Sưng tuyến nước bọt là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp điều trị

Sưng tuyến nước bọt là thuật ngữ y khoa được sử dụng để mô tả tình trạng sưng to của một hoặc nhiều tuyến nước bọt. Tuyến nước bọt là các tuyến chịu trách nhiệm sản xuất nước bọt. Nước bọt đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bạn nuốt, tiêu hóa thức ăn và bảo vệ răng khỏi các vi khuẩn có hại.

Tình trạng sưng tuyến nước bọt là một tình trạng hiếm gặp. Nó có thể là một tình trạng cấp tính, mãn tính hoặc tái phát.

Cơ thể có ba tuyến nước bọt chính:

• Tuyến mang tai: Nằm ở phía trước mỗi tai.
• Tuyến dưới hàm: Nằm ở phía sau cùng của miệng, ngay bên dưới hàm.
• Tuyến dưới lưỡi: Nằm dưới lưỡi, trên sàn miệng.

Viêm tuyến nước bọt chủ yếu ảnh hưởng đến tuyến mang tai hoặc tuyến dưới hàm. Ngoài ba tuyến chính, bạn còn có hàng trăm tuyến nước bọt nhỏ hơn nằm ở môi, má trong và khắp niêm mạc miệng và cổ họng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của sưng tuyến nước bọt

Các triệu chứng của sưng tuyến nước bọt bao gồm:

• Sưng to, đau;
• Sốt;
• Giảm tiết nước bọt;
• Đau khi ăn;
• Khô miệng;
• Sưng ở vùng má và cổ.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh sưng tuyến nước bọt

Nếu không được điều trị đúng cách, sưng tuyến nước bọt có thể lan sâu vào các mô ở đầu và cổ, gây ra một tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng. Đây có thể trở thành một sự kiện đe dọa tính mạng nếu nhiễm trùng phát triển nghiêm trọng và gây tắc nghẽn đường thở. Các biến chứng khác bao gồm sự phát triển của áp xe.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Việc tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời là rất quan trọng khi bạn bị sưng tuyến nước bọt. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu ban đầu nào của tình trạng này, chẳng hạn như đau, sưng hoặc sốt, bạn nên đến cơ sở y tế ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị. Ngoài ra, nếu bạn gặp phải các triệu chứng như khó thở hoặc khó nuốt, hãy tìm đến bệnh viện gần nhất ngay lập tức. Đây là tình huống nguy hiểm, bởi vì nhiễm trùng tuyến nước bọt nếu không được điều trị có thể lan sâu vào các mô ở đầu và cổ.

Sưng tuyến nước bọt có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau:

• Nhiễm trùng.
• Sỏi tuyến nước bọt: Đây là một nguyên nhân phổ biến, dẫn đến tắc nghẽn và viêm nhiễm.
• Mất nước.
• Mắc bệnh gần đây.
• Vệ sinh răng miệng kém.
• Bệnh tự miễn: Ví dụ như hội chứng Sjogren.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc nhất định có thể gây sưng tuyến nước bọt, bao gồm thuốc lợi tiểu, thuốc kháng histamine và thuốc chẹn beta.

Những ai có nguy cơ mắc phải sưng tuyến nước bọt?

Bất cứ ai cũng có thể mắc sưng tuyến nước bọt, nhưng tình trạng này phổ biến nhất ở người lớn trên 50 tuổi, đặc biệt là những người có sỏi tuyến nước bọt.

Sưng tuyến nước bọt cũng có thể xảy ra ở các nhóm tuổi khác, bao gồm:

• Trẻ sơ sinh trong vài tuần đầu đời.
• Những người đang bị bệnh hoặc đang hồi phục sau phẫu thuật.
• Những người bị mất nước, suy dinh dưỡng.
• Những người bị suy giảm miễn dịch.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải sưng tuyến nước bọt

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm:

• Mắc sỏi tuyến nước bọt.
• Vệ sinh răng miệng kém.
• Mất nước.
• Sử dụng một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu, thuốc kháng histamine và thuốc chẹn beta.
• Mắc các bệnh tự miễn như hội chứng Sjogren.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán sưng tuyến nước bọt

Bác sĩ sẽ chẩn đoán tình trạng sưng tuyến nước bọt chủ yếu thông qua việc khám sức khỏe và xem xét kỹ lưỡng tiền sử triệu chứng của bạn. Để kiểm tra tuyến nước bọt và tìm kiếm các vật tắc nghẽn, chẳng hạn như sỏi, bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính. Trong một số trường hợp, bác sĩ cũng có thể kiểm tra tuyến nước bọt bằng cách sử dụng ống nội soi.

Điều trị sưng tuyến nước bọt

Nội khoa

Các phương pháp nội khoa thường là tuyến điều trị đầu tiên và chủ yếu, nhằm mục đích kiểm soát nhiễm trùng, giảm đau, và phục hồi chức năng tuyến nước bọt. Trong hầu hết các trường hợp, nhiễm trùng hoặc sưng tuyến nước bọt sẽ thuyên giảm sau khoảng một tuần với các phương pháp điều trị bảo tồn này. 

Sử dụng thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh thường là liệu pháp điều trị đầu tiên để chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra tình trạng sưng tuyến nước bọt. Các loại kháng sinh phổ biến được sử dụng bao gồm dicloxacillin, cephalosporin hoặc clindamycin.

Ngoại khoa

Phẫu thuật sẽ được xem xét nếu sưng tuyến nước bọt không đáp ứng với các phương pháp điều trị nội khoa hoặc khi có các biến chứng nghiêm trọng đã phát triển. 

Dẫn lưu áp xe và loại bỏ tắc nghẽn: Nếu nhiễm trùng phát triển thành áp xe, bác sĩ sẽ cần dẫn lưu ổ nhiễm trùng đó. Đồng thời, phẫu thuật được thực hiện để loại bỏ sỏi hoặc bất kỳ vật tắc nghẽn nào khác đang gây viêm trong tuyến nước bọt.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của sưng tuyến nước bọt

Chế độ sinh hoạt

Chế độ sinh hoạt được bác sĩ khuyến cáo ngăn ngừa diễn tiến bệnh sưng tuyến nước bọt như:

• Tuyệt đối tránh hút thuốc và sử dụng các sản phẩm thuốc lá khác.
• Thực hiện mát-xa tuyến nước bọt và sử dụng chườm ấm theo hướng dẫn của bác sĩ để giảm đau và tăng lưu lượng nước bọt.
• Cải thiện và duy trì vệ sinh răng miệng tốt.

Chế độ dinh dưỡng

Yếu tố cốt lõi trong chế độ dinh dưỡng là việc giữ cơ thể đủ nước. Bạn cần uống nhiều nước mỗi ngày để tránh tình trạng mất nước, vốn là một trong những nguyên nhân gây ra sưng tuyến nước bọt. Bên cạnh đó, việc kích thích tuyến nước bọt hoạt động là rất cần thiết để tăng lưu lượng nước bọt và đẩy nhanh quá trình phục hồi. Bạn có thể làm điều này bằng cách uống nước chanh hoặc ngậm kẹo chua. Đồng thời, bạn nên duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng.

Phương pháp phòng ngừa sưng tuyến nước bọt

Mặc dù bạn không thể ngăn chặn hoàn toàn mọi nguyên nhân gây sưng tuyến nước bọt, đặc biệt vì đây là bệnh lý không có vắc xin phòng ngừa đặc hiệu, nhưng bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro mắc bệnh và nguy cơ tái phát bằng cách tuân thủ các biện pháp dự phòng đơn giản và hiệu quả trong lối sống hàng ngày.

• Yếu tố then chốt đầu tiên là duy trì thói quen giữ cơ thể đủ nước bằng cách uống nhiều nước mỗi ngày, vì tình trạng mất nước là một trong những nguyên nhân gây viêm tuyến nước bọt.
• Việc thực hành vệ sinh răng miệng tốt là vô cùng quan trọng, bao gồm đánh răng thường xuyên, dùng chỉ nha khoa hàng ngày và đi khám nha sĩ định kỳ để giữ khoang miệng sạch sẽ. Ngoài ra, bạn cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng dinh dưỡng.
• Một biện pháp phòng ngừa không thể thiếu là tránh hút thuốc và ngừng sử dụng tất cả các sản phẩm thuốc lá khác. Những biện pháp này không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh lần đầu mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa sưng tuyến nước bọt quay trở lại.