Sốt siêu vi là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Sốt siêu vi là một tình trạng nhiễm trùng do nhiều loại virus khác nhau gây ra, với biểu hiện đặc trưng là sốt kèm theo mệt mỏi, đau nhức, ho hoặc rối loạn tiêu hóa. Đây là bệnh lý phổ biến, có thể xuất hiện quanh năm và ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ em.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ các loại virus gây bệnh đường hô hấp và tiêu hóa, lây lan nhanh qua đường không khí, tiếp xúc trực tiếp hoặc qua bàn tay, đồ dùng nhiễm mầm bệnh. Các triệu chứng thường gặp gồm sốt cao, ho, sổ mũi, đau đầu, đau nhức cơ thể, chán ăn, thậm chí tiêu chảy hoặc nôn ói.

Phần lớn các trường hợp sốt siêu vi có thể tự hồi phục sau 5 - 7 ngày nếu được chăm sóc và nghỉ ngơi đúng cách. Điều trị chủ yếu là hạ sốt, bù nước - điện giải, tăng cường dinh dưỡng và theo dõi sát diễn tiến. Tuy nhiên, khi có dấu hiệu nặng như sốt cao kéo dài, co giật, khó thở hoặc lơ mơ, người bệnh cần đến cơ sở y tế ngay để được xử trí kịp thời.

Những dấu hiệu và triệu chứng của sốt siêu vi

Các dấu hiệu sốt siêu vi thường khá điển hình và dễ nhận biết, giúp phân biệt với những bệnh lý khác. Người bệnh có thể gặp các triệu chứng sau:

• Sốt thường từ 38 - 40°C;
• Đau đầu, đau nhức cơ, mệt mỏi toàn thân;
• Ho, sổ mũi, nghẹt mũi, đau họng;
• Chán ăn, buồn nôn, có thể kèm nôn ói hoặc tiêu chảy;
• Phát ban nhẹ trên da (trong một số trường hợp);
• Ở trẻ nhỏ có quấy khóc, bỏ bú, ngủ li bì.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh sốt siêu vi

Mặc dù đa số trường hợp sốt siêu vi thường tự giới hạn và hồi phục, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như:

• Co giật do sốt cao.
• Viêm phổi hoặc bội nhiễm vi khuẩn đường hô hấp.
• Viêm phế quản, viêm tai giữa.
• Mất nước, rối loạn điện giải do nôn ói, tiêu chảy nhiều.
• Viêm não, viêm màng não (hiếm gặp nhưng rất nặng).

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Thông thường, sốt siêu vi bao lâu thì khỏi còn tùy thuộc vào thể trạng và loại virus gây bệnh, nhưng đa số kéo dài khoảng 5 - 7 ngày. Người bệnh cần đưa đi khám bác sĩ nếu sốt cao liên tục không hạ sau 2 - 3 ngày, xuất hiện co giật, khó thở, nôn ói nhiều, tiêu chảy mất nước, phát ban toàn thân hoặc có biểu hiện lơ mơ, li bì. Đây là những dấu hiệu cảnh báo biến chứng nguy hiểm, cần được xử trí y tế kịp thời.

Có nhiều nguyên nhân sốt siêu vi, trong đó chủ yếu liên quan đến sự xâm nhập và tấn công của các loại virus gây bệnh thường gặp. Các tác nhân phổ biến bao gồm:

• Virus cúm (Influenza virus);
• Virus hợp bào hô hấp (RSV);
• Virus Adeno, Rhino gây bệnh đường hô hấp;
• Virus sởi, Rubella, thủy đậu;
• Virus đường tiêu hóa như Rotavirus, Norovirus.

Những loại virus này lây lan nhanh qua đường hô hấp, tiếp xúc trực tiếp hoặc giọt bắn, đặc biệt trong môi trường đông đúc.

Những ai có nguy cơ mắc phải sốt siêu vi?

Sốt siêu vi có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thường phổ biến hơn ở trẻ em do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ bị virus tấn công. Người già, phụ nữ mang thai và những người có bệnh mạn tính hoặc hệ miễn dịch suy yếu cũng nằm trong nhóm nguy cơ cao. Bệnh xuất hiện quanh năm nhưng bùng phát mạnh vào thời điểm giao mùa, mùa mưa lạnh hoặc khi dịch virus lưu hành trong cộng đồng.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải sốt siêu vi

Có nhiều yếu tố khiến cơ thể dễ nhiễm virus hơn, từ đó làm tăng nguy cơ mắc sốt siêu vi. Các yếu tố thường gặp bao gồm:

• Hệ miễn dịch suy yếu (trẻ nhỏ, người già, người mắc bệnh mạn tính).
• Không tiêm phòng đầy đủ các vắc xin phòng bệnh do virus.
• Thường xuyên tiếp xúc với môi trường đông đúc, kém vệ sinh.
• Thói quen rửa tay kém, dễ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp.
• Thời tiết thay đổi đột ngột, nhất là mùa mưa lạnh.
• Chế độ dinh dưỡng kém, thiếu vitamin và khoáng chất làm giảm sức đề kháng.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm sốt siêu vi

Để chẩn đoán sốt siêu vi, bác sĩ chủ yếu dựa vào khai thác triệu chứng, thăm khám lâm sàng và một số xét nghiệm nhằm loại trừ bệnh lý khác hoặc xác định tác nhân gây bệnh. Các phương pháp thường được sử dụng gồm:

• Khám lâm sàng: Đánh giá các triệu chứng như sốt, ho, sổ mũi, đau họng, phát ban, dấu hiệu mất nước.
• Xét nghiệm máu: Công thức máu thường cho thấy bạch cầu không tăng cao như trong nhiễm khuẩn, hỗ trợ phân biệt với sốt do vi khuẩn.
• Xét nghiệm nhanh: Một số test nhanh có thể phát hiện virus cúm, Dengue hoặc các tác nhân virus khác.
• Sinh hóa máu: Kiểm tra chức năng gan, thận, điện giải khi có dấu hiệu biến chứng hoặc mất nước.
• Các xét nghiệm chuyên sâu khác: PCR hoặc nuôi cấy virus trong trường hợp cần xác định chính xác tác nhân, thường áp dụng trong nghiên cứu hoặc dịch tễ học.

Nhờ kết hợp thăm khám và xét nghiệm, bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác sốt siêu vi và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Điều trị sốt siêu vi

Nội khoa

Điều trị sốt siêu vi chủ yếu tập trung vào việc giảm triệu chứng và hỗ trợ cơ thể hồi phục, vì hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu cho hầu hết các loại virus. Bác sĩ thường chỉ định thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau, thuốc ho hoặc thuốc nhỏ mũi tùy tình trạng. Ngoài ra, người bệnh cần được nghỉ ngơi, uống nhiều nước và bù điện giải để tránh mất nước. Thời gian hồi phục thường phụ thuộc vào sức đề kháng, thông thường sốt siêu vi mấy ngày hết sẽ dao động khoảng 5 đến 7 ngày.

Bên cạnh dùng thuốc, chế độ chăm sóc tại nhà cũng đóng vai trò quan trọng. Người bệnh nên mặc quần áo thoáng mát, chườm ấm khi sốt cao, duy trì không gian sống sạch sẽ và thoáng khí. Đối với trẻ nhỏ, cần theo dõi sát nhiệt độ, tình trạng ăn uống và giấc ngủ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Hầu hết bệnh nhân sẽ tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách và theo dõi y tế phù hợp.

Ngoại khoa

Điều trị ngoại khoa hầu như không áp dụng trong sốt siêu vi. Tuy nhiên, trong những trường hợp biến chứng nặng như suy hô hấp, viêm não hay mất nước nặng, người bệnh có thể cần nhập viện để can thiệp y tế chuyên sâu như thở máy, truyền dịch tĩnh mạch hoặc điều trị tại khoa hồi sức tích cực.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của sốt siêu vi

Chế độ sinh hoạt

Để kiểm soát bệnh và giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn, người mắc sốt siêu vi nên duy trì những thói quen sinh hoạt khoa học sau:

• Nghỉ ngơi nhiều, tránh lao động nặng và gắng sức.
• Uống đủ nước, có thể bổ sung oresol để bù điện giải.
• Giữ vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng.
• Mặc quần áo thoáng mát, lau mát hoặc chườm ấm khi sốt cao.
• Hạn chế tiếp xúc gần với người khác để tránh lây lan.

Chế độ dinh dưỡng

Bên cạnh sinh hoạt hợp lý, chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hồi phục sức khỏe. Người bệnh nên bổ sung nhiều thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất như rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt; ưu tiên các món dễ tiêu hóa như cháo, súp, canh. Đồng thời, nên hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng hoặc chứa chất kích thích vì có thể làm tình trạng bệnh nặng hơn. Một chế độ dinh dưỡng cân đối sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch và rút ngắn thời gian hồi phục sau sốt siêu vi.

Phòng ngừa sốt siêu vi

Đặc hiệu

Một số loại sốt siêu vi có thể được phòng ngừa bằng vắc xin, điển hình như vắc xin phòng cúm mùa, vắc xin phòng sởi - quai bị - rubella (MMR), hay vắc xin ngừa thủy đậu. Việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch giúp giảm nguy cơ mắc bệnh cũng như hạn chế biến chứng nặng.

Không đặc hiệu

Ngoài tiêm vắc xin, phòng ngừa sốt siêu vi chủ yếu dựa vào lối sống và vệ sinh hằng ngày, bao gồm: Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang nơi đông người, ăn chín uống sôi, vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, tăng cường vận động thể chất và giữ thói quen ngủ đủ giấc để nâng cao sức đề kháng.

Sốt siêu vi là bệnh lý phổ biến, đa phần lành tính và có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, việc theo dõi sát triệu chứng, duy trì lối sống lành mạnh và thực hiện các biện pháp phòng ngừa như tiêm vắc xin, giữ vệ sinh cá nhân sẽ giúp hạn chế biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục. Chủ động thăm khám y tế khi có dấu hiệu bất thường là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe.