thăm khám bác sĩ

Nếu sau điều trị mà tình trạng tắc tuyến lệ không cải thiện, hoặc trẻ có biến chứng viêm túi lệ mạn tính, bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định các phương pháp can thiệp:

• Thông ống lệ: Dụng cụ thông mềm sẽ được đưa qua điểm lệ vào ống lệ để mở thông vùng tắc nghẽn. Thủ thuật đơn giản, thường không gây đau đớn và mang lại hiệu quả cao ở trẻ dưới 1 tuổi.
• Đặt ống thông silicone: Được chỉ định khi thông ống lệ thất bại hoặc tắc nghẽn nghiêm trọng. Ống silicone giúp duy trì sự thông thoáng của hệ thống lệ trong vài tháng trước khi tháo bỏ.
• Phẫu thuật tạo hình đường dẫn lệ (DCR): Là lựa chọn sau cùng khi tất cả các phương pháp khác không đạt hiệu quả. Bác sĩ sẽ tạo một đường dẫn mới giữa túi lệ và khoang mũi để nước mắt có thể lưu thông bình thường.

Tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh là tình trạng thường gặp nhưng hoàn toàn có thể xử trí hiệu quả nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Cha mẹ nên chú ý các dấu hiệu bất thường ở mắt trẻ và đưa bé đi khám khi cần để phòng ngừa biến chứng không mong muốn.